​​​​​​​
سازمان فضایی اروپا اعلام کرد که تلسکوپ فضایی «یوکلید» (اقلیدس) در یک کشف تصادفی موفق به مشاهده نوری شده که به دلیل گرانش یک کهکشان، دچار خمیدگی شده است. این کهکشان در فاصله ۴.۴۲ میلیارد سال نوری از زمین قرار دارد. این پدیده که با نام «حلقه انیشتین» شناخته می‌شود، دانشمندان را شگفت‌زده کرده و به آن‌ها امکان می‌دهد دیدگاه جدیدی درباره ساختار کیهان به دست آورند. در این مطلب به مرور این خبر و اهمیت آن در نجوم می‌پردازیم.

حلقه انیشتین چی هست؟
حلقه‌های انیشتین از اهمیت زیادی برخوردارند، زیرا به دانشمندان کمک می‌کنند تا انبساط کیهان را با دقت بیشتری مطالعه کنند. این حلقه انیشتین از نور یک کهکشان بسیار درخشان و دوردست تشکیل شده که پشت یک کهکشان دیگر پنهان شده است. گرانش کهکشان جلویی باعث خم شدن نور کهکشان پس‌زمینه شده و همانند یک عدسی گرانشی عظیم عمل می‌کند. کهکشان پس‌زمینه که این حلقه را ایجاد کرده، تاکنون مشاهده نشده و نامی ندارد. بر اساس نظریه نسبیت عام آلبرت انیشتین، اجرام بسیار عظیم در فضا می‌توانند مسیر نور را خم و مانند یک عدسی طبیعی عمل کنند. این اثر که در کهکشان‌ها و خوشه‌های کهکشانی قوی‌تر است، به ستاره‌شناسان امکان می‌دهد نور کهکشان‌های بسیار دوردست را که در حالت عادی قابل مشاهده نیستند، رصد کنند. اگر کهکشان‌ها دقیقاً در یک راستا قرار بگیرند، نور کهکشان پس‌زمینه به شکل یک حلقه کامل در اطراف کهکشان جلویی ظاهر می‌شود.
کاربرد حلقه انیشتین چیست؟
حلقه‌های انیشتین اطلاعات ارزشمندی درباره ماده تاریک و انرژی تاریک ارائه و نشان می‌دهد که نور کهکشان‌ها چگونه می‌تواند تحت تاثیر این ماده ناشناخته منحرف شود. تلسکوپ فضایی یوکلید در مأموریت خود بیش از یک‌سوم آسمان را نقشه‌برداری کرده و میلیاردها کهکشان را تا فاصله ۱۰ میلیارد سال نوری رصد خواهد کرد. دانشمندان انتظار دارند این تلسکوپ حدود ۱۰۰ هزار عدسی گرانشی قوی را کشف کند، در حالی که تاکنون کمتر از ۱۰۰۰ مورد از این پدیده در کیهان شناسایی شده است و تنها تعداد محدودی از آن‌ها با وضوح بالا تصویربرداری شده‌اند.
ماموریت یوکلید چیست؟
تلسکوپ فضایی یوکلید، که با هزینه‌ای معادل ۱.۵ میلیارد یورو ساخته شده، در سال ۲۰۲۳ پس از بیش از یک دهه انتظار به فضا پرتاب شد. این مأموریت قرار است به کشف رازهای کیهان، از جمله ماهیت مرموز ماده تاریک و انرژی تاریک، کمک کند. این تلسکوپ ۲۱۶۰ کیلوگرمی با ارتفاعی حدود ۴.۵ متر و قطری در حدود ۳.۵ متر، در ابتدا قرار بود در قالب دو مأموریت جداگانه به نام‌های Dune و Space اجرا شود، اما در نهایت این دو طرح ادغام شده و در سال ۲۰۱۱ پروژه «یوکلید» توسط سازمان فضایی اروپا تصویب شد.
ویژگی‌های یوکلید چیست؟
یوکلید به دو ابزار رصدی پیشرفته مجهز است. VISدوربینی با رزولوشن ۶۰۰ مگاپیکسل که نور مرئی را ثبت می‌کند.NISP دستگاهی که امواج فروسرخ نزدیک را رصد کرده و برای مطالعه «انتقال به سرخ» کهکشان‌ها استفاده می‌شود. این ابزارها به دانشمندان کمک می‌کنند تا فاصله کهکشان‌ها را بر اساس سرعت دور شدن آن‌ها از زمین محاسبه کنند. این اطلاعات برای تعیین نرخ انبساط کیهان و بررسی ماهیت انرژی تاریک حیاتی است.