وعده‌های کشورهای عربی درخصوص فلسطین و مواضع اتخاذ‌شده در اجلاس ریاض عملی خواهد شد؟
رنج فلسطین در سایه ائتلاف‌های نمایشی
فاطمه ملک زاده
اجلاس کشورهای اسلامی و عربی که به تازگی در ریاض عربستان سعودی برگزار شد، به‌طور عمده یک اقدام نمایشی و فاقد نتایج ملموس برای فلسطین بود. اگرچه در ظاهر، سران کشورهای عربی و اسلامی به حل مسئله فلسطین و حمایت از حقوق ملت فلسطین اشاره کردند، اما در واقعیت، این اجلاس بیشتر به ابزاری برای پوشش دادن به توافقات پشت‌پرده و ملاحظات سیاسی خاص کشورهای عربی تبدیل شد که نه تنها کمکی به حل بحران فلسطین نکرد، بلکه به نوعی منافع سیاسی کشورهای میزبان و برخی دیگر از اعضای اتحادیه عرب را تأمین نمود.در حالی که انتظار می‌رفت اجلاس ریاض به یک نشست جدی برای اتخاذ اقدامات عملی در حمایت از فلسطین تبدیل شود، اما حقیقت این است که بسیاری از کشورهای عربی حاضر در این اجلاس از لحاظ عملی هیچ‌گاه حمایت واقعی و جدی از مقاومت فلسطین نداشته‌اند. روابط پشت‌پرده برخی از این کشورها با رژیم صهیونیستی و تمایل به ایجاد روابط نزدیک‌تر با آن، عملاً به معنای خیانت به آرمان فلسطین است. نشست‌هایی مانند اجلاس ریاض بیشتر برای نمایش وحدت در کلمات و عکس‌ها برگزار می‌شود، اما در عمل هیچ‌گونه فشار واقعی به اسرائیل وارد نمی‌شود و همزمان کشورهای عربی همچنان در پی منافع منطقه‌ای و اقتصادی خود هستند.از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران همواره حامی صریح و بی‌چون‌وچرای مقاومت فلسطین بوده است. ایران نه تنها حمایت‌های مالی و تسلیحاتی از گروه‌های مقاوم فلسطینی نظیر حماس و جهاد اسلامی را ادامه داده، بلکه در تمام این سال‌ها به‌طور مداوم در برابر فشارهای غرب و رژیم صهیونیستی در دفاع از فلسطین ایستاده است. در حالی که کشورهای عربی تلاش دارند از طریق گفت‌وگوهای نمایشی و توافقات با اسرائیل موقعیت خود را در منطقه تثبیت کنند، ایران به‌طور عملی در کنار مردم فلسطین ایستاده و در عرصه بین‌المللی نیز به‌عنوان یک الگوی مقاومتی معتبر شناخته می‌شود.در پایان، اجلاس ریاض نه تنها سودی برای فلسطین نداشت، بلکه نشان داد که کشورهای عربی به‌جای حمایت واقعی از مردم فلسطین، به دنبال منافع خود در صحنه سیاست منطقه‌ای و جهانی هستند. این در حالی است که درواقع ایران، به‌عنوان تنها کشوری که در عمل سعی خود را می‌کند تا از فلسطین حمایت کند، به‌طور مستمر در مسیر مقاومت پیش می‌رود.
پیش‌نویس بیانیه اجلاس ریاض
در پیش‌نویس بیانیه اجلاس سران کشورهای عربی و اسلامی، بر حمایت از ملت فلسطین برای دستیابی به حقوق ملی خود تأکید شده است. این بیانیه بر مرکزیت مسئله فلسطین و قدس به‌عنوان خط قرمز کشورهای عربی و اسلامی تأکید کرده و خواستار تحقق حق فلسطینی‌ها برای آزادی و تشکیل دولت مستقل در مرزهای 1967 با پایتختی قدس شرقی شده است. همچنین بر حق بازگشت آوارگان فلسطینی و پرداخت غرامت به آنان مطابق با قطعنامه 194 تأکید شده است.حاضران در اجلاس مخالفت خود را با تلاش‌های اسرائیل برای یهودی‌سازی قدس شرقی اعلام کردند و از جامعه بین‌المللی خواستند که تصمیمات دیوان بین‌المللی دادگستری را اجرا کند. علاوه بر این، شرکت‌کنندگان بر لزوم آتش‌بس فوری در لبنان و غزه و نیز مقابله با تجاوزات اسرائیل تأکید کردند. بیانیه همچنین به جنایات اسرائیل در غزه و مهاجرت اجباری فلسطینی‌ها پرداخته و از شورای امنیت خواسته شده است تا به‌طور الزام‌آور رژیم صهیونیستی را به آتش‌بس ملزم کند. اجلاس ریاض در نهایت مواضع قبلی خود را در حمایت از فلسطین و مقابله با اشغالگری اسرائیل تکرار کرد.سید افقهی کارشناس مسائل بین‌الملل با اعتقاد به این که این کنفرانس‌ها در حد یک بیانیه و عکس یادگاری و چند سخنرانی از رؤسای جمهور و پادشاهان و امیران و مسئولان است، افزود: «نکته این است که اینها چقدر می‌تواند بر میدان اثر بگذارد. این یک دیپلماسی و با درخواست ایران است. عربستان چندروز پیش یک کنفرانس شبهه‌ناک و رازآلود با عنوان کنفرانس عربی اسلامی برای حل 2دولت اسرائیل و فلسطین که ظاهرا ایران شرکت نکرده داشت. حالا با تقاضای ایران این کنفرانس تشکیل می‌شود، چقدر می‌تواند عملا در میدان به توقف عملیات نظامی و آتش بس کمک کند؟ باید صبر کنیم و ببینیم موضع‌گیری‌ها چگونه است و تأثیر میدانی آن چیست. رهبر انقلاب به این کشورهای عربی و اسلامی فرمودند ما که می‌دانیم شما نمی‌توانید جنگ را متوقف کنید اما حداقل با فضا و امکانات و روابطی که بعضا شما با رژیم‌صهیونیستی دارید، فشار بیاورید. می‌توانید صادرات و واردات و فروش نفت به رژیم‌صهیونیستی را متوقف کنید. این‌کارها را که می‌توانید انجام دهید و به رژیم‌صهیونیستی و آمریکا فشار بیاورید. درمجموع اگر بخواهیم درنظر بگیریم باید ببینیم که رژیم‌صهیونیستی به این کنفرانس‌ها و بیانیه‌ها و تقاضاها و اعلامیه‌ها و سخنرانی‌ها تمکین می‌کند؟ به نظر بنده قریب به محال است؛ یا اینکه این میدان کار خودش را ان‌شاءا... ادامه دهد و ضربات به بدنه نظامی رژیم وارد شود.»
پیش‌نویس بیانیه اجلاس ریاض
در پیش‌نویس بیانیه اجلاس سران کشورهای عربی و اسلامی، بر حمایت از ملت فلسطین برای دستیابی به حقوق ملی خود تأکید شده است. این بیانیه بر مرکزیت مسئله فلسطین و قدس به‌عنوان خط قرمز کشورهای عربی و اسلامی تأکید کرده و خواستار تحقق حق فلسطینی‌ها برای آزادی و تشکیل دولت مستقل در مرزهای 1967 با پایتختی قدس شرقی شده است. همچنین بر حق بازگشت آوارگان فلسطینی و پرداخت غرامت به آنان مطابق با قطعنامه 194 تأکید شده است.حاضران در اجلاس مخالفت خود را با تلاش‌های اسرائیل برای یهودی‌سازی قدس شرقی اعلام کردند و از جامعه بین‌المللی خواستند که تصمیمات دیوان بین‌المللی دادگستری را اجرا کند. علاوه بر این، شرکت‌کنندگان بر لزوم آتش‌بس فوری در لبنان و غزه و نیز مقابله با تجاوزات اسرائیل تأکید کردند. بیانیه همچنین به جنایات اسرائیل در غزه و مهاجرت اجباری فلسطینی‌ها پرداخته و از شورای امنیت خواسته شده است تا به‌طور الزام‌آور رژیم صهیونیستی را به آتش‌بس ملزم کند. اجلاس ریاض در نهایت مواضع قبلی خود را در حمایت از فلسطین و مقابله با اشغالگری اسرائیل تکرار کرد.سید افقهی کارشناس مسائل بین‌الملل با اعتقاد به این که این کنفرانس‌ها در حد یک بیانیه و عکس یادگاری و چند سخنرانی از رؤسای جمهور و پادشاهان و امیران و مسئولان است، افزود: «نکته این است که اینها چقدر می‌تواند بر میدان اثر بگذارد. این یک دیپلماسی و با درخواست ایران است. عربستان چندروز پیش یک کنفرانس شبهه‌ناک و رازآلود با عنوان کنفرانس عربی اسلامی برای حل 2دولت اسرائیل و فلسطین که ظاهرا ایران شرکت نکرده داشت. حالا با تقاضای ایران این کنفرانس تشکیل می‌شود، چقدر می‌تواند عملا در میدان به توقف عملیات نظامی و آتش بس کمک کند؟ باید صبر کنیم و ببینیم موضع‌گیری‌ها چگونه است و تأثیر میدانی آن چیست. رهبر انقلاب به این کشورهای عربی و اسلامی فرمودند ما که می‌دانیم شما نمی‌توانید جنگ را متوقف کنید اما حداقل با فضا و امکانات و روابطی که بعضا شما با رژیم‌صهیونیستی دارید، فشار بیاورید. می‌توانید صادرات و واردات و فروش نفت به رژیم‌صهیونیستی را متوقف کنید. این‌کارها را که می‌توانید انجام دهید و به رژیم‌صهیونیستی و آمریکا فشار بیاورید. درمجموع اگر بخواهیم درنظر بگیریم باید ببینیم که رژیم‌صهیونیستی به این کنفرانس‌ها و بیانیه‌ها و تقاضاها و اعلامیه‌ها و سخنرانی‌ها تمکین می‌کند؟ به نظر بنده قریب به محال است؛ یا اینکه این میدان کار خودش را ان‌شاءا... ادامه دهد و ضربات به بدنه نظامی رژیم وارد شود.»