پای لنگ صادرات کشمش قوچان!
علی ایشان زاده
خراسان رضوی به لحاظ تنوع آب وهوایی و اقلیمی ، غنی بودن خاک و برخورداری بهتر از نور خورشید، از استان های مستعد در تولید محصولات باغی از جمله انگور است و از قدیم در خیلی از شهرستان ها و مناطق روستایی آن، باغ های بزرگ و پر بار انگور وجود داشته و همچنان بسیاری از این باغ ها باقی است که معمولا نسل به نسل از نیاکان و پدران به فرزندانی به ارث رسیده که راه آنان را در این فعالیت ادامه داده اند. در این میان قوچان نیز با توجه به شرایط مناسب آب و هوایی و متناسب با تولید انگور ، از دیرباز دارای باغ های بزرگ انگور با ارقام مختلف بوده که نوع کشمشی آن موسوم به «سلطانی» ،محصولی بی دانه و کم نظیر وبه نوعی منحصربه فرد است که برای صادرات ، راهی بازارها شده و به سبب کیفیت و میزان بالای قند آن ، مشتریان خاص خود را داشته و به کشورهای مختلف صادر می شود.اما در این سال ها اقدامات چندانی برای بالا بردن جایگاه صادراتی کشمش قوچان انجام نشده و یکی از مشکلات در این راه نبود سرمایه است که موجب شده فراوری این محصول آن چنان که باید به خوبی انجام نشود و همین امر بر روی صادرات آن تاثیرگذار است. از طرفی اگر چه عده زیادی از روستاییان و باغداران قوچان به کار کشت و تولید انگور وکشمش اشتغال دارند و در این فعالیت متحمل زحمات زیاد و هزینه های تولید می شوند، اما چون هنوز در اغلب این باغ ها ،کار کشت و تولید به همان شیوه های سنتی و قدیمی است ، سود زیادی عاید باغداران نمی شود و در واقع امروزه شیوه های سنتی در کشت وکارها ،تنها می تواند درآمدی درحد معیشت خانوار داشته باشد که بنابراین باید باغداران به روش های جدید در کشت وتولید روی آورند که آن هم مستلزم سرمایه کافی و هزینه است ،اگرچه به این سو تشویق می شوند ولی تحقق آن نیاز به تسهیلات وحمایت های جدی دارد.
رنج باغدار و سود دلالان
یکی از صادرکنندگان قوچانی در این زمینه گفت: در محصول انگور وکشمش قوچان نیز همچون برخی دیگر از محصولات باغی و زراعی ، واسطه گری ها و دلال بازی ها وجود دارد. در این خصوص نبود یک بسته بندی درست و جذاب ، یکی از مشکلات در کار عرضه محصول و همچنین صادرات است و این که طی سال های گذشته به نظر می رسد آن گونه که باید برای ایجاد برند محصول باکیفیت، کم نظیر وممتاز کشمش قوچان اقدامی نشده است که معمولا یک عده از دلالان و واسطه ها ،محصول این شهرستان را با قیمت های پایین و به اصطلاح سرباغ و یک جا خریداری کرده و سپس به منطقه خود می برند و با نام و نشان محل خود عرضه می کنند و در نهایت از کشوری مثل ترکیه سر درمی آورد و متاسفانه در آن جا هم در بسته بندی های زیبا،جذاب ومشتری پسند و نام و برند ترکیه به برخی کشورها صادر می شود و در این میان دسترنج زحمتکشان و روستاییان قوچانی و نام و نشان و برند قوچان است که برباد می رود.
ارزآوری تا۲۰ میلیون دلار
مدیر جهاد کشاورزی قوچان نیز با بیان این که کشمش بی دانه «سلطانی» این شهرستان از قدیم جایگاه خاصی در بازارهای جهانی داشته است، اظهار کرد: در زمانی که محصول انگور در شرایط مناسب جوی و بدون هرگونه مشکلی تولید شود و میزان تولید افزایش داشته باشد ، بدیهی است که کشمش حاصل از آن نیز باکیفیت تر و بیشتر خواهد بود که می تواند تا ۲۰ میلیون دلار ارزآوری داشته باشد. مقتدر گفت: شهرستان قوچان با داشتن ۵ هزار هکتار باغ انگور و تولید این محصول تا حدود ۹۰ هزار تن ، یکی از مراکز عمده تولید انگور و کشمش در استان و حتی کشور به شمار می‌رود. این درحالی است که ارقام دیگری چون عسکری، خلیلی، صاحبی ، گل برطبق، شست عروس ،یاقوتی ، لعل و سفید انگور نیز در باغ ها تولید شده که هرسال مقداری از انگور تولیدی به صورت تازه خوری در شهرستان به مصرف رسیده و مقداری به شهرهای شمالی کشور، تهران و مشهد ارسال می شود .البته برخی باغداران مقداری از محصول خود را به شیره و یا سرکه تبدیل می کنند که در هر حال سهم عمده آن کشمش نوع صادراتی است.
ضرورت حمایت از تاکداران
مدیر جهاد کشاورزی افزود: در مناطق مختلفی از شهرستان از جمله بیگلر، ناوخ، علی آباد و کلوخی به لحاظ شرایط مناسب اقلیمی ، باغ های کوچک و بزرگ انگور وجود دارد که طی سال ها با همان شیوه های سنتی مشغول تولید هستند. اما این شیوه های سنتی ، چندان که باید توجیه و صرفه اقتصادی ندارد که در سال های اخیر ، باغداران به کشت و تولید با روش های جدید همچون «طرح فراز» یا شیوه داربستی ،همچنین شیوه های نوین آبیاری و مکانیزه توصیه می شوند که در این راستا تاکنون در سطح ۲۵۰ هکتار از باغ ها در چند منطقه روستایی ، طرح فراز ایجاد شده است اما اجرای چنین طرح ها و شیوه های نوین و مکانیزه ،در واقع نیاز به صرف هزینه زیاد و سرمایه دارد که خیلی از باغداران از عهده آن برنخواهند آمد، بنابراین اجرای این طرح ها نیازمند حمایت های هرچه بیشتر دولت و تخصیص اعتبارات و تسهیلات لازم و مناسب است.
وی گفت: بی تردید با روی آوردن به کشت و تولید با روش‌های جدید ، هم میزان تولید افزایش می یابد و هم محصولی با کیفیت تر و مشتری پسندتر به دست خواهد آمد و در نهایت باغدار درآمد کافی و متناسب با فعالیت و تلاش خود به دست می آورد، ضمن آن که به ادامه کار خود ترغیب می شود و در جهت حفظ باغ خواهد کوشید . متاسفانه طی چند سال گذشته برخی باغداران به دلیل مسائل و مشکلات تولید همچون نوسانات قیمت ، سرمازدگی، وقوع سیل و بارش تگرگ و ... از ادامه کار در این زمینه دلسرد شده اند و درنتیجه تصمیم به تغییر وضعیت باغ گرفته و به کشت جایگزین ، از جمله زعفران روی آورده اند. وی افزود: تولید متوسط انگور در شهرستان بین ۲۲ تا۲۵ تن در هکتار است که یکی از باغداران شهرستان در روستای بیگلر در تاکستان بزرگ و مکانیزه خود با استفاده از روش های نوین ، در یک مقطع توانسته بود میزان تولید را به ۱۵۰ تن در هکتار برساند . انتظار می رود با حمایت و مساعدت مسئولان امر ، علاوه بر توسعه سطح زیرکشت باغ های انگور در شهرستان و ایجاد تاکستان های الگویی ومکانیزه، جایگاه قوچان همچنان در صادرات کشمش حفظ شود .
لزوم تلاش برای بالابردن جایگاه صادراتی کشمش قوچان
فرماندار قوچان نیز با تاکید بر حمایت های لازم از باغداران قوچانی برای تولید انگور وکشمش اظهار کرد: شاید یکی دیگر از تفاوت ها ومزیت های قوچان درخصوص انگور این است که وقتی در خیلی از شهرها و مناطق استان ، کار برداشت انگور به پایان می رسد یا نزدیک به اتمام است ، برداشت محصول در قوچان آغاز می شود، چراکه این وضعیت مربوط به شرایط اقلیمی این شهرستان است، چون هوای آن نسبت به سایر مناطق تولید سردتر است. صفایی افزود: کشمش بی دانه و صادراتی قوچان در بازار حرف برای گفتن دارد و این محصول یک برند است که همچنان باید برای بالابردن جایگاه صادراتی آن کوشید. وی تصریح کرد: در هر حال تولید انگور و فعالیت در این خصوص ، کاری سخت ، هزینه بر و با ریسک بالاست ،به ویژه در قوچان که بارها تاکستان های آن مورد هجوم سرمای شدید و بی هنگام ، سیل یا تگرگ قرار گرفته است و خوشه ای بر تاک ها نروییده و باغدارانی را دچار خسارت و مشکلات اقتصادی کرده است، بنابراین حمایت دولت از باغداران و اختصاص تسهیلاتی ویژه با سود کم ، یک ضرورت حتمی است. فرماندار قوچان همچنین گفت: در واحدهای فرآوری کشمش در شهرستان نیز لازم است تغییر وتحولاتی صورت گیرد تا کشمش صادراتی قوچان تحت شرایط هرچه بهتر برای عرضه به بازار و صادرات آماده شود و همچنان مورد توجه خریداران قرار گیرد.