ردپای گازوئیل در ناترازی برقی
محمد حقگو
محدودیت های برقی در حالی به سرعت اعلام و اجرا شد که دلیل آن در ابتدا توقف مصرف مازوت در نیروگاه ها بیان شد. اما گمانه ها حاکی از آن بود که اصل ماجرا چیز دیگری است. دیروز رئیس جمهور در حاشیه هیئت دولت اصل ماجرا را گفت مبنی بر این که ناترازی انرژی و بهخصوص ناترازی سوخت نیروگاه ها موجب شده است تا تصمیم اخیر دولت به اجرا درآید. در عین حال تحلیل ها نشان می دهند که ناترازی سوخت مایع نیروگاه‌ها یعنی گازوئیل نیز، ریشه در ناترازی گاز دارد. در این زمینه مرور گزارش‌های کارشناسی نشان می دهد که در سال های اخیر، کارشناسان درباره تاثیر ناترازی های گاز بر سایر حامل های انرژی هشدار داده اند و یک اقدام عجیب که می تواند زمینه ساز تشدید ناترازی گازوئیل شود نیز در تابستان امسال توسط دولت رخ داده است.به گزارش خراسان، سخنگوی دولت در ابتدا دلیل اجرای این طرح را مسائل زیست محیطی و محدودکردن استفاده از مازوت در نیروگاه ها بیان کرد. با این حال به نظر می رسید که مسئله، چیز دیگری است و به ناترازی گاز می تواند ربط داشته باشد. پیشتر گزارش های رسمی مراکزی نظیر مرکز پژوهش های مجلس ضمن اشاره به تبعات ناترازی گاز نشان می داد که این مسئله به راحتی می تواند منجر به خاموشی های حتی زمستانه نیز شود. در این حال، دیروز رئیس جمهور، بهصراحت از تاثیر ناترازی سوخت نیروگاه ها بر تصمیم اخیر دولت سخن گفت. پزشکیان در حاشیه نشست هیئت دولت اظهار کرد: خاموشی‌های برق بر اثر ناترازی است و تلاش می‌کنیم مشکل سوخت نیروگاه‌ها را حل کنیم. وی افزود: چون ذخایرمان کم است و در زمستان ممکن است با مشکل مواجه شویم، مجبوریم ذخایر نیروگاه‌ها را طوری تنظیم کنیم که در زمستان به مشکل برنخوریم.با این حال این سوال پیش می آید که دقیقاً چه زنجیره ای از اتفاقات منجر به محدودیت های برقی اخیر شده است؟
ارتباط ناترازی گاز با ناترازی برق
در پاسخ به سوال فوق، باید گفت که هماکنون خاموشی برنامه ریزی شده برآیند تاثیر مستقیم و غیرمستقیم ناترازی گاز بر تولید برق است. تاثیر مستقیم ناترازی گاز بر ناترازی برق، از آن جایی ناشی می شود که بخش عمده ای از نیروگاه ها با استفاده از گاز برق تولید می کنند. آمارها نشان می دهد هم اینک 79 درصد بخش نیروگاهی به گاز وابسته بوده و در سال های اخیر هشدار ناترازی گاز، بهطور جدی تری توسط کارشناسان داده شده است. در گزارش 19069 مرکز پژوهش های مجلس آمده است: «میدان گازی پارس جنوبی با تامین حدود 74 درصد از کل گاز کشور، با شرایط فعلی به سقف تولید نزدیک و افت فشار در مخازن آن نیز شروع شده است و این مسئله درکنار افزایش مصرف، تهدیدی جدی برای تامین انرژی آینده کشور به شمار می رود.»
ارتباط ناترازی برق با ناترازی گازوئیل
اما تاثیر غیرمستقیم ناترازی گاز بر برق و در نتیجه خاموشی های اخیر را باید از مسیر گازوئیل نیز جستوجو کرد. برآوردها نشان می دهد که در نیروگاه ها بهطور متوسط سالانه 16 میلیون لیتر سوخت جایگزین مایع مانند گازوئیل مصرف می شود.
با این حال در کشور ما حوزه گازوئیل دچار ناترازی است. به طوری که در سایه سبقت مصرف بنزین و گازوئیل نسبت به تولید، کشور ما به واردکننده این دو فراورده نیز تبدیل شده و سال گذشته 4 میلیارد دلار بنزین و گازوئیل وارد شده است.با این حال بدیهی است ناترازی بیشتر گاز در کشور، موجب افزایش نیاز به گازوئیل یا مازوت... برای تامین سوخت نیروگاه ها خواهد شد و چنانچه این امکان به هر دلیل وجود نداشته باشد (عرضه گاز به نیروگاه ها کم شود، تولید گازوئیل در کشور کاهش یابد و یا مصرف گازوئیل یا قاچاق آن بیشتر شود)، و همچنین امکان ذخیره سازی مناسب گاز فراهم نباشد، تامین برق پایدار به خطر خواهد افتاد. متاسفانه هماکنون چنین اتفاقی افتاده است.
گاز مصرفی نیروگاه ها آب رفتآمارها حاکی از این است که در ماه های اخیر گاز تامین شده برای نیروگاه ها کاهش یافته است. خبرگزاری فارس گزارش داده که کسری گاز تحویلی به نیروگاه ها در سه ماه شهریور تا آبان نسبت به ماه مشابه سال قبل، از 100 میلیون به حدود یک میلیارد متر مکعب رسیده است.
ذخایر گازوئیل نیروگاه ها زیاد که نشد هیچ؛ کم هم شد
از سوی دیگر آمارها نشان می دهند از اول شهریور تا نیمه آبان طی سال‌های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به ترتیب ذخایر نیروگاهی ۱۱۰۰، ۹۰۰ و ۴۰۰ میلیون لیتر پر شده اما امسال به جای پرکردن، ۶۰۰ میلیون لیتر از راهبردی‌ترین دارایی نیروگاه‌ها در فصل سرد تخلیه شده است!
یک اتفاق عجیب؛ عرضه بزرگ گازوئیل پالایشگاه آبادان در بورس
در شرایط کنونی که وضعیت سوخت نیروگاه ها به موضوعی مهم تبدیل شده، اخبار عجیبی از عرضه 1.3 میلیارد لیتر گازوئیل در بورس در تیر و مرداد امسال مورد توجه قرار گرفته است. به گزارش تسنیم، بررسی اطلاعیه‌های بورس انرژی نشان می‌دهد که شرکت پالایش نفت آبادان به عنوان تنها پالایشگاه تمام دولتی کشور، طی ماه‌های تیر و مرداد، عرضه‌های مستمر و پرحجم گازوئیل در رینگ بین‌الملل بورس انرژی داشته است. یک جستوجوی ساده در سایت بورس انرژی نشان می‌دهد که شرکت پالایش نفت آبادان در دوماهه تیر و مرداد، 12 عرضه بزرگ گازوئیل در رینگ صادراتی به میزان مجموع بیش از 1.3 میلیارد لیتر داشته است. سوال اینجاست در شرایطی که باید ذخیره‌سازی حداکثری سوخت مایع در مخازن نیروگاه‌ها در فصل گرم سال برای آمادگی تولید برق در فصل سرد سال در شرایط ناترازی گاز انجام می‌شد، چرا و با چه مجوزی این عرضه‌ها صورت گرفته است؟