تغییر اقلیم نیازمند واکنش سریع
صادق غفوریان
در آستانه برگزاری اجلاسیه جهانی «تغییر اقلیم» در کشور آذربایجان، سیل مرگبار اسپانیا که تاکنون بیش از 210 قربانی برجای گذاشته است، دوباره توجه جهانی را به مهم ترین چالش زیست محیطی کره زمین یعنی «تغییر اقلیم» معطوف کرد؛ چالشی که این فرصت را برای ما فراهم می کند، به عنوان یکی از کشورهای در معرض تغییرات شدید اقلیمی، در تدابیر و عملکرد لاک پشتی مان نسبت به این آسیب تجدیدنظر کنیم.
ردپای تغییر اقلیم در هولناک ترین سیل قاره
همان طور که اشاره شد، سیل چند روز قبل اسپانیا که بیش از 210 جان باخته داشت، دوباره جهان را متوجه تبعات گرمایش زمین و تغییرات اقلیم کرد. به گفته مقامات این کشور، مرگبارترین سیل در تاریخ مدرن اسپانیا بود. طبق اعلام آژانس دولتی اسپانیا، آن روز، به اندازه یک سال باران تنها در هشت ساعت بارید. دانشمندان آب و هوا معتقدند تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی بی‌شک در تشدید این بارندگی نقش داشته است.یورونیوز، به نقل از نخست وزیر این کشور که از اتحادیه اروپا درخواست کمک کرده، نوشت: او این سیل را «سخت ترین سیلابی که قاره ما تاکنون در این قرن دیده است» نامید.
سازمان جهانی هواشناسی چه گفت؟
در پی بارش های مرگبار اسپانیا، سازمان جهانی هواشناسی گفت: «در نتیجه افزایش دما، چرخه هیدرولوژیکی شتاب گرفته، همچنین نامنظم‌تر و غیرقابل پیش‌بینی‌تر شده است و ما با مشکلات فزاینده‌ای از آب زیاد یا کم مواجه هستیم. دبیرکل این سازمان گفته است: جو گرم تر رطوبت بیشتری را در خود نگه می دارد و این منجر به بارندگی های شدید می شود.
این سازمان گفته است: «انتظار می‌رود تغییرات آب و هوایی به دلیل گرم تر شدن آب دریاها و افزایش رطوبت در جو، این سیستم‌ها را شدیدتر کند.»
یک درجه گرم تر، 7 درصد بخار آب بیشتر
حال این که ارتباط گرمای هوا و تشدید بارش ها چیست، متخصصان سازمان جهانی هواشناسی چنین می گویند: «به ازای هر یک درجه سانتی گراد گرم شدن هوا، هوای اشباع شده به طور متوسط 7 درصد بخار آب بیشتری دارد. بنابراین، هر بخش اضافی از گرم شدن، میزان رطوبت اتمسفر را افزایش می دهد که به نوبه خود خطر رخدادهای شدید بارش را افزایش می دهد.» (منبع: سایت سازمان جهانی هواشناسی wmo.int / 31 اکتبر-10آبان)
ما و تغییر اقلیم
واقعیت این روایت، جلب توجه بیشتر به مسئله «ایران و تغییر اقلیم» بود؛ به ویژه وقتی که در می یابیم، کشورمان در ردیف کشورهای با شدت اثرپذیری بالا از تبعات تغییرات اقلیمی است. رئیس سازمان هواشناسی کشور می گوید: روند تغییر پارامترهای جوی نشان می‌دهد که غرب آسیا و ایران یکی از مناطق شاخص از نظر افزایش دما و خشکسالی و کاهش بارش در دنیا بوده است. از سویی با توجه به این که زیرساخت‌های شهری و عمرانی در بسیاری از نقاط کشورمان فرسوده و ناپایدار است و بخش زیادی از عرصه‌های طبیعی کشور با مسئله تغییر کاربری اراضی مواجه شده، آثار مخرب تغییرات اقلیمی، ایران را بیش از سایر کشور‌ها درگیر خود کرده است.
سند ملی تغییر اقلیم نداریم
با این همه اما با تاسف باید گفت که کشورمان در بستر این آسیب های ناشی از تغییر اقلیم همچنان بدون «سند ملی» در زمینه این پدیده زیست محیطی است. سمیه رفیعی نماینده مجلس که به مدت 4سال رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس بوده، در این باره گفته است: کشور ما به عنوان یکی از کشورهایی که اکنون بیشترین آسیب های زیست محیطی را به واسطه تغییر اقلیم و مسائلی از این دست تجربه می کند، چراغ راه و مطالعات به روز و مستندی در این زمینه در دست ندارد؛ یا اگر دارد، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس به عنوان مهم ترین نهاد تقنینی و نظارتی کشور از آن مطلع نیست.
زمزمه تشکیل سازمان تغییر اقلیم
در عین حال ماه گذشته موضوع تشکیل سازمان ملی تغییر اقلیم زیر نظر رئیس جمهور در فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی مطرح شد و اعضا به منظور هماهنگ‌سازی فعالیت نهادهای مختلف کشور و تعاملات بین‌المللی در حوزه تغییر اقلیم، بر تشکیل این سازمان تاکید کردند.
تصریح در برنامه هفتم
جای امیدواری وجود دارد از آن جا که بر موضوع تغییر اقلیم در برنامه هفتم توسعه تصریح شده است، دولت وظیفه دارد برای این چالش زیست محیطی تدبیر قانونی بیندیشد. البته که محمدالموتی دبیر شبکه تشکل‌های مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی از لایحه بودجه 1404 در این خصوص انتقاد کرده و گفته است: نکته مهمی که درباره بودجه وجود دارد، بحث تغییر اقلیم است البته نمی‌دانم شاید با توجه به این که این موضوع در احکام قانون برنامه هفتم آمده است در بودجه نیاوردند، اگرچه انتظار می‌رفت وقتی ما احکام قانون برنامه را داریم در بودجه بخش مربوط به آن را ببینیم. اما موضوع مهم تغییر اقلیم در حوزه محیط زیست اصلا در برنامه غایب است.
در عین حال صدیقه ترابی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست گفته است: این که برای اولین بار موضوع تغییر اقلیم در برنامه هفتم توسعه آمده جای امیدواری دارد و به نظر می رسد نه تنها سازمان حفاظت محیط زیست بلکه تمام سازمان ها و نهادها باید برای کاهش اثرات این پدیده پای کار بیایند و برای آن برنامه ریزی کنند. باید مشابه تمام دنیا از تجارب بخش های مختلف استفاده کنیم، برنامه ریزی های ما در راستای کاهش اثرات تغییر اقلیم و پیامدهای آن باشد، البته باید به این نکته توجه کنیم به رغم تمام فعالیت ها و اقدامات پیش بینی شده در دنیا برای کاهش گازهای گلخانه ای و تاثیرات تغییر اقلیم، نباید انتظار داشته باشیم زودتر از ۳۰ سال آینده شاهد روند کاهشی این اثرات باشیم.