نقش شهرسازی در گستره تمدن ایرانی اسلامی
مهدی خداشناس - شهردار منطقه۱۲ مشهد
اگر شهر را سکونتگاهی قلمداد کنیم که تمدن های بشری بر محور آن پدید آمدند و بالندگی خود را نیز در آن جسته اند، نقش شهرها در ساختار یک تمدن بیشتر هویدا می‌شود. نقشی که افزون از یک عنصر در بین عناصر تمدنی است و جایگاهی بنیادین را از آن خود کرده است. کاوشگران میراثی و پژوهشگران این عرصه نیز هرگاه در پی تحلیل و بررسی تمدنی هستند با مراجعه به بقایای شهرها، سبک شهرسازی و معماری و شرایط کمی و کیفی را مورد کاوش قرار میدهند و بر اساس شاخص های شهرها آن تمدن و کارکردهای آن را ارزش_داوری می کنند.
مداخله مثبت و هوشمندانه در ایجاد ساختار شهر، الگوی شکل گیری و توسعه، برنامه ریزی و طراحی و تنظیم مقدار و نوع و پراکندگی فضاهای شهری، شبکه دسترسی و کاربری ها و پیکربندی مبتنی بر احتیاجات زیستی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و... را شهرساز برعهده دارد و پدیدآورنده شهر است .
شهرسازی اکنون یک دانش چندوجهی و چندساحتی و همسو با پیشرفت دانش بشری درحال دگرگونی است. شتاب غیرقابل وصف در شهرها و سبک زندگی مدرن، شهرسازان را برآن داشته است تا فرم های گذشته در شهرسازی را به فراموشی بسپارند و در پی درانداختن طرحی نو باشند. این نوآوری تبدیل به پدیده ای مستمر شده است و اگر شهرساز بخواهد در مرزهای دانش حرکت کند، الزاما نیازمند رجوع به منابع مختلف علمی آکادمی های معتبر است.
کشور ما نیز دارای پیشینه تمدنی و سابقه مدنیت و شهرسازی قابل اتکا و قابل توجهی است. برخی شهرها در کشور ما در زمانه خویش در زمره کارآمدترین شهرها بوده اند و چه در قبل از ظهور اسلام و چه پس از آن برخی شهرها در تراز شهرهای پویا قرار داشتند. هرچند دیرزمانی است که دیگر شهرهای ما از چنین خصیصه ای برخوردار نیستند و دانش شهرسازی در کشور ما دچار افول شده است.
تمدن ایرانی اسلامی در بطن خود سرچشمه جوشانی است از آرمان ها و ایده آل هایی که هر یک می‌تواند پایه های پیدایش نظریه های نوین در حوزه شهرسازی ایرانی اسلامی باشد. تمدن غنی ایرانی در آمیزش با فرهنگ اسلامی و بهره مندی از دانش نوین شهرسازی مدرن در دل خود ظرفیت های شگرفی پدید خواهد آورد. شهرسازان جوان و نخبه با درک صحیح از داشته های تمدنی خویش و خودباوری و جسارت در نوآوری باید پای در عرصه نظریه پردازی بگذارند و برای شکوفایی تمدن ایرانی اسلامی که تجلی آن ساخت شهرهایی با این خصایص است ، پیشگام باشند.