از سوگ تا سلوک با موسیقی عاشورایی
محمد بهبودی نیا
در روزگاری که موسیقی آیینی، بیش از همیشه به تنوع زبانی و فرمی نیاز دارد، خلق آثاری ضروری به نظر می رسد که نه‌تنها از نظر موسیقایی برای مخاطب امروز قابل پذیرش باشد، بلکه ترانه آن، چنان در دل شنونده بنشیند که روح و جانش را در آغوش مهربانی خود بکشد؛ آثاری که با بهره‌گیری از عناصر موسیقی سنتی و مدرن، شعرهای عاطفه محور، واقع گرایی و روایت‌های شخصی، پلی می‌سازند میان باورهای دینی و زبان هنر. بی تردید این قطعات، صرفاً نواهایی برای عزاداری نیستند، بلکه تلاش‌هایی به شمار می آیند برای پاسداشت هویت، فرهنگ و آیین آزادگی. در ادامه، نگاهی گذرا داریم به پنج قطعه خوش‌ساخت عاشورایی که با زبانی امروزی، روایت هایی شنیدنی از واقعه کربلا ارائه می‌دهند.
«تکیه کوچیک »ترانه این اثر سروده امید روزبه و آهنگسازی و تنظیم آن برعهده رضا فوادیان بوده است. «تکیه کوچیک» روایتی شخصی و نوستالژیک از دوران کودکی ماست که خاطراتش در دل عزاداری‌های محرم شکل گرفته؛ از صدای سنج و طبل تا چای نذری و پرچم‌های مشکی. ساختار ملودیک قطعه بر پایه موسیقی تلفیقی است.
من اشک فروریخته از چشم فراتم
بشناس منو من یکی از گریه کناتم
من شمع عزای تو رو خاموش نکردم
اون تکیه کوچیکو فراموش نکردم
و....
«با حسین(ع) حرف بزن»قطعه موسیقی با حسین(ع) حرف بزن، با صدای رضا صادقی، ترانه‌ای از حسین متولیان و تنظیم شعیب عرب است. این قطعه لحنی صمیمی و خودمانی دارد. رضا صادقی با صدای گرم و سوزناکش، شنونده را به گفت‌وگویی درونی با امام حسین(ع) دعوت می‌کند. سازبندی با فضایی آرام با محوریت پیانو، هنگ درام ، سازهای کوبه ای و...، فضایی ملایم و تأمل‌برانگیز را برای مخاطبان می‌سازد. ترانه این اثر نیز در عین سادگی، به دلیل فضاسازی های خودمانی میان مخاطب و امام حسین(ع) مخاطبان زیادی را به سمت خود جذب می کند.
مگه این نیست که تو، تو قلب منی
واسه چی هرچی تو خوبی من بدم
همه میگن تو با کی حرف میزنی
من با پاره دلم حرف زدم
«ام‌المصائب»قطعه موسیقی «ام‌المصائب » با ترانه‌ای از سهیل حسینی و آهنگ سازی و خوانندگی حامد همایون و تنظیم سامان امامی عرضه شده است. در این قطعه، زاویه دید ترانه بر شخصیت حضرت زینب(س) متمرکز است و در آن مصائب پس از عاشورا روایت می‌شود. استفاده از سازهای ایرانی مانند نی در کنار سازهایی که در موسیقی پاپ کاربرد دارد، ترکیبی شنیدنی و تأثیرگذار ایجاد کرده است. لحن حامد همایون که لحنی روایتگر است، ما را به دل وقایع می‌برد. این قطعه موسیقی در ذهن ما تصویری از غم صبورانه حضرت زینب(س) می‌سازد که عزتمندانه است، نه تسلیم شونده.
به طفلی که خون از گلویش چکید
ستم را به صلابه خواهم کشید
بر این غم مگر می شود صبر کرد
مگر می شود خون حق را ندید
و.....
مشکاین اثر توسط افشین آذری به زبان ترکی منتشر شده و موضوع اصلی‌اش ایثار حضرت عباس(ع) در زمان آوردن آب برای کودکان خیمه است. تنظیم و میکس و مسترینگ این قطعه را علیرضا پویان انجام داده است. نماد «مشک» به‌عنوان بارزترین عنصر تصویری این اثر، به‌خوبی نشانگر وفاداری، شهامت و فداکاری حضرت عباس(ع) است.
قطعه موسیقی مشک مانند بسیاری از آثار موسیقایی ترکی که برای حضرت اباعبدا...الحسین(ع) و یارانش تولید می شود،از سوزناکی خاصی برخوردار است به طوری که اگرچه بسیاری از مخاطبان، محتوای اثر را به صورت کامل(به دلیل تفاوت زبان) متوجه نمی شوند اما با این اثر ارتباط عمیقی برقرار می کنند.
گهواره«گهواره» قطعه موسیقی عاشورایی است با آهنگسازی و خوانندگی امیرعباس گلاب. شعر این اثر حاصل ذوق سعید پاشازاده و مرثیه‌ای برای حضرت علی‌اصغر(ع) است. فرم روایی اثر دارای لحن آرام و دردآلودی است که گهواره خالی را به نمادی از اندوه بدل می‌کند. در این ترانه ما شاهد تغییر فضا در گوینده دیالوگ ها هستیم و همین تغییر تا حدودی به تنوع فضاسازی عینی برای همراهی بیشتر مخاطب با این قطعه موسیقی کمک کرده است.
به دستی که گهواره ام را تکان داد
به روزی که بر مادر من گذشته
به چشمی که از شدت گریه خشکید
بگویید آب از سر من گذشته
و....