کارنامه 100 روزه پزشکیان
صد روز از آغاز دولت رئیس جمهور پزشکیان میگذرد و طبق عرف سیاسی گذشته معمولا رسانه ها عملکرد روسای جمهور را در صد روز اول بررسی می کنند و خود رئیس جمهور نیز گزارشی ارائه میدهد. هر چند که دولت ها در چند ماه اول صرفا مشغول به تغییر مدیران و روال‌های اداری هستند و شاید صد روز میزان مناسبی برای ارائه گزارش نباشد، ولی برای ارزیابی عملکرد کوتاه مدت این عرف بین رسانه ها تثبیت شده است. با این حال در این گزارش ابتدا بررسی می‌کنیم که این کلیدواژه گزارش صد روزه از کجا آمده است و بعد عملکرد صد روزه دولت چهاردهم را در موضوعات مختلف بررسی می‌کنیم :از روزولت و اوباما تا روحانی
اولین رئیس‌جمهوری که در تاریخ گزارش عملکرد صد روزه ارائه کرد، فرانکلین دلانو روزولت بود. او در سال ۱۹۳۳ و در اوج بحران اقتصادی بزرگ ایالات متحده به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. روزولت در صد روز اول ریاست‌جمهوری خود، مجموعه‌ای از اصلاحات و برنامه‌های اقتصادی به نام «نیو دیل» (New Deal) را معرفی و اجرایی کرد. این برنامه‌ها با هدف احیای اقتصاد، کاهش بیکاری و کمک به اقشار آسیب‌دیده از بحران اقتصادی طراحی شده بودند. گزارش عملکرد صدروزه روزولت، به معیاری برای ارزیابی موفقیت رؤسای جمهور جدید تبدیل شد و از آن زمان به بعد، بسیاری از رؤسای جمهور آمریکا و جهان تلاش کرده‌اند که در صد روز اول دولت خود، دستاوردهایی را ارائه دهند و گزارشی از عملکردشان بدهند. در دهه های اخیر هم اوباما بود که در آمریکا دوباره این ادبیات را زنده کرد. این ادبیات سیاسی اولین بار توسط حسن روحانی در خلال انتخابات ریاست جمهوری وارد کشور شد و وی در یکی از برنامه های اقتصادی خود وعده تحول 100 روزه در اقتصاد را داده بود. از آن به بعد روسای جمهور در ایران معمولا گزارشی از صد روز اول دولت خود ارائه می‌دهند.
همگرایی و وفاق در سیاست داخلی
شعار محوری دولت، قبل از انتخابات و کلیدواژه پربسامد در دولت پزشکیان کلمه وفاق بود. بعد از آشوب های سال 1401 و شکاف های ایجادشده در جامعه، دولت شعار محوری خودش را وفاق قرار داد. در این صد روز بارها دولت توسط شعار وفاق هم تمجید شده و هم انتقادهای تندی به آن وارد شده است. در قضیه نصب استانداران با گرایشهای مذهبی و قومیتی مختلف دولت به شدت مورد تمجید قرار گرفت. برای اولین بار در چهاردهه اخیر دو استاندار اهل تسنن در کردستان و زاهدان منصوب شدند و همچنین انتصاب فرماندار زن شهرستان دهگلان از نکات موردتوجه رسانه ها در 100 روز اول دولت بود. با این حال برخی انتصابات و صحبت های مدیران دولتی چندان به مذاق برخی از منتقدان دولت هم خوش نیامد و دولت را متهم به سوءاستفاده از واژه وفاق کردند. با توجه به شرایط کشور و تنش در منطقه غرب آسیا که لاجرم ایران هم درگیر آن است، به نظر می‌رسد شعار وفاق ، بهترین شعار و هدفی بود که دولت می‌توانست انتخاب کند و جستهگریخته در صد روز اول توانسته است تا حدی آن را محقق کند.
فیلترینگ، حجاب و چالش‌های اجتماعی
در دسته بندی موضوعات مهم اجتماعی در خلال تبلیغات انتخاباتی موضوع حجاب و فیلترینگ در صدر پرسش‌ها از نامزدها قرار داشت. مسعود پزشکیان که به عنوان چهره منتقد در این دو موضوع نسبت به وضع موجود موضع گیری میکرد، در این صد روز با اینکه کار خاصی صورت نگرفته است ولی با ادبیات خاص خودش توانسته بخشی از مردم را دلگرم کند. در اولین نشست خبری رئیس جمهور ، در واکنش به موضوع گشت ارشاد در پاسخ به یک خبرنگار زن که منتقد گشت ارشاد بود، گفت: « قرار بود گشت ارشاد دیگه اذیت نکنه، حالا پیگیری می‌کنیم که دیگه اذیت نکنند» یا در موضوع فیلترینگ با اینکه در واقعیت اتفاقی نیفتاده ولی موضع پزشکیان که گفته بود «ما تا آخر بر روی حرف هایی که زده ایم هستیم و پایبندیم»مورد رضایت بخشی از جامعه منتقدان قرار گرفت. با اینکه در کارنامه رئیس جمهور در این دو موضوع اجتماعی چیزی پیدا نمی‌شود ولی همین ادبیات خودمانی و خاص رئیس جمهور توانسته خلأ عملکرد او را تا حدی در این صد روز پوشش دهد ولی در ماه های آینده چنان چه اتفاقی مطابق وعده ها رخ ندهد، قطعا صدای منتقدان بلند خواهد شد.
سیاست خارجی
با توجه به شرایط خاص منطقه غرب آسیا شاید پرکارترین حوزه ای که در دولت میتوان معرفی کرد ، سیاست خارجی دولت با کمک دیگر نهادهاست. دولت در این صد روز اول در حوزه سیاست خارجه با مسائلی روبه رو شد که شاید در کل دوران پس از انقلاب هیچ دولتی تجربه نکرده بود. از شهید شدن مهمان ویژه مراسم تحلیف در قلب تهران یعنی اسماعیل هنیه گرفته تا ترور متحدان منطقه ای ایران (سیدحسن نصرا... و یحیی سنوار) در لبنان و غزه. عملکرد مطلوب وزیر خارجه ایران در این صد روز بر هیچ کس پوشیده نیست. با این که برخی جریانات در ایام رای اعتماد به وزرا برخی بی مهری هایی نسبت به عراقچی داشتند ولی عملکرد خوب وزیر امور خارجه امروز یکی از بهترین بخش های کارنامه دولت در صد روز اول دولت است.
مسائل معیشتی و اقتصادی
در ۱۰۰ روز نخست دولت مسعود پزشکیان، در کنار تلاش برای ایجاد ثبات در بازار کالاهای اساسی، مواجهه با چالش‌های اقتصادی از جمله بنزین، دلار و مسکن از موضوعات مهم پیش روی دولت چهاردهم بود:
بنزین
ناترازی بنزین از جمله موضوعاتی بود که در ایام انتخابات مورد اشاره رئیس جمهور قرار گرفت و این که دولت قصد دارد قیمت بنزین را افزایش دهد یا نه، حاشیه ساز شد. با این حال پزشکیان در برهه های مختلف تاکید کرد که اصلاحات در این عرصه با تصمیم کارشناسان و همراه کردن مردم انجام خواهد شد. هماکنون و در لایحه بودجه سال آینده، اگرچه بحث خاصی پیرامون بنزین انجام نشده، اما تامین بودجه برای واردات بنزین به یک چالش تبدیل شده است. به گفته لاهوتی نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه، این رقم در لایحه بودجه سال آینده 65 هزار میلیارد تومان است، در حالی که تنها در سال جاری 90 هزار میلیارد تومان بنزین وارد شده است. پزشکیان همچنین اخیراً در حالی بر اصل رعایت عدالت بنزینی برای همه آحاد جامعه تاکید کرده که باز دقیقاً هنوز جمع بندی خاصی درمورد تصمیم دولت برای بنزین در آینده نمی توان داشت و این، یکی از معماهای حل نشده 100 روزه دولت است.
دلار
همتی وزیر اقتصاد دولت چهاردهم در حالی بر مسند وزارت نشست که بر رویکرد کاهش تعدد نرخ ارز از مسیر افزایش نرخ ارز نیما و کاهش فاصله آن با نرخ بازار آزاد تاکید داشت. این رویکرد همزمان با تحولات منطقه شد و هم اینک شاهد این هستیم که نرخ ارز بازار آزاد نسبت به روند یک سال گذشته آن در حدود 10 هزار تومان افزایش پیدا کرده است. برخی این افزایش را به دلیل رویکرد دولت دانسته اند، با این حال کارشناسان دیگر این موضوع را رد کرده و آن را به دلایلی از جمله شرایط منطقه نسبت می دهند. در هر حال به نظر می رسد بانک مرکزی با تکیه بر تجارب سال های اخیر، همچنین به دلیل رویکردهای ضدتورمی خود و این که طبق سیاست های بودجه ای
پیش بینی می شود این شاخص تا پایان سال به 30 درصد و در سال آینده به حدود 28 درصد برسد، اجازه نخواهد داد نرخ ارز به صورت لجام گسیخته ای رها شود.
مسکن
«صادق مالواجرد» در شرایطی در راس وزارت راه و شهرسازی دولت چهاردهم قرار گرفت که تاکنون بر اجرای قوانین بالادستی از جمله نهضت ملی مسکن تاکید کرده است. با این حال، پیشرفت نهضت ملی مسکن بهرغم گستردگی آن، به میزان مورد انتظار نبوده و دلایل اصلی این موضوع را می توان در اتکای بیش از حد طرح به بانک ها و آورده متقاضیان و قدرت خرید نامتناسب متقاضیان برای تامین آورده و پرداخت اقساط، عدم همراهی نظام بانکی، وقفه تغییر دولت، کند پیش رفتن موضوع واگذاری زمین برای ساخت و... مشاهده کرد. اخیراً مسئولان وزارت راه بر لزوم همراهی نظام بانکی در خصوص افزایش تسهیلات مسکن تاکید کرده بودند که این موضوع واکنش رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر لزوم اتخاذ تصمیم دراین راستا در بانک مرکزی را به همراه داشت. در هر حال به نظر می رسد در صورت افزایش میزان تسهیلات (به عنوان مثال از 550 میلیون تومان کنونی به 800 میلیون تومان (مصوبه شورای عالی مسکن))، همراهی بانک ها، تسریع در واگذاری های زمین، اجرای برنامه هفتم در خصوص اضافه شدن حداقل دو دهم درصد مساحت سرزمین به ظرفیت سکونتگاهی کشور و ... روندهای کنونی پیشرفت نهضت ملی مسکن سرعت بیشتری بگیرد.
یارانه
دولت چهاردهم در حالی کار را به دست گرفت که طبق گزارش های دیوان محاسبات، در سال گذشته یارانه به 81 میلیون نفر یعنی بیش از 90 درصد مردم پرداخت شده است. با این اوصاف و با توجه به محدودیت های کسری بودجه، یکی از چالش های کنونی دولت، حذف یارانه پردرآمدهاست. دولت اخیراً به جای رویکرد دهک بندی، معیارهایی مبتنی بر ثروت و درآمد را برای حذف یارانه پردرآمدها و ثروتمندان در نظر گرفته است که البته هنوز برآوردی از این که این ملاک ها، چه میزان به کوچک شدن فهرست یارانه بگیران کمک می کند، وجود ندارد. از سوی دیگر به نظر می رسد برنامه توزیع کالابرگ نیز به دلیل محدودیت های بودجه ای و همچنین دشواری تغییر وضعیت موجود به سمت اجرای قانون مجلس در این زمینه، تاکنون در دستور کار دولت قرار نگرفته است.