مجوز حق ستانی از مسئولان
صادق غفوریان
با یک حکم دیوان عدالت اداری، از این پس مراحل پیگیری حقوقی احقاق و استیفای حق از مسئولان دولتی تسهیل یا به عبارت روشن تر،امکان آن فراهم شد. با این توصیف که هیئت عمومی دیوان عدالت اداری دستورالعمل ممنوعیت دریافت «اظهارنامه برای مقامات دولتی و سران حکومتی» را ابطال کرد؛ بنابراین از این پس هر شهروند ایرانی می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به‌وسیله «اظهارنامه» از تمام مقامات مسئول نیز مطالبه کند.
قبلا نمی توانستیم از مسئولان شکایت کنیم؟
به هر دلیلی که احتمالا، فلسفه آن با مبانی حکمرانی جمهوری اسلامی ایران در برابری مسئولان با مردم کمی همخوانی ندارد، معاونت خدمات الکترونیک قضایی مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در 29 فروردین 1403 دستورالعملی خطاب به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صادر و در آن، دفاتر خدمات را از دریافت هرگونه«اظهارنامه» برای مقامات دولتی و سران حکومتی (مانند رئیس جمهور و...) منع کرده بود. حال دیوان عدالت، این ممنوعیت را ابطال و امکان اظهارنامه قبل از دادخواست شکایت علیه آنان را فراهم کرده است.
با دستورالعمل 29 فروردین، مردم سرگردان می شدند
با دستورالعمل معاونت خدمات الکترونیک قضایی مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در 29 فروردین 1403 که دفاتر خدمات از دریافت هرگونه«اظهارنامه» برای مقامات دولتی و سران حکومتی منع شدند، چه اتفاقی رقم خورد و چنان چه یک شهروند، حقی از خود را از سوی مسئولان سلب شده می دید، چگونه می توانست، آن را استیفا کند؟
در پاسخ و به زبان ساده باید گفت که این دستورالعمل، راهکار مراجعه شهروند شاکی به دبیرخانه و بخش های ارتباطات مردمی و روابط عمومی های دستگاه مربوط به آن مسئول را پیش بینی کرده بود. در واقع، من به عنوان یک شهروند که از فلان مسئول و مقام دولتی شکایت داشتم باید در ادارات و در اتاق این روابط عمومی و آن روابط عمومی به دنبال حق خود از مسئول می بودم. حال قانون گذار محترم، با این دستورالعمل، چگونه با خود اندیشیده که از این طریق می توان از مسئولان، حق ضایع شده را پس گرفت، مشخص نیست.
اظهارنامه چیست؟این جا بد نیست برای آن دسته از مخاطبانی که با روند شکایت و احقاق حق، آشنا نیستند، به اختصار از «اظهارنامه» بگوییم. اظهارنامه، طبق مواد ۱۵۶ و ۱۵۷ آیین دادرسی مدنی از جمله اوراق قضایی و اسناد دارای اعتباری است که شهروندان در مسائل حقوقی خود به نحوی با آن مواجه می‌شوند. ارسال اظهارنامه مقدمه‌ای رسمی برای مطالبه برخی حقوق به شیوه مسالمت‌آمیز است که منجر به کاهش طرح دعاوی در مراجع قضایی خواهد شد. به عنوان مثال فردی از شخص دیگر طلبی دارد که با وجود یادآوری‌های مکرر، بدهکار حاضر به پرداخت آن نمی‌شود. در این صورت، طلبکار می‌تواند برای دریافت طلب خود اقدام به ثبت اظهارنامه نماید و با این کار قبل از طرح دعوا علیه بدهکار در دادگاه، بار دیگر به او فرصت پرداخت بدهی و ادای تعهدش را خواهد داد.
رای جدید چیست؟
حالا هیئت عمومی دیوان عدالت اداری با صدور یک رأی، دستورالعمل 29 فروردین 1403را ابطال کرده است: «بر اساس ماده 156 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب سال 1379؛ «هرکس می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به‌وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر این که موعد مطالبه رسیده باشد. به‌‌طورکلّی هرکس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند، ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ کند. اظهارنامه توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور یا دفاتر دادگاه‌ها ابلاغ می‌شود.»
