نوبت نوازش نخبگان
صادق غفوریان
تدابیر متعدد و اقدامات گسترده ای را باید اندیشید و به کار گرفت تا این که «نخبگان» که بی شک اصلی ترین سرمایه های یک کشور هستند، عطای وطن را به لقایش نبخشند. قطعا هر ایرانی با هر ذائقه و اندیشه ای بیش از این که علاقه مند به «مهاجرت» باشد، شیفته وطن خود واعتلای نام اوست. اما گاهی تنگنای شرایط و جبر زمانه، افراد را به مهاجرت سوق می دهد. در یک دهه اخیر، با گزارش ها و آمارهای متعددی درباره مهاجرت به ویژه مهاجرت نخبگان روبه رو شدیم که با مطالعه اغلب آن ها غصه خوردیم و گاهی هم بغض کردیم.در سال های اخیر که مهاجرت گاهی به یک موج شباهت یافته، مسئولان را بر آن داشته تا با تدابیری در این رابطه، زمینه و انگیزه ماندگاری نخبگان را بیش از گذشته فراهم آورند که جذب و به کارگیری آن ها در مراکز علمی و تحقیقاتی، نهادهای فناورانه، دانشگاه ها و بخش های پژوهش و نوآوری دستگاه ها از جمله این تدابیر بود.
گلایه همیشگی
در سال های گذشته مسئله جذب نخبگان در هیئت های علمی دانشگاه ها و دستگاه ها همواره از موضوعات مورد گلایه نخبگان بود که این گلایه ها به ویژه در دیدارهای سالانه نخبگان با رهبر انقلاب از سوی آنان مطرح می شد. اگرچه بنیاد نخبگان در سال 1385 تاسیس شد، اما طی سال های متعدد فعالیت این بنیاد، نخبگان همچنان با مشقت هایی در امر جذب روبه رو بودند. رهبر انقلاب در این زمینه از دهه 80 تاکیدات و توصیه های مکرری به مسئولان داشته اند و می توان گفت، چه بسا موضوع «جذب نخبگان» در حکمرانی جمهوری اسلامی از ابتکارات ایشان بوده است. ایشان در جریان پیشنهادشان مبنی بر تاسیس بنیاد نخبگان درسال 1384، می گویند: «دفتر جذب نخبگان که اشاره شد، غیر از بنیاد نخبگانی است که ما مطرح کردیم. دفتر جذب نخبگان را هم خود ما مطرح کردیم. بنده آن وقت رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی بودم و در آن‌جا ایجاد دفتر جذب نخبگان مطرح شد...» در عین حال رهبر انقلاب همواره اولین مدافع نخبگان علمی کشور بوده اند و تعابیر و توصیفات به یاد ماندنی شان خطاب به نخبگان علمی کشور همواره عامل و پشتوانه دلگرمی آنان بوده است:
«شماها نور چشمان کشور و ملّت هستید.»1400.08.26
«بنده در دفاع از جامعه نخبگان و از حرکت علمی کشور، تا نَفس دارم ذرّه‌ای کوتاه نخواهم آمد.» 1395.07.28
امسال از گلایه خبری نبود
اقدامات شورای عالی انقلاب فرهنگی، هیئت عالی جذب، بنیاد نخبگان و همت دولت در دو سال اخیر در ماجرای جذب نخبگان در هیئت های علمی و دستگاه ها، دست به دست هم داد تا امسال و در دیدار مهرماه نخبگان با رهبر انقلاب با این که گلایه هایی از سوی نخبگان مطرح شد اما در میان آن ها، گلایه از جذب نخبگان در دانشگاه ها و دستگاه ها نبود. این موضوعی است که دکتر محمدعلی کی نژاد رئیس هیئت عالی جذب شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت وگو با خراسان نیز به آن اشاره می کند: «در حال حاضر می توانیم بگوییم، نخبه ای نیست که در مراحل جذب از مسیر بنیاد نخبگان، ثبت نام کرده و به پرونده او برای جذب رسیدگی نشده باشد یا دست کم می گوییم که در این زمینه گلایه و مراجعه ای سمت ما نیامده است. دیدار ماه قبل نخبگان با رهبر انقلاب را هم دیدیم که نخبگان در سخنانشان از این موضوع گلایه ای را مطرح نکردند. از این رو می توانیم بگوییم فرایند کار جذب نخبگان به خوبی در حال انجام و پیگیری است. ضمن این که رهبر معظم انقلاب در سال های گذشته نیز درباره مشکلات موجود در مسیر جذب نخبگان تذکراتی را خطاب به مسئولان مطرح می کردند که در دیدار اخیر، در این زمینه نکته ای نفرمودند.»
همت ملی در به کارگیری نخبگان
اگرچه در مسیر به کارگیری نخبگان در حل مسائل کشور، به نظر هنوز به نقطه مطلوب نرسیده ایم اما نمی توان اقدامات مرتبط در حرکت به این اصل را نادیده انگاشت. تدوین ۲۰ اقدام حمایتی برای نگه داشت استعدادهای برتر و نخبگان در بنیاد ملی نخبگان، تدوین و تصویب آیین نامه جذب، شناسایی و هدایت استعدادهای برتر ، تسهیل مسیر تحصیلی و تخصیص سهمیه برای دانش‌آموختگان برتر دوره کارشناسی‌ارشد در دوره دکترای تخصصی به دانشگاه‌های برتر، جذب دانش‌آموختگان برتر در نهادهای فناورانه و کمک به آن ها برای کسب مهارت‌های لازم به منظور دستیابی به اشتغال پایدار، جذب دانش‌آموختگان برتر تخصصی به عنوان «عضو هیئت‌علمی» و حضور فعال نخبگان در فرایند تصمیم‌سازی و برنامه‌ریزی دستگاه‌های اجرایی از جمله اقداماتی است که مجموعه نهادهای مسئول در جذب نخبگان در امر حکمرانی، به آن پرداخته اند.
گفت‌وگو
باید به مسائل و نیازهای نخبگان حساس باشیمما برای بررسی بیشتر موضوع، به سراغ دکتر محمد علی کی نژاد، رئیس هیئت عالی جذب شورای عالی انقلاب فرهنگی رفتیم. او درباره اهمیت مسئله نخبگان و ضرورت توجه به آنان در کشور، به بیانات و تاکیدات رهبر انقلاب در این باره اشاره و تصریح می کند: نخبگان سرمایه های بی بدیل کشور و جمهوری اسلامی هستند و ما باید به مسائل و نیازمندی های آنان حساس باشیم.
او درباره اقدامات هیئت عالی جذب در خصوص تسهیل جذب نخبگان در دانشگاه ها، می گوید: در یک نگاه کلی تمامی افرادی که جذب هیئت های علمی دانشگاه ها می شوند، از نخبگان کشور هستند. منتها جوانانی که با ویژگی ها و شاخص های بنیاد ملی نخبگان، به عنوان «نخبه» تعریف می شوند، ما باید شرایط ویژه ای را برای جذب آنان فراهم کنیم. به این منظور سالانه دو نوبت فراخوان جذب هیئت علمی اعلام می شود که به طور معمول فرایند آن تا اعلام نتیجه 4.5 ماه زمان می برد که یکی از اقدامات ویژه نخبگانی که از سوی بنیاد ملی نخبگان معرفی می شوند، با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی این زمان 4.5 ماه به 2 ماه کاهش می یابد و در این زمان کار جذب آنان انجام می شود.
دکتر کی نژاد درباره میزان جذب نخبگان در این فرایند چنین گفته است: ۲ بار در سال، آبان و اردیبهشت اعلام فراخوان جذب هیئت علمی داریم. نیاز دانشگاه‌ها که بر اساس سند آمایش جمع‌بندی می‌شود، تطبیق داده می‌شود و افراد برای مراحل بعدی دعوت می‌شوند. از ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳، در مجموع ۱۰ هزار و ۵۸۴ نفر جذب شده‌اند. این تعداد شامل ۴ هزار و ۸۱۰ نفر در وزارت علوم، ۴۳۹۶ نفر در وزارت بهداشت، ۱۳۵۳ نفر در دانشگاه آزاد اسلامی و نخبگان ۲۲۲۵ نفر جذب شده‌اند.