یادداشت مهدی قاضی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و مدیر پروژه پیوست فرهنگی بوستان کوهسنگی مشهد درباره سیاست گذاری های فرهنگی در بوستان های مشهد

بوستان های شهری حلقه مفقوده سیاست گذاری های فرهنگی

نویسنده:

مترجم:

هر سال در ایام عید نوروز، حضور میلیون ها زائر در مشهد، به مسئله مهم مدیران تبدیل می شود، مدتی در عرصه رسانه باقی می ماند و پس از مدتی در نبود زیرساخت های مناسب گردشگری زیارت در شهر به فراموشی سپرده می شود، حال آن که یکی از مهم ترین مسائل شهری ، نبود امکانات و زیرساخت های تفریحی کافی برای حجم زیاد زائران داخلی و خارجی کلان شهر مشهد در ایام عید و تابستان است، آن هم تفریحی که متناسب با خصوصیات گردشگری زیارت باشد. متن پیش رو خلاصه ای از طرح پژوهشی انجام شده در بوستان کوهسنگی در تابستان 1402 به سفارش معاونت خدمات شهری شهرداری مشهد است که با روش تحقیق کیفی و از طریق بیش از 100 مصاحبه با مخاطبان بوستان کوهسنگی تدوین شده و نیز مشاهده نامه های متعدد در ساعات مختلف شبانه روز و فراتحلیل اسناد و تحقیقات قبلی انجام شده در بوستان بخش دیگر این گزارش بوده است.
​​​​​​​
ردپای ایده های نو سرمایه گذاری و تفریح را از دهه های گذشته می توان در بوستان کوهسنگی پیدا کرد. اولین فرهنگسرای کودک با قابلیت بازی فکری برای کودکان ، اولین و بزرگ ترین استخر با فناوری های نوری ، اولین تالار با ظرفیت بالای پذیرایی و نیز بسیاری از جشنواره های تئاتر و موسیقی و بازی های محلی در این بوستان کلید خورده است ولی به تدریج این امکانات به سایر نقاط شهر منتقل شدند و مکان های مختلف بوستان کوهسنگی اکنون تبدیل به مکان های فرسوده شهری شده اند.
این تضعیف هویت سنتی و مذهبی مشهد طی سالیان سال با واکنش فعالان فرهنگی در شهرداری مشهد مواجه شده اما به ویژه در سال های اخیر این واکنش ها صرفا به صورت بسته های آرمان گرایانه تدوین شده است به عبارت دیگر آرمان گرایی صرف فرهنگی ها در شهرداری چنان عرصه را برای حوزه اجرا تنگ کرد که اساسا عطای استفاده از پیوست های فرهنگی را به لقای سختگیری های بی مورد فرهنگی بخشیده و در نهایت آرمان گرایی فرهنگی ها در شهرداری مشهد نهایتا به سود شرکت های مشاور سرمایه گذاری عمل کرده است و به صورتی دست سرمایه گذارهای شهری مشهد را باز گذاشته است که پس از مدتی به شکل گیری مجموعه های کالبدی بدون تناسب در بوستان های شهری مشهد انجامید. حضور برج ها و هتل های کپی برداری شده یکی از این رخدادهاست تا جایی که بوستان کوهسنگی به حیاط خلوت و فضای سبز یکی از همین برج ها تبدیل شده است. آرمان گرایی و رهاشدگی فرهنگی گویی دو روی یک سکه در همه این سال ها بوده است.
ارجائی شهردار وقت مشهد در آذر 1400 دستور به خودکفا کردن پارک های مشهد از نظر اقتصادی می دهد. در این خصوص معاونت خدمات شهری به سفارش پروژه های اقتصادی-شهرسازی می پردازد تا برنامه های مرتبط با آن تدوین شود که اولین پروژه تصویب شده در این خصوص پروژه پارک کوهسنگی است.
معاونت خدمات شهری در فراخوان های انجام شده شرکت های مشاور شهرسازی و معماری را مسئول تدوین طرح های خودکفایی اقتصادی می کند. مشاورین که عمدتا با رویکردهای معماری و بدون تخصص های مرتبط فرهنگی هستند اقدام به طراحی کاربری های مکمل برج ها و مجتمع های تجاری اطراف بوستان می کنند و از قضا این همان بلایی بوده است که در دهه گذشته بر بوستان کوهسنگی و خیابان کوهسنگی آمده است. خیابان کوهسنگی که با نمای درخت های بلند و کاربری های تجاری- فرهنگی کم تراکم طراحی شده بود در دهه گذشته به خیابانی مملو از برج های بلند و بی تناسب به کاربری های پیش بینی شده در طرح تفصیلی شهر تبدیل شد تا این که در لبه منتهی به بوستان یک برج چسبیده به بوستان و چندین برج با فاصله های بسیار کم تا بوستان مجوز احداث گرفته اند. برج هایی که در نبود نظارت لازم از سوی معاونت خدمات شهری ، فاقد هر گونه پیوست های فضای سبز مورد نیاز بودند و آرام آرام بوستان کوهسنگی به حیاط خلوت این برج ها تبدیل شد و این سرآغازی بر مهاجرت اجباری مخاطبان قدیمی و صد ساله بوستان کوهسنگی از این بوستان بود. برج نشینان مایل نبودند از پنجره های آپارتمان خود افراد و مردمی از طبقات متوسط و پایین شهر را مشاهده کنند و لذا نیاز بود تغییر کاربری بوستان به نفع برج ها و ساکنان جدید ثروتمند بوستان صورت گیرد و بامزه تر آن که این طرح ها و نقشه ها از سوی قراردادهای منعقد شده از سوی معاونت خدمات شهری با مشاورین اقتصادی و معماری طراحی شده است.
دقت در جزئیات طرح تصویب شده از سوی معاونت خدمات شهری نشان می دهد کافی شاپ ها و رستوران های مشابه با برج های اطراف ، تفریحات گران قیمت ، تبدیل دریاچه بوستان به مجموعه بازی های آبی گران قیمت و... در شرایطی طراحی شده است که اساسا بر اساس نظرسنجی های متعدد مخاطب اصلی بوستان کوهسنگی مردمی از مناطق کم برخوردار و متوسط شهر هستند. احداث پل معلق بین دو قله کوه ، تله سیژ و... یکی دیگر از این طرح های پیشنهادی است. البته سال های قبل نیز زمانی که بنا بود پیکر مطهر شهدای گمنام بر یکی از این قله ها خاک سپاری شود مقاومت های متعددی از سوی سرمایه گذاران صورت می گرفت،زیرا سرمایه گذاران بر روی این قله ها ، کافی شاپ و رستوران های متعددی را پیش بینی کرده بودند و اکنون نیز این طرح ها در سکوت مطلق فرهنگی های آرمان گرا در شهرداری به وقوع پیوسته است و در این میانه مزار شهدای گمنام بناست در گمنامی بیشتر فرو رود!
حال آن که اساسا یافته های تحقیقات انجام شده نشان می دهد که یکی از مهم ترین دلایل عدم بازدهی اقتصادی بوستان، ناظر به اشکالات اداری –مدیریتی است و بنا بوده معاونت خدمات شهری به این رهاشدگی ها پاسخ مناسب ارائه دهد که این اقدامات متاسفانه به ثمر نرسید.
باید از مسئولان معاونت فرهنگی و معاونت خدمات شهری پرسید که در هنگام تصویب طرح های سرمایه گذاران چه فکری برای مخاطب خانواده با درآمدهای متوسط و پایین کرده اند؟ یا مخاطبان ثابت مزار شهدا که شامل اردوها وکاروان های مختلف مسافرانی هستند که در برنامه خود پس از زیارت حرم مطهر ، کوهنوردی های مرتبط با معنویت سال های جنگ را مطالبه می کنند پس از این مصوبات چه خواهند شد؟ این یکدست کردن مخاطبان بوستان کوهسنگی به نفع طبقات بالای جامعه در کدامین آرمان و چشم انداز مصوب شهرداری گنجانده شده است؟
اشتهای سیری ناپذیر برج سازی در اطراف بوستان های شهری این بار نه خیابان های اطراف بوستان، بلکه خود بوستان ها را هدف قرار داده است تا امکاناتی را که برج سازان نتوانسته اند برای برج نشینان در مجتمع فراهم کنند این بار در خود بوستان فراهم کنند و بدین ترتیب  به ارزش افزوده واحدهای برج های اطراف بیفزایند.
و همه این رویدادها در سکوت معاونت فرهنگی شهرداری صورت گرفته است آن ها که با آرمان گرایی در همه این سال ها نتوانسته اند رسالت فرهنگی خود را به درستی محقق سازند.
رئیس جمهور شهید آیت ا... رئیسی در سخنرانی 16 اردیبهشت 1403 از سر سوز دل تذکر می دادند که «اهمال کاری و عدم اجرای تکلیف قانونی در حوزه فرهنگ یکی از جرائم نابخشودنی زمانه ماست.» یادش گرامی و راهش پر رهرو باد.
10 شماره آخر
پربازدیدهای خراسان آنلاین