صدا و سیما زیر ذره بین «جام جم»!
مائده کاشیان
برنامه «جام جم» با محوریت نقد و بررسی عملکرد صداوسیما سال 1402 روی آنتن رفت و انتهای سال به پایان فصل اول رسید. رویکرد پرداختن به مسائل مربوط به رسانه ملی از دیدگاه منتقدانه، دعوت از مهمانان مخالف و موافق با موضوع برنامه، طرح بحث‌های چالش‌برانگیز و انتقادات با صراحت و شفافیت، از ویژگی‌های مهم این برنامه بود که «جام جم» را تبدیل به یکی از برنامه‌های مهم تلویزیون تبدیل کرد. «جام جم» قرار بود بهار 1403 به آنتن بازگردد، اما پخش فصل جدید با وقفه چند ماهه، به فصل پاییز رسید و از سه‌شنبه 8 آبان به جدول پخش سه‌شنبه‌ها اضافه شد. این برنامه در فصل دوم چه تغییراتی داشته و آیا همچنان پرداخت «جام جم» به مسائل، از زاویه نگاه منتقدانه است؟مرور اخبار و گزارش‌های انتقادی
بخشی که در فصل دوم «جام جم» به برنامه اضافه شده، مرور اخبار حوزه فرهنگ و رسانه است. ویژگی مهم این بخش، انعکاس بعضی اخبار، گزارش، مصاحبه و مطالبی است که در نقد عملکرد صداوسیما یا برنامه‌های آن منتشر شده است. در یکی از قسمت‌های برنامه، احمد موسوی به مصاحبه سیدعلی احمدی تهیه‌کننده «خندوانه» با فرهیختگان و همچنین گلایه او از صداوسیما اشاره کرد. البته موسوی گفت انتقاد احمدی این بوده که صداوسیما فرصت کافی برای ریکاوری گروه «خندوانه» را در اختیار آن‌ها نگذاشته، در صورتی که انتقادهای احمدی فراتر از این موضوع بود. احمد موسوی در بخش مرور اخبار قسمت سوم، به یکی از گزارش‌های ایسنا که به ضعف‌های برنامه «چارپایه» پرداخته بود و همچنین انتقاد رکنا از پخش نشدن آثار نمایش خانگی در تلویزیون نیز اشاره داشت. فارغ از انعکاس گزارش‌های انتقادی، موسوی ضمن مرور بیانات رهبر انقلاب در دیدار با برگزارکنندگان همایش جعفربن ابی طالب و تاکید بر ساخت سریال درباره مفاخر دینی، از پیگیری برای ساخت این آثار خبر داد و گفت: «از دوستانم در مجموعه سیمافیلم و دفتر فیلم‌نامه سازمان صداوسیما جویا شدم و مطلع شدم که حدوداً چند ماه پیش، فیلم‌نامه سریال حضرت جعفربن ابی‌طالب تحویل داده شده است و قراردادهای اولیه بسته شده است.»
حفظ رویکرد کلی برنامه
تا به حال سه قسمت از «جام جم 2» روانه آنتن شده و فعلا می‌توان گفت تغییر چندان محسوسی در تغییر رویکرد برنامه دیده نمی‌شود. در اولین قسمت «جام جم 2»، احمد موسوی صمدی مجری توضیح داد که در این فصل ساختار ثابت برنامه مناظره نیست و بعضی قسمت‌ها مانند دو قسمت اولیه برنامه با محوریت واکاوی و تبیین موضوعات روی آنتن خواهد رفت، اما در همین قسمت‌ها نیز که با موضوع رسانه و مدیریت بحران پخش شد. بعضی مهمانان برنامه و همچنین سید احمد موسوی در جایگاه مجری، تلاش کردند شبهات و ابهام‌هایی را که نسبت به پوشش سانحه سقوط بالگرد رئیس جمهور و پوشش اخبار جنگ داشتند مطرح کنند. تاخیر در اعلام شهادت یحی سنوار، همچنین پوشش موضوع سقوط بالگرد رئیس جمهور از همه شبکه‌ها حتی شبکه‌هایی غیر از یک و خبر، مثال‌هایی از این موضوع هستند.
مناظره چالشی و شفاف در قسمت سوم
قسمت سوم برنامه «جام جم 2» با موضوع سازوکار و چالش‌های برنامه‌های گفت‌وگومحور سیاسی، با حضور دو مهمان مخالف و موافق روی آنتن رفت. حسن لاسجری مدیر مسئول خبرآنلاین و محمدصالح مفتاح رئیس باشگاه خبرنگاران جوان دو مهمان این برنامه بودند. لاسجردی که در جایگاه مهمان منتقد قرار داشت، به نقطه ضعف‌های برنامه‌های گفت‌وگومحور در اقناع مخاطب پرداخت و «توجیه» را نتیجه بسیاری از برنامه‌ها دانست. لاسجردی همچنین به لزوم و اهمیت دعوت از مهمانان با تفکر متضاد، حضور نماینده‌ای از طیف‌های مختلف در برنامه‌های گفت‌وگومحور و نمایش تصویر غیرواقعی از بعضی مسائل در صداوسیما اشاره کرد و انتقادات صریحی در این زمینه داشت. لاسجردی همچنین بمدعی شد در بعضی از برنامه‌های تلویزیون به مهمانان گوشزد می‌شود که چه موضوعاتی را مطرح کنند و او به همین دلیل دعوت برنامه‌های تلویزیونی را نپذیرفته است. در مقابل محمدصالح مفتاح نیز از عملکرد صداوسیما دفاع و به حفظ مرجعیت خبری رسانه ملی اشاره کرد. به این ترتیب مخاطب شاهد گفت‌وگوی صریح و خوبی در «جام جم 2» بود.
عملکرد موفقیت‌آمیز مجری
در برنامه‌ای با ساختار «جام جم» عملکرد مجری اهمیت بالایی دارد و احمد موسوی صمدی در این جایگاه حضور موفقی دارد. او معمولا سعی می‌کند چه در مواجهه با مهمان منتقد و مخالف، چه هنگام صحبت کردن با مهمان موافق، سوال‌هایی بپرسد که مهمان برنامه را به چالش بکشد. موسوی در عین حال که بی‌طرف است، اما در جریان گفت‌وگو با مهمانان در موضع مخالف او قرار می‌گیرد تا ابهام‌ها روشن شود. این مجری همچنین به هدف «جام جم» یعنی شفافیت و صراحت، پایبند است و مهمانان را دعوت به صداقت می‌کند و هنگام محافظه‌کاری مهمان برنامه، سعی می‌کند منظور او را شفاف بیان کند. به عنوان مثال، در قسمت سوم برنامه، مفتاح به فشارهای بیرونی به صداوسیما در زمان تولید برنامه‌های انتخابات ریاست جمهوری اشاره غیرمستقیم کرد، سپس احمد موسوی گفت که از دیدگاه او، مفتاح از اشاره به این موضوع که نهادهای نظارتی یا امنیتی، آزادی عمل صداوسیما را در تولید برنامه محدود می‌کند، پرهیز می‌کند. دخالت این مجری در جریان گفت‌وگو نیز بجا و به‌اندازه است.