دور جدیدی از بازی دیپلماتیک در جنگ اوکراین
فاطمه ملک زاده
گفت‌وگوی تلفنی اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در روز جمعه بعد از دو سال قطع ارتباط، نشان‌دهنده تغییراتی در سیاست‌های دیپلماتیک غربی است که با توجه به وضعیت جاری جنگ در اوکراین و روند تحولات بین‌المللی اهمیت پیدا می‌کند. این تماس که به درخواست آلمان صورت گرفت، بخشی از تلاش‌های مستمر غرب برای مدیریت بحران اوکراین و به‌ویژه فشار به مسکو برای تغییر سیاست‌هایش در قبال این کشور به شمار می‌رود. اما از دیدگاه روسیه، این تماس و درخواست‌های مطرح‌شده در آن باید در چارچوب «واقعیت‌های سرزمینی جدید» و درنظر گرفتن منافع امنیتی مسکو بررسی شود.روسیه از ابتدا بر این باور بوده است که گسترش ناتو به سمت مرزهایش، یکی از عوامل اصلی بروز جنگ در اوکراین است. پوتین در این تماس تأکید کرد که هرگونه توافق برای پایان دادن به جنگ باید شامل تغییرات «واقعی» در نقشه سیاسی منطقه و تأمین منافع امنیتی روسیه باشد. به گفته مقامات کرملین، مسکو هیچ‌گاه قصد نداشت که جنگ را طولانی کند، اما سیاست‌های تهاجمی غرب و به‌ویژه حمایت‌های نظامی و اقتصادی ایالات متحده و اتحادیه اروپا از اوکراین، این درگیری را تشدید کرده است. پوتین همچنین بر اهمیت از بین بردن «ریشه‌های درگیری» و کنار گذاشتن موضوع عضویت اوکراین در ناتو تأکید کرده است؛ مسئله‌ای که از دیدگاه کرملین، برای امنیت ملی روسیه حیاتی به شمار می‌رود.در این چارچوب، اقدام آلمان و شولتس برای برقراری تماس با مسکو، به‌ویژه بعد از دو سال قطع روابط، به‌عنوان یک گام دیپلماتیک مهم دیده می‌شود. اما در عین حال، این اقدام در داخل اروپا و به‌ویژه در اوکراین با واکنش‌های منفی مواجه شده است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، این تماس را به‌شدت مورد انتقاد قرار داده و آن را گامی درجهت تقویت موقعیت روسیه در عرصه بین‌المللی دانسته است. زلنسکی معتقد است که «چنین گفت‌وگوهایی تنها به مسکو کمک می‌کند تا از انزوای خود بکاهد و این در حالی است که هیچ تغییر جدی در سیاست‌های جنگ‌طلبانه روسیه ایجاد نخواهد شد».سیاست‌های دو گانه آلمان
سیاست‌های آلمان و اوکراین در جنگ روسیه علیه اوکراین، به‌ویژه از منظر انتقادی، در برخی جنبه‌ها قابل تأمل است. آلمان با اتخاذ سیاست‌های دوگانه در قبال مسکو و حمایت از اوکراین، در واقع به یکی از بزرگترین حامیان جنگ تبدیل شده، اما در عین حال نتوانسته است دیپلماسی مؤثری برای پایان دادن به درگیری‌ها و جلوگیری از تشدید بحران به کار گیرد. به‌ویژه، عدم تلاش واقعی برای میانجیگری میان طرفین درگیر و همچنین ادامه ارسال تسلیحات به اوکراین، عملاً به طولانی‌تر شدن جنگ و افزایش قربانیان انجامیده است. از سوی دیگر، اوکراین با درخواست‌های مستمر برای حمایت نظامی و اقتصادی، به رغم کمک‌های بی‌سابقه غرب، حاضر به پذیرش شرایط مذاکره یا گفتوگو با روسیه نیست. این رویکرد می‌تواند نه تنها هزینه‌های انسانی را افزایش دهد، بلکه احتمال دستیابی به صلح را به تأخیر بیندازد. آلمان از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین درمجموع ۱۵ میلیارد یورو کمک مالی و نظامی به کی‌یف ارائه داده که این کشور را پس از ایالات متحده به دومین حامی اوکراین تبدیل کرده است.
تاثیر بازگشت ترامپ بر جنگ اوکراین
در این میان، ورود مجدد دونالد ترامپ به عرصه سیاسی آمریکا و بازگشت او به کاخ سفید، گمانه‌زنی‌های زیادی را درخصوص تغییرات احتمالی در سیاست خارجی ایالات متحده به‌ویژه در قبال جنگ اوکراین به‌وجود آورده است. ترامپ که بارها وعده داده است می‌تواند جنگ اوکراین را در مدت کوتاهی به پایان برساند، به نظر می‌رسد بر این باور است که مذاکرات مستقیم با مسکو می‌تواند راه‌حلی برای پایان دادن به جنگ باشد. وعده‌های ترامپ در این زمینه به گونه‌ای بیان شده که از نگاه حامیان روسیه، این رویکرد ممکن است فرصتی برای کاهش فشارهای بین‌المللی بر روسیه و رسیدن به یک توافق صلح باشد.ترامپ به‌ویژه در سخنرانی کمپین‌های انتخاباتی خود به این نکته اشاره کرده بود که در صورت بازگشت به قدرت، از طریق دیپلماسی قوی‌تر و تحمیل فشار بر طرف‌های غربی، می‌تواند آتش‌بس را برقرار کند. این رویکرد ممکن است با مواضع روسیه هم‌راستا باشد، زیرا مسکو بارها از لزوم بازنگری در سیاست‌های غربی و به‌ویژه ناتو در قبال روسیه سخن گفته است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه همچنین اعلام کرد که مسکو منتظر پیشنهادهای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای پایان جنگ در اوکراین است. او در عین حال تصریح کرد، روسیه نمی‌تواند تصور کند که ترامپ «چگونه اظهارات خود را در مورد پایان دادن به جنگ اوکراین در عرض ۲۴ ساعت، عملی خواهد کرد»!بازگشت رسمی ترامپ به کاخ سفید، می‌تواند به تغییرات عمده‌ای در روند جنگ و حتی درگیری‌های جهانی منجر شود. اتفاقی که هماکنون، زمزمه‌هایی از آن در آتش بس لبنان و اوکراین شنیده می‌شود.درمجموع، تحلیل وضعیت فعلی جنگ اوکراین از دیدگاه روسیه نشان می‌دهد که تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان دادن به این بحران همچنان ادامه دارد، هرچند که شرایط پیچیده و درگیری‌های میدانی، توافق‌های سیاسی را دشوار کرده است. همچنین با توجه به اینکه روسیه خواهان تغییرات اساسی در نقشه سیاسی منطقه و تأمین منافع امنیتی خود است، به نظر می‌رسد که صلح در اوکراین بدون توجه به این خواسته‌ها به سادگی امکان‌پذیر نخواهد بود.