مواظب‌ باشیم گرفتار اثر «ماهی قرمز» نشویم

صابر

 شاید برای شما هم پیش آمده باشد که گوشی را برداشتید تا کاری انجام دهید، به‌طور مثال قبضی پرداخت کنید؛ اما ناگهان به‌خودتان آمدید و دیدید بعد از باز کردن یک اعلان، ساعت‌هاست که در شبکه‌های اجتماعی هستید؛ بدون این‌که یادتان بیاید چرا گوشی را برداشته بودید؟ به این اتفاق اثر «ماهی قرمز» می‌گویند. ماجرا از این قرار است که این روزها به دلیل حجم بالای اطلاعاتی که از منابع مختلف به دست‌مان می‌رسد و در بیشتر مواقع هم در اثر استفاده زیاد از فناوری و فضای مجازی، تمرکز و توجه کمی داریم، اما حالا این موضوع چه ربطی به ماهی قرمز دارد؟ فراموشی، نبود تمرکز، از این کار به آن کار پریدن و تمام نکردن کارها چیزی شبیه حافظه ۸ ثانیه‌ای ماهی قرمز است. بد نیست بدانید که برخی پژوهش‌ها می‌گوید توجه و تمرکز ما حتی زیر ۸ ثانیه آمده؛ یعنی کمتر از حافظه ماهی قرمز. هرچند حافظه با تمرکز دو مقوله متفاوت هستند اما گاهی پیامد ماجرا یکی است و ما که مدام در معرض اطلاعات هستیم یا نگرانیم از اخبار و پیام‌ها عقب مانده باشیم مدام گوشی را بررسی می‌کنیم و وقتی هم نیاز به تمرکز داریم باز ناخودآگاه همان کار را می‌کنیم. در چنین شرایطی آن‌قدر ورودی زیاد است که مغزمان نمی‌تواند پردازش لازم را داشته باشد. این علاقه به انجام چند کار و به ویژه بررسی همزمان فضای مجازی باعث نوعی چند وظیفگی یا به اصطلاح مولتی تسکینگ در ما شده که نتیجه‌اش اثر «ماهی قرمز» است یعنی اخلال در کارها، فراموشی، کاهش کیفیت یادگیری، ناتوانی در کار عمیق و خلق ایده‌ها و... پس دفعه بعدی که با بررسی شبکه‌های اجتماعی و لذت ناشی از آن نوعی دوپامین در مغزمان ترشح می‌شود و لذت را تجربه می‌کنیم، باید به‌خودمان یادآوری کنیم که این لذت به قیمت تثبیت اثر «ماهی قرمز» خواهد بود و نیاز به یک سم‌زدایی دوپامینی داریم؛ یعنی هورمون لذت را ارتقا دهیم؛ طوری که به موضوعات زودگذر و ساده مثل بررسی شبکه‌های‌اجتماعی بی‌اعتنا باشد.