شهرناتراز، عامل ناترازی انرژی
راضیه فلاح
مصرف بالای انرژی در کشور همیشه یکی از مشکلات بزرگ بوده است؛ عاملی که ناترازی حامل‌های انرژی را به دنبال داشته است. بر اساس داده‌ها، دولت امسال برای واردات بنزین دومیلیارد دلار هزینه کرده است. باتوجه به متن بودجه ارائه شده به مجلس، این میزان برای سال بعد به 1.2میلیارد دلار کاهش خواهد یافت. به عقیده کارشناسان، در کنار تغییر الگوی مصرف مردم، باید به عوامل موثر دیگر مانند مورفولوژی شهری نیز توجه کرد. به این معنا که با به کارگیری الگوهای مناسب برای بازآفرینی شهری و توسعه شهرها، مصرف انرژی را به حداقل رساند.تراکم بیشتر، ترافیک بالاتر و افزایش مصرف بنزین را به همراه دارد
محمدمنان رئیسی نماینده مجلس درباره تاثیر مدل شهرسازی ایران بر مصرف بیشتر انرژی و ناترازی آن در کشور توضیح داد: «روزانه حدود بیست میلیون لیتر ناترازی بنزین در کشور وجود دارد. سال گذشته برحسب برخی از داده‌های اعلامی دولت، نزدیک به چهارمیلیارد دلار، بنزین به کشور وارد شده است. تقریباً همه ساکنان شهر تهران روزانه برای رفت‌وآمد معمولی بین خانه تا محل کار، حداقل یک ساعت خود را در ترافیک به سر می‌برند. بیشتر خودروهای شهر هم تک‌سرنشین هستند. همین یک ساعت اتلاف زمان در ترافیک اگر ضرب تعداد خودروهای فعال شهر تهران شود، نشان می‌دهد میلیون‌ها لیتر بنزین فقط در ترافیک شهری دود می‌شود. بافت یا مورفولوژی شهر به طور حتم بر روی مصرف بنزین تاثیر می‌گذارد. کمبود خیابان و فضا برای رفت‌وآمد خودروها باعث شده تا ترافیک ایجاد شود و همین ترافیک مصرف بنزین را افزایش می‌دهد.»
تاثیر ساختمان‌های متراکم بر افزایش مصرف برق و ناممکن شدن استفاده از پنل های خورشیدی
او در ادامه توضیحات خود بر تاثیر تراکم ساختمانی و افزایش مصرف برق، گفت: «پژوهش‌های علمی منتشرشده در مقالات مختلف ثابت کرده است، مصرف برق در بافت‌های متراکم شهری بیشتر است. چون عمودی‌سازی و تراکم بالای شهر باعث افزایش گرما در هسته مرکزی می‌شود. مثلا شهر تهران به خاطر تراکم بالا و وجود ساختمان‌های بلند جزایر حرارتی دارد و گرما در محیط شهر تهران افزایش پیدا کرده است. زمانی که درجه حرارت شهر افزایش مییابد، استفاده از وسایل خنک کننده شهری نیز بیشتر می‌شود. همین مسئله، یک عامل افزایش ناترازی برق در کشور می‌شود. همچنین، در ساختمان‌های بلندمرتبه وسایل برقی بیشتری استفاده می‌شود. به عنوان مثال، رساندن آب به طبقات بالایی ساختمان دشوار است. پس برای انتقال آب به طبقات بالایی به اجبار باید از پمپ آب و وسایل مکانیکی برقی استفاده کرد تا با پمپاژ، آب به طبقات بالاتر برسد. همین موضوع نیاز دارد تا هر ساختمان در مدت شبانه‌روز پمپ آب روشن داشته‌باشد. بالطبع روشن بودن پمپ آب، مصرف برق را نیز افزایش می‌دهد.»
عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه 300 روز در ایران آفتاب وجود دارد و از این نعمت الهی آن گونه که باید در کشور استفاده نمی‌شود، اظهار کرد: «مصادیقی که گفته شد نشان می‌دهد، تراکم بالا و عمودی‌سازی بر روی مصرف انرژی کشور تاثیر داشته و عامل مهمی در ناترازی انرژی کشور شده است. ازسوی‌دیگر، گسترش افقی‌شهرها بر کاهش مصرف انرژی موثر است. در الگوهای افقی مسائل مختلفی در کاهش مصرف انرژی و یا استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر تاثیرگذار است. مثلا، با توجه به تعداد روزهای آفتابی کشور، نباید ناترازی برق وجود داشته باشد. چون می‌توان با استفاده از پنل‌های خورشیدی، برق خانگی را تامین کرد. اما استفاده از پنل‌های خورشیدی در ساختمان‌های بلندمرتبه به علت فضای مشاع و رضایت همه ساکنان سخت است. درصورتی که، یک خانواده ساکن در ساختمان ویلایی می‌تواند به راحتی از پنل‌های خورشیدی برای مصرف برق خانگی استفاده کند.»
فشردگی شهرها، باعث افزایش مصرف بنزین شده است
رئیسی با تاکید براین که الگوی شهرسازی و نوع مورفولوژی شهر بر مصرف انرژی موثر است، بیان کرد: «مدیریت انرژی کشور باید به سمت استفاده از انرژی‌های پاک و پایدار برود. درست نیست با این همه نیروی خورشیدی، ناترازی برق در کشور وجود داشته باشد. برای رسیدن به این حد عالی نیز باید الگوی شهرها اصلاح شود. زمانی که شهرها با مسافت محدود ساخته می‌شوند، رفت‌وآمد در کیلومتر محدودتری انجام می‌شود. اما تراکم بالا، ترافیک و جزیره حرارتی را ایجاد می‌کند. پس دلایلی که درخصوص مسافت کمتر برای طی شدن شهر گفته می‌شود، فقط بهانه هستند. به‌بیان جزئی‌تر، شهر تهران جمعیتی برابر با شهر لندن انگلستان دارد درحالی که مساحت لندن تقریبا سه‌برابر شهر تهران است. اما، مصرف بنزین در لندن با مسافت بیشتر از تهران کوچکتر کمتر است. ساخت شهر کوچکتر و فشرده‌تر و ایجاد محدودیت برای توسعه افقی عامل شده که مصرف بنزین را افزایش داده است.»
نماینده مردم قم، کهک و جعفرآباد با بیان این که فشرده‌سازی شهر به بهانه‌های واهی هنر نیست، ادامه داد: «کم‌تدبیری در اداره کشور و الگوی شهرسازی عامل مهم افزایش مصرف حامل‌های انرژی در کشور شده است. باید توجه داشت که توسعه افقی به معنای آن نیست که همه ساکنان یک شهر قرار است هر روز از غربی‌ترین نقطه شهر به شرقی‌ترین نقطه آن در رفت‌وآمد باشند. برای رفع این مشکلات نیز الگوهای شهرسازی محله محور، متکی برحمل‌ونقل و مدل‌های بسیار دیگری وجود دارد. با استفاده از این الگوها می‌توان سفرهای بین شهری شهروندان را به حداقل رساند. بنابراین می‌توان از الگوهای مناسب دیگر استفاده کرد و مانند دیگر کشورهای جهان از این الگوها استفاده کرد.»