​​​​​​​
تالاب سیرخون در شهرستان خواف یکی از زیباترین و منحصربه‌فردترین تالاب‌های طبیعی در شرق کشور است که به دلیل جریان دایمی آب، برکه‌ها و پوشش گیاهی خاص خود به زیستگاهی امن برای انواع وحوش و پرندگان مهاجر تبدیل شده است. این تالاب به عنوان بخشی از منطقه حفاظت‌شده سیرخون از سال ۱۳۹۱ در مساحتی حدود ۵۶ هزار هکتار در زمره مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفت و با تصویب قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب های کشور در سال ۱۳۹۶ توسط مجلس شورای اسلامی، به عنوان یک رودخانه ملی به ثبت رسید. این تالاب در تمام فصول سال پذیرای دسته‌های بزرگی از پرندگان مهاجر است اما چند وقتی است که صنایع معدنی مستقر در سنگان خواف به فکر اجرای طرح انتقال آب از این منطقه برای مصارف خود هستند. اجرای این طرح می تواند منجر به نابودی اکوسیستم منطقه شود و ضربه جبران ناپذیری به محیط زیست وارد کند.
جلوگیری از ایجاد چشمه های تولید گرد و‌خاک با حفظ تالاب ها
محمد درویش، کنشگر و فعال شناخته شده حوزه محیط زیست و عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع ایران که خود بازدیدی از این منطقه داشته است، در گفت و گو با «خراسان» در این باره می گوید: به محض این که این طرح انتقال آب انجام شود، سطح آب در منطقه پایین می رود و موجب شور شدن آب قنات‌های منطقه خواهد شد و به تبع آن کشاورزی و باغداری در آن منطقه به شدت به مخاطره خواهد افتاد. وی تصریح می کند: برای تامین آب مورد نیاز صنایع معدنی منطقه بایستی به دنبال تصفیه فاضلاب ها باشیم نه اینکه از آب های زیرزمینی و حقابه تالاب سیرخون استفاده کنیم. درویش با اشاره به این که منطقه خواف و سنگان به شدت بادخیز است، می گوید: باید از هر تمهیدی استفاده کنیم تا چشمه های تولید گرد و خاک در این مناطق شکل نگیرد. حفاظت از محیط های آبی، تالاب ها و پوشش گیاهی از جمله این تمهیدات هستند. ما می توانیم کاری کنیم که بادهای 120 روزه به جایی که تهدیدی برای زندگی اهالی منطقه باشند، تبدیل به فرصت شوند. بادها به زادآوری کشاورزی کمک می کنند، آلودگی هوا را کاهش و حرکت می دهند و از همه مهم تر می توانیم از این بادها تولید برق داشته باشیم. وی می افزاید: تالاب سیرخون خواف یکی از معدود تالاب های زنده کشور است که باید همگی برای حفظ آن تلاش کنیم.
پیامدهای مخرب برداشت آب از منطقه
نماینده مردم خواف و رشتخوار در مجلس شورای اسلامی نیز با تأکید بر ضرورت حفاظت از منابع آبی و ‌محیط زیست منطقه، نسبت به پیامدهای مخرب برداشت آب از چاه‌های فلمن و تالاب سیرخون برای تأمین آب مورد نیاز شرکت‌های صنعتی و معدنی مستقر در سنگان خواف هشدار داد. امیر توکلی رودی در گفت و گو با «خراسان» گفت: تاکنون هیچ‌گونه مطالعه دقیقی در خصوص برآورد حجم آب ذخیره‌شده در این منطقه صورت نگرفته است و بدون دستیابی به اطلاعات کافی درباره منابع آبی موجود، نمی‌توان برای برداشت سه میلیون مترمکعب آب، تصمیم‌گیری کرد. وی بیان کرد: اجرای پروژه انتقال آب از چاه‌های فلمن دشت زوزن، تخریب غیرقابل جبرانی را برای تالاب سیرخون به همراه خواهد داشت و با توجه به کمبود منابع آبی در منطقه، اجرای چنین پروژه‌هایی پیامدهای زیست‌محیطی غیرقابل بازگشتی ایجاد خواهد کرد. برداشت آب از این منابع موجب افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی، خشک‌شدن چاه‌های کشاورزی و شرب، نابودی قنات‌ها و تالاب سیرخون، تخریب پوشش گیاهی و حتی باغ های پسته می‌شود که نقش مهمی در صادرات غیرنفتی کشور دارند. نماینده مردم خواف و رشتخوار تأکید کرد: بر اساس قوانین از جمله قانون توزیع عادلانه آب، قانون حفاظت تالاب‌ها و آیین‌نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌ها، برداشت آب بدون مطالعات دقیق و اخذ مجوزهای لازم، نقض آشکار قانون است. وی به اهمیت تالاب سیرخون به‌عنوان یک زیستگاه ارزشمند اشاره کرد و گفت: پایداری اکوسیستم منطقه وابسته به وجود آب در تالاب است. برداشت بی‌رویه آب و خشکی تالاب به کاهش جمعیت و حتی حذف کامل پرندگان بومی و مهاجر این زیستگاه منجر خواهد شد. توکلی رودی افزود: برداشت بی‌رویه آب موجب فعال‌تر شدن کانون‌های ریزگرد، به‌ویژه در بخش غربی نمکزار، خواهد شد. این موضوع نه‌تنها اکوسیستم منطقه را تهدید می‌کند بلکه زندگی مردم را نیز مختل خواهد کرد.
مجوزی برای انتقال آب صادر نشده است
رئیس اداره حفاظت محیط زیست خواف نیز با بیان این که تاکنون برای اجرای این طرح انتقال آب، مجوزی از سوی اداره محیط زیست صادر نشده است، به «خراسان» گفت: صنایع معدنی سنگان خواف قصد انتقال آب از چاه‌های «فلمن» اطراف تالاب سیرخون را دارند. سعید شفیعیان افزود: با وجود مخالفت محیط زیست قسمتی از لوله گذاری ها هم از واحدهای صنعتی به سمت این چاه ها انجام شده است که البته فعلا عملیات لوله گذاری متوقف شده است. هنوز لوله ای به این چاه های فلمن متصل نشده و در واقع هنوز آبی از این منطقه به صنایع منتقل نشده است. وی با تاکید بر این که اداره محیط زیست با اجرای این طرح انتقال آب مخالف است، تصریح کرد: طرح انتقال آب دشت زوزن (تالاب سیرخون) به صنایع سنگان خواف با شرایط عنوان شده کنونی با مخالفت سه دفتر تخصصی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور یعنی دفتر آب و خاک، دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها و دفتر زیستگاه‌ها و مناطق این سازمان مواجه است. به طوری که دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده است که برداشت آب از چاه‌های فلمن اطراف تالاب سیرخون، تاثیر منفی بر روی میزان آب این تالاب خواهد گذاشت. سعید شفیعیان بیان کرد: اگر چه مطالعات طرح مذکور و سوابق آن به سال‌های قبل‌تر بر می‌گردد اما از اولین درخواست اجرای این طرح در اوایل سال ۱۴۰۱ ، مراتب مخالفت و درخواست توقف طرح مذکور به جهت ابهامات و مشکلات زیست محیطی طرح به متصدیان طرح، دستگاه های متولی و ناظر اعلام شده است. رئیس اداره حفاظت محیط زیست خواف افزود: بر اساس قانون هرگونه بهره برداری و اقدامی که منجر به تخریب غیرقابل جبران تالاب ها شود، ممنوع است و مرجع تشخیص آن امر به استناد قانون، سازمان حفاظت محیط زیست می باشد. شفیعیان خاطر نشان کرد: خطر افزایش شوری آب و خاک منطقه و اثرات منفی طرح بر حیات تالاب ملی سیرخون، از جمله دلایل مخالفت این اداره با طرح مذکور است.