سلام ایرانی به مدار 7 هزار کیلومتری

صادق غفوریان

ایران با دستاورد جدید فضایی خود یعنی «بلوک انتقال مداری» تا چند ماه آینده می تواند ماهواره های خود را در مدار 7 هزار کیلومتری قرار دهد؛ این یعنی ایران با دستیابی به این فناوری می تواند از مرز 400 کیلومتری خود را به مدار 7 هزار کیلومتری برساند.
ایران در جمع محدود کشورهای دارای مدارهای ارتفاع بالا
در سال‌های اخیر، دستیابی به مدارهای ارتفاع بالا و به خصوص مدار 36 هزار کیلومتری به عنوان یکی از اهداف کلیدی برنامه فضایی ایران تعریف شده است. در این راستا پروژه بلوک انتقال مداری سامان از 1401 به طور عملیاتی در دستور کار پژوهشگاه فضایی ایران قرار گرفته و اکنون شمارش معکوس برای این جهش بزرگ در استقلال فضایی کشور کلید خورده است.
حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران، پیشتر در خردادماه گذشته اعلام کرد که نمونه اولیه بلوک انتقال مداری ایران به زودی به فضا پرتاب خواهد شد. این دستاورد مهم، گامی بزرگ در جهت تحقق اهداف بلندپروازانه فضایی کشور است و به ایران امکان می‌دهد تا حضور خود را در مدارهای بالاتر تثبیت کند. پرتاب آزمایشی این بلوک در سال 1401 به عنوان نخستین گام برداشته شده و برنامه‌ریزی شده است تا با پرتاب عملیاتی آن در سال 1403، زیرساخت‌های پرتاب‌های فضایی کشور تقویت شود.
​​​​​​​تاکنون بلوک انتقال مداری نداشتیم
دکتر سید محمدنوید قریشی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فضایی ایران و عضو هیئت مدیره انجمن هوافضای ایران در این باره به خراسان می گوید: ایران تاکنون هیچ بلوک انتقال مداری نداشته است و این دستاورد به عنوان اولین بلوک انتقال مداری کشور به شمار می رود که قرار است به زودی از روسیه پرتاب شود.
از دکتر قریشی می خواهیم سیستم «بلوک انتقال مداری» را به زبان ساده برایمان تعریف کند که ما از او این طور می شنویم: «در صنعت فضایی در کنار فناوری ماهواره، فناوری دیگری به نام «بلوک انتقال مداری» وجود دارد. به زبان ساده می توان گفت، این بلوک، یک وسیله حمل و نقل است که می‌تواند ارتفاع مداری ماهواره را پس از پرتاب، تغییر دهد و آن را به مدارهای با ارتفاع بالاتر منتقل  کند.»
اگر هم بخواهیم کمی فنی تر به موضوع بنگریم، می توانیم بگوییم؛ بلوک‌های انتقال مداری را می‌توان به عنوان «واسطه‌ای» میان پرتابگر و ماهواره تلقی کرد. زمانی که ماهواره به مدار اولیه می‌رسد، بلوک انتقال مداری فعال می‌شود و با استفاده از پیشرانه‌ها و سیستم‌های هدایت‌گری، ماهواره را به مدار نهایی خود هدایت می‌کند. این سیستم‌ها دارای پیشرانه‌های خاص خود هستند و به ماهواره اجازه می‌دهند تا با دقت و در مسیرهای برنامه‌ریزی شده به مقصد برسند.
بلوک انتقال مداری نشانه پیشرفت صنعت فضایی
بلوک انتقال مداری به عنوان یکی از اجزای مهم در عملیات‌های فضایی، نقشی اساسی در جابه‌جایی و هدایت ماهواره‌ها به مدارهای مد نظر دارد. این بلوک‌ها به ویژه در ماموریت‌هایی که نیازمند تغییر مدار یا افزایش ارتفاع هستند، بسیار کاربردی و حیاتی هستند. بلوک انتقال مداری سامان نیز به عنوان یک پروژه ملی و بومی، نشان‌دهنده پیشرفت‌های ایران در حوزه فناوری‌های فضایی است و امکان انتقال ماهواره‌های ایرانی به مدارهای بالاتر را فراهم می‌کند.
سفر از 400 به 7 هزار کیلومتر مدار
از دکتر قریشی درباره این اتفاق و دستاورد جدید می پرسیم که برایمان توضیح می دهد: ما با بلوک انتقال مداری سامان1 از ارتفاع حدود 400 کیلومتر به مدار 7 هزار کیلومتر مدار زمین ارتفاع می گیریم که برای نخستین بار به این ارتفاع دست می یابیم. بعد از این که ماهواره بر، ماهواره را در مدار 400 کیلومتر قرار دهد، وظیفه بلوک انتقال مداری این است که ماهواره را به ارتفاع 7هزار کیلومتر برساند و ما در گذشته این فناوری را نداشتیم.
از این عضو هیئت علمی پژوهشگاه فضایی ایران درباره مقیاس جهانی ارتفاع ماهواره ها می پرسم که قریشی می گوید: کشورهایی همچون روسیه، چین، آمریکا وتعدادی از کشورهای اروپایی دارای فناوری بلوک انتقال مداری هستند و تاکنون نیز به ارتفاع 36  هزار کیلومتر دست یافته اند و حالا ایران نیز با بلوک انتقال مداری سامان به جمع محدود کشورهای صاحب این فناوری وارد می شود.
برنامه راهبردی ایران تا مدار 36 هزار کیلومتری
وی درباره این فناوری می گوید: پژوهشگاه فضایی ایران، یک مسیر راهبردی در جهت توسعه بلوک انتقال مداری به عنوان سامان1 تا 3 را طراحی و تدوین کرد که هدف گذاری در این فرایند، دستیابی به مدار 36 هزار کیلومتری است. در واقع سامان یک، این قابلیت را دارد که ماهواره ای را که در مدار 400 کیلومتری دایره ای تزریق می شود به مدار بیضوی به ارتفاع 7 هزار کیلومتر تغییر داده و افزایش دهد.
عضو هیئت مدیره انجمن هوافضای ایران همچنین درباره پروژه سامان ادامه می دهد: به امید پروردگار، در نسخه های بعدی سامان 2 و 3 به مدار 36 هزار کیلومتر خواهیم رسید که البته فرایند طراحی آن ها نیز آغاز شده است.