احیای خط فارسی در کشاکش ایران و روسیه
نهم مرداد ماه امسال بود که حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در دیدار امام‌علی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، اولویت اصلی جمهوری اسلامی ایران را گسترش روابط با کشورهای منطقه به‌ویژه کشورهای هم‌زبان و دارای فرهنگ، تاریخ و دین مشترک دانستند و بر آمادگی برای همکاری صمیمانه با تاجیکستان تاکید کردند. رهبر انقلاب در این دیدار زبان فارسی را یکی از اشتراکات مهم ایران، تاجیکستان و افغانستان معرفی کردند که باید برای حفظ و گسترش آن همکاری‌های بیشتری انجام شود. همچنین ایشان ضمن قدردانی از اقدامات رئیس‌جمهور تاجیکستان برای گسترش زبان فارسی ابراز امیدواری کردند که خط باستانی فارسی نیز در تاجیکستان ترویج شود. در روزهای گذشته چند گروه از استادان زبان و ادبیات فارسی به همراه دانشجویانی از دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه تهران برای آشنایی با فرهنگ و رسوم مردم تاجیکستان و بازدید جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی آن به این کشور سفر کردند. هیئت استادان و دانشجویان مشهدی را دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی همراهی می‌کرد. به مناسبت این سفر و نیز تاکید چندماه پیش رهبر انقلاب بر لزوم همکاری‌ها بین ایران و تاجیکستان برای گسترش زبان فارسی، با دکتر محمدجعفر یاحقی گفت‌وگو کرده‌ایم.
الهه آرانیان
سفر گروهی استادان و دانشجویان ادبیات فارسی به تاجیکستان
دکتر یاحقی درباره انگیزه سفر استادان و دانشجویان زبان و ادبیات فارسی به تاجیکستان می‌گوید: «قبلا همایشی در تاجیکستان با محوریت فردوسی پیش‌بینی شده بود و چند نفر از دوستان همسفر ما اعلام آمادگی کردند و مقاله فرستادند، ولی به دلایلی این همایش به تاخیر افتاد و تصمیم گرفتیم به صورت شخصی به تاجیکستان سفر کنیم. من البته بارها و بارها و شاید بیست، سی بار به تاجیکستان رفته‌ام، اما این بار چون دوستان علاقه‌مند بودند با جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی از جمله آرامگاه رودکی در پنجکنت، شهر خجند و... در تاجیکستان آشنا شوند، برای راهنمایی آن ها همراهی‌شان کردم».
وضعیتِ خوب و بد زبان فارسی در زادگاه رودکی
مدیر قطب علمی فردوسی‌شناسی وضعیت فعلی زبان فارسی در تاجیکستان را خوب و به‌عبارتی بد توصیف می‌کند: «خوب از این جهت که زبان فارسی از آن جا به ایران آمده و در دل عوام مردم جا دارد و همه معاریف فارسی را می‌شناسند و بد از این لحاظ که خطشان سیریلیک است و خط نیاکان نیست و متن‌های گذشته را نمی‌توانند بخوانند و اشعار فارسی را تنها به‌صورت سینه‌به‌سینه نگه می‌دارند. شاید تعجب کنید که در تاجیکستان، از کارگر و کودک تا وکیل و وزیر و سیاستمدار و رئیس‌جمهور شعر فارسی را از بَر هستند؛ مخصوصا از رودکی که زادگاهش در تاجیکستان و پدر شعر فارسی است، بنابراین از این جهت که زبان فارسی ریشه در فرهنگشان دارد، بسیار مهم است، اما چون خطشان سیریلیک است، نمی‌توانند از متون قدیم فارسی استفاده کنند و به همین دلیل ارتباطشان با زبان فارسی کمتر شده است اما زبان فارسی را خیلی دوست دارند و همین‌طور ایرانی‌ها و فارسی‌زبان‌ها را».
نفوذ طبیعیِ زبان و خط فارسی در میان تاجیک‌ها
از دکتر یاحقی درباره برنامه‌های دولت تاجیکستان برای زنده کردن خط فارسی می‌پرسیم که می‌گوید: «تا قبل از فروپاشی شوروی قرار بود، این کار انجام شود و ایران هم قصد کمک داشت، اما بعد منصرف شدند. آن ها از نفوذ فرهنگ ایرانی می‌ترسند و به شدت پرهیز دارند تا تهاجمی از فرهنگ ایران آن ها را تهدید نکند». این استاد زبان و ادبیات فارسی درباره این‌که خط فارسی به‌طور خصوصی در آموزشگاه‌ها آموزش داده می‌شود یا خیر، گفت: «متاسفانه آموزش خط فارسی در آن جا مجاز نیست و ایران هم فعالیتی در این زمینه ندارد. بعضی‌هایشان از نسل قدیم خط فارسی را می‌دانند و ممکن است به بچه‌هایشان بیاموزند. البته خوشبختانه روابط این قدر خوب است که ارتباطات بین ایرانی‌ها و تاجیک‌ها حاصل می‌شود و به صورت طبیعی نفوذ می‌کند از طرف مردم. چون مردم علاقه‌مندند و دوست دارند. در حالی که زبان رسمی‌‌شان هم فارسی یا همان تاجیک است. روسیه هم البته خیلی مایل نیست که این ها را از دست بدهد و تحت نفوذ فرهنگ ایران قرار بگیرند».