​​​​​​​
 در محافل تخصصی موسیقی بارها از قابلیت‌های دوتار خراسان و ظرفیت‌های جهانی آن سخنانی به میان آمده است. یکی از موضوعاتی که از مدتی پیش به ارائه آن در قالب مصاحبه فکر می‌کردم، ظرفیت‌های این ساز و همچنین موسیقی خراسان در هم‌نوایی با موسیقی‌های سنتی و مدرن دیگر کشورها بود. برای رسیدن به پاسخ باید سراغ یکی از دوتار نوازهای خراسانی می‌رفتم که علاوه بر حضور در اجراهای بین المللی تجربه هم نوازی با نوازندگان دیگر کشورها نیز در کانامه هنری‌اش ثبت شده باشد. خلیل شیخ، آهنگ ساز، پژوهشگر و دوتارنوازخراسانی است که علاوه بر دوتار، نوازنده سازهای سه تار و تنبور نیز هست. فعالیتش را از سال 1378 با نوازندگی دوتار آغاز کرده و در این سال‌ها با استادانی چون عثمان محمدپرست، ذوالفقار عسگریان و ... هم‌نشین بوده است. او همچنین نواختن سه تار را نزد استاد جلال ذوالفنون آموخته است. این روزها نیز در حال برگزاری کنسرت‌های مشترک در نقاط مختلف دنیا به همراه نوازندگان کشورهای مختلف است. در ادامه، بخشی از گفت و گوی مفصل ما با این پژوهشگر موسیقی و نوازنده دوتار خراسان را می‌خوانید.

به عنوان سؤال ابتدایی، لطفاً مختصری درباره آلبوم‌های موسیقی و فعالیت‌های این روزهایتان بگویید.
من تاکنون سه آلبوم موسیقی با همکاری یک کمپانی بین‌المللی با نام‌های «حرف و گفت و صوت»، «فرا سوی خیال» و «رومینیشن» تولید کرده‌ام. از پنج سال پیش فعالیت‌هایم را در کشورهای حاشیه خلیج فارس آغاز کرده‌ام تا دوتار خراسان را به مردم دیگر کشورها نیز معرفی کنم. در این راستا، گروهی با نام «رومینیشن» تأسیس کردم و در طول این سال‌ها با موزیسین‌های ایرانی، هندی، اوکراینی، تونسی، مراکشی و کشورهای عربی همکاری داشته‌ام.
 به نظر شما ظرفیت‌های جهانی موسیقی مقامی خراسان چیست؟
موسیقی خراسان ریشه در تاریخ، اساطیر و ادبیات ایران دارد و البته اشتراکات فرهنگی و موسیقایی با دیگر کشورها  رانیزنباید از قلم انداخت. از ویژگی‌های این ساز می‌توان به این نکته اشاره کرد که وقتی دوتار خراسان در کنار سازهای دیگر قرار می‌گیرد، از نظر کیفیت صوتی (سونوریته)، تکنیک‌های نواختن و حجم صدا، چنان توانمندی و جذابیتی دارد که توجه شنونده را به خود جلب می‌کند. موسیقی خراسان با اشعار شاعران بزرگ ایرانی، مانند مولانا، عطار و دیگر شاعران عارف، آمیخته شده است. استفاده از مضامین عرفانی و معنوی در این موسیقی، آن را به ابزاری قدرتمند برای انتقال پیام‌های معنوی و صلح جهانی تبدیل می‌کند. استفاده از اشعارشاعرانی که از آن ها یاد شد در موسیقی خراسان، می‌تواند جلوه دیگری از زیبایی‌های فرهنگ موسیقی خراسان را به مردم دنیا نشان دهد و درک عمیق‌تری از فرهنگ غنی ایران را منتقل کند. این ویژگی‌ها، موسیقی خراسان را به یک زبان جهانی برای ارتباط و درک متقابل تبدیل می‌کند.
دلیل جذابیت عمیق مقام‌های موسیقی خراسان در دیگر کشورها را در چه می دانید؟
مهم‌ترین دلایل جذابیت مقام‌های موسیقی خراسان در دیگر کشورها را می‌توان در چند عامل جست و جو کرد:
بسیاری از آثار موسیقی خراسان در قالب مقام‌ها و روایت‌هایی از داستان‌های عاشقانه، حماسی و عرفانی ارائه می‌شوند. این داستان‌ها و روایت‌ها که اغلب ریشه در اسطوره‌ها و فرهنگ‌های مشترک انسانی دارند، احساس نزدیکی و همزادپنداری را در مخاطبان بین‌المللی ایجاد می‌کنند. مضامین عشق، شجاعت، غم و شادی و همچنین آموزه‌های عرفانی، موضوعات جهانی هستند که می‌توانند با مخاطبان متنوع و از فرهنگ‌های مختلف ارتباط برقرار کنند. این قابلیت‌ها ترجمه جهانی، موسیقی خراسان را برای مخاطبان فراتر از مرزهای ایران جذاب می‌سازد.
علاوه بر این  ریتم‌های موسیقی خراسان به خاطر فرم اجرا و ساختار پیچیده، بسیار جدید، قابل بسط و گسترش هستند. این نوع گستردگی و پیچیدگی برای نوازندگان و علاقه‌مندان به موسیقی در دیگر کشورها جذاب و هیجان‌انگیز است. این ریتم‌ها و الگوهای موسیقایی، معمولاً چنان پیچیدگی و تنوعی دارند که اجرا و تفسیر آن ها برای برخی نوازندگان دیگر کشورها، ممکن است چالش‌برانگیز و حتی فراتر از توانایی باشد.
به نظر شما دلیل خوش نشستن نواهای مقامی خراسان در کناردیگر سازهای جهانی چیست؟
ریشه‌های مشترک موسیقی خراسان با سنت‌های موسیقی آسیای میانه، ترکیه و شبه‌قاره هند، آن را برای پروژه‌های تلفیقی موسیقی بسیار مناسب ساخته است. ترکیب این موسیقی با ژانرهای جهانی مانند جَز یا موسیقی الکترونیک که من سال‌هاست این تلفیق را انجام می‌دهم، به شناخت و گسترش جهانی این موسیقی کمک شایانی می‌کند. همان‌طور که موسیقی در سراسر جهان همگام با تحولات مختلف پیش می‌رود، موسیقی خراسان نیز ظرفیت بالایی برای بهره‌گیری از این تحولات و درخشش دارد. مضامین موسیقی خراسان که شامل عشق، صلح، دوستی و عدالت هستند، با موضوعات جهانی هم‌خوانی دارند و می‌توانند به عنوان ابزاری قدرتمند برای دیپلماسی فرهنگی در سطح بین‌المللی به کار روند.
مهم‌ترین قابلیت‌های دوتارخراسان در هم نوازی کنار سازهای دیگرکشور ها چیست؟
ویژگی‌های دوتار که آن را برای پروژه‌های تلفیقی مناسب می‌سازند عبارتند از:
ظرافت ملودی‌ها: صدای نرم و زلال دوتار به خوبی با سازهای آکوستیک مانند گیتار، فلوت هندی یا سازهای زهی غربی تلفیق می‌شود. این ساز می‌تواند لایه‌های ملودیک و احساسی خاصی را به ترکیب‌ها اضافه کند.
داستان‌گویی موسیقایی: موسیقی خراسان ریشه در داستان‌ها و روایت‌های فولکلور و حماسی دارد. این ویژگی، به آثار تلفیقی، جنبه‌های فرهنگی و احساسی بیشتری می‌بخشد و می‌تواند با مخاطبان جهانی ارتباط برقرار کند.برای مثال بنده از این موضوع برای پروژه‌ای دانشگاهی در کشور اتریش و ایتالیا بهره برده ام و توانسته ام موسیقی خراسان و ساز دوتار را در دانشگاه های موسیقی این دو کشور ثبت کنم و جزو آثار شنیداری دانشجویان قرار بگیرد.
انعطاف‌پذیری در تلفیق با ژانرهای مختلف: دوتار به‌خوبی با موسیقی‌های مدرن، مانند جاز، بلوز، موسیقی الکترونیک، پاپ، راک و هیپ هاپ، تلفیق می‌شود. این ساز می‌تواند در هر یک از این ژانرها، نقش‌های متنوعی را ایفا کند، از لایه‌های صوتی ملودیک و احساسی گرفته تا سمپل‌ها و بخش‌های ریتمیک.قابلیت همکاری چندفرهنگی: دوتار به‌خوبی با سازهای دیگر فرهنگ‌های دنیا، مانند سازهای آفریقایی، ژاپنی و آسیای میانه تلفیق می‌شود. این نوع همکاری‌ها، زمینه‌ای برای گفت و گوی موسیقایی جهانی فراهم می‌آورد و به معرفی موسیقی خراسان به مخاطبان جدید کمک می‌کند.
بازخوردهای مردم دیگر کشورهای جهان در اجراهای بین المللی شما در مواجهه با ساز دوتار چگونه بوده است؟
صدای دوتار به‌عنوان یکی از سازهای اصیل و روح‌نواز ایرانی در اجراهای بین‌المللی همواره بازخوردهای بسیار مثبتی دریافت کرده است... بارها اتفاق افتاده است پس از پایان کنسرت موزیسین جلو آمدند و دوتار را در دست می‌گرفتند و باورشان نمی‌شد این ساز فقط دوعدد سیم دارد و این حجم از صدا و تنوع را تولید می‌کند.
باز خورد دیگری که برایم جالب بود در اتاق هتل دانشگاه موسیقی ایتالیا در حال تمرین بودم که یکی از اساتید دانشگاه فکر کرده بود با میکروفن و سیستم صدا در حال نواختن هستم یا نوازنده گیتار از کشور مجارستان در حال نواختن است وقتی تکنیک‌های دوتار نوازی را از نزدیک مشاهده کرد، گفت چقدر گیتار و دوتار ازلحاظ نوازندگی به یکدیگر شبیه هستند. باز خورد دیگری که برایم جالب بود و زیاد اتفاق می‌افتد به محض شروع نوازندگی برای یک غیر ایرانی، او خود را در یک محیط کویری که یک پیرمرد در حال نواختن است و بوته خاری که توسط باد جابه جا می‌شود، تصور کرده بود. قدرت تجسم و تخیل ساز دوتار بسیار بالاست.