​​​​​​​
بهرام امیر احمدیان 
political@khorasannews.com 

در جهان معاصر روابط بین دولت‌ها بیشتر در بستر روابط اقتصادی و به طور عمده تجاری شکل می گیرد. صادرات کالا و خدمات، تنیدگی اقتصادی و به دنبال آن زمینه های روابط سیاسی و دیپلماتیک را گسترش می دهد.کالاها به ویژه کالاهای مصرفی خانوار، نقش مهمی در ارتقای جایگاه کشور صادر کننده در بین مصرف کنندگان کشورهای وارد کننده دارد. برای نمونه هیچ نوع کالای مصرفی وارد شده از روسیه در بازار ایران گردش ندارد. ولی در جامعه عراق کالاهای ساخت ایران گردش زیادی دارد.ایران بعد از چین دومین کشور صادر کننده به عراق است. در سال ۱۴۰۲ عراق با واردات 9.4 میلیارد دلار کالا از ایران، سهمی برابر 18.7 درصد از کل واردات را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر صادرات عراق به ایران در سال ۱۴۰۲ با ۵۸۵ میلیون دلار سهمی ناچیز در کل واردات ایران داشته است(کمتر از یک درصد). ارتقای موقعیت یک کشور در کشور همسایه بستگی به میزان و کیفیت کالاهایی دارد که صادر می کند. به همین سبب تشکل های صادراتی و استاندارد سازی کالاهای صادراتی، حفظ کیفیت و تداوم و ثبات تامین، می تواند به ثبات بازار و در نتیجه افزایش موقعیت کشور در بین مصرف کنندگان هدف صادراتی بینجامد.سفر اخیر رئیس جمهور دکتر پزشکیان به عراق، اگرچه بازتاب وسیعی در رسانه های دو کشور و منطقه داشته ولی جنبه های فرهنگی و سیاسی آن بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، در حالی که در این گونه دیدارها لازم است هیئت‌هایی از بخش‌های مختلف صنعتی و بازرگانی و کشاورزی و سرمایه گذاران، رئیس جمهور را همراهی کنند. در عین حال در گزارش ها از امضای ۱۴ مورد موافقت نامه بین دو کشور خبر داده می شود. همچنین با وجود تمایل دو کشور برای آزادسازی پول های بلوکه شده ایران در عراق ولی متاسفانه دولت عراق با محدودیت‌هایی روبه روست که از عمده ترین آن تحریم ایران و مانع بزرگ آنFATF است که با وجود مساعی رئیس جمهور پزشکیان در دیدار با مقامات عراق ممکن نشده است.ایران و عراق از ظرفیت‌های مناسبی برای مشارکت در زنجیره ارزش «ابتکار کمربند و راه» چین برخوردارند. پس از تحریم روسیه از سوی اتحادیه اروپا «کریدور اقتصادی پل نوین اوراسیا» که صادرات چین را از طریق راه آهن و جاده با گذر از آسیای مرکزی به روسیه و از آن جا به بلاروس و سپس لهستان و از آن جا به آلمان منتقل می کرد، از سال ۲۰۲۲ مسدود شده است.مسیر جایگزین در همین ابتکار، کریدور شماره شش «چین-آسیای مرکزی-آسیای غربی-اروپا» بوده است که با گذر از ایران(در همان مسیر جاده ابریشم تاریخی)، چین را به بازارهای اروپا متصل می کرد. انتظار می رفت که چین با در نظر گرفتن وزن ایران در منطقه و حجم روابط تجاری بین دوکشور، این مسیر را فعال سازد ولی عملا چنین اتفاقی رخ نداده است.در این زمینه اگر عراق با ایران در گفت و گو با چین در «ابتکار کمربند و راه» فعال شوند، می توانند در مسیر جاده ابریشم تاریخی با چین همکاری داشته باشند. چین با گذر از آسیای مرکزی در همان مسیر تاریخی می تواند از مسیرهای ریلی(با اتصال راه آهن ایران به راه آهن عراق و سوریه) به سواحل شرقی دریای مدیترانه و بازارهای اروپایی دسترسی داشته باشد. در این مسیر چین از سرمایه گذاری در زیرساخت های حمل و نقل، صادرات کالا(بازارهای منطقه)، واردات مواد خام و انرژی و مهم تر از همه امنیت جاده ها و کالاها و امنیت از مزاحمت های ایالات متحده بهره مند می شود. این مورد مهم می تواند در بین ایران، عراق و سوریه با جدیت دنبال شود.بخشی از تجارت دو کشور هم به تجارت و مبادله کالا در بازارچه های مرزی اختصاص دارد. بازارچه های فعال تمرچین، مریوان و بانه در ایجاد اشتغال در محدوده های خود نقش مثبتی داشته اند. توجه بایسته به پدیده «کولبری» در منطقه مرزی ایران و عراق، یکی از نقاط منفی دولت جمهوری اسلامی ایران است که نیازمند توجه ویژه دکتر پزشکیان رئیس جمهور محترم است. این مورد بازتاب منفی در روابط بین دو کشور دارد.یکی دیگر از مسائل گسترش روابط اقتصادی ایران و عراق می تواند تاسیس «منطقه آزاد تجاری مشترک» در مرز های مشترک باشد. در این زمینه آماده سازی بستر های قانونی و حقوقی و همچنین اقتصادی و زیرساختی ضروری است.