تاکنون تحلیل‌های مرتبط با تحولات سوریه عمدتاً بر اهداف سیاسی و امنیتی بازیگران تأثیرگذار مانند روسیه، ایران، آمریکا و ترکیه متمرکز بوده است. با این حال، ابعاد ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک این تحولات نیز جای تأمل دارد. سوریه، با وجود ذخایر انرژی محدود، به‌دلیل موقعیت استراتژیک خود می‌تواند در ترانزیت انرژی و معادلات اقتصادی منطقه‌ای، نقشی محوری ایفا کند. موقعیت راهبردی این کشور باعث شده است که کریدورهای انرژی به‌عنوان عاملی کلیدی در رفتار بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی، در مرکز توجه قرار گیرند.
ترکیه و اهداف بلندپروازانه در حوزه انرژی
ترکیه در سال‌های اخیر تلاش کرده است به قطب اصلی انرژی منطقه تبدیل شود. در نوامبر ۲۰۲۴، این کشور میزبان نشست مهمی در استانبول بود که وزرای کشورهای تولیدکننده گاز مانند آذربایجان و لیبی و نمایندگان کشورهای ترانزیتی نظیر گرجستان در کنار مصرف‌کنندگان اروپای شرقی در آن حضور داشتند. هدف اصلی آنکارا از این رویداد، تقویت جایگاه خود به‌عنوان نقطه ترانزیت اصلی بین تولیدکنندگان گاز شرق و جنوب و بازارهای غرب است. زیرساخت‌های قوی ترکیه شامل خط لوله ترانس آناتولی، هفت خط لوله گاز، پایانه‌های LNG، تأسیسات ذخیره‌سازی زیرزمینی و ظرفیت واردات مازاد، این کشور را برای تحقق این هدف آماده کرده است.
سوریه؛ گره اصلی کریدور انرژی
سوریه، به‌عنوان همسایه غربی ترکیه، به دلیل موقعیت جغرافیایی خود می‌تواند مسیری راهبردی برای انتقال انرژی به مدیترانه و از آن‎جا به اروپا باشد. بااین‌حال، اتحاد دمشق با مسکو و اختلافات سیاسی با آنکارا، اجرای چنین پروژه‌هایی را تا پیش از این غیرممکن کرده بود. اکنون، با تسلط نیروهای مورد حمایت ترکیه مانند هیئت تحریرالشام در شمال سوریه، فرصت‌هایی جدید برای ترکیه فراهم شده است. این تغییرات، تحقق پروژه‌هایی مانند خط لوله قطر-ترکیه را، که گاز قطر را از طریق سوریه به ترکیه و سپس اروپا منتقل می‌کند، بیش از پیش به واقعیت نزدیک کرده است.
جایگزینی برای پروژه‌های ناکام
پروژه خط لوله گاز ایست‌مید که قرار بود گاز اسرائیل را از طریق قبرس و یونان به اروپا منتقل کند، به دلیل عقب‌نشینی آمریکا از حمایت در سال ۲۰۲۲ متوقف شد. در مقابل، ایجاد مسیری زمینی از سوریه به ترکیه به‌عنوان گزینه‌ای کم‌هزینه‌تر و عملی‌تر مطرح شده است. برقراری ثبات در سوریه می‌تواند به احیای پروژه قطر-ترکیه کمک کند؛ پروژه‌ای که پیشتر به دلیل نگرانی‌های دمشق درباره تأثیر منفی آن بر صادرات گاز روسیه به اروپا، متوقف شده بود.
پیامدهای ژئواکونومیک برای سوریه و روسیه
احیای پروژه خط لوله قطر-ترکیه می‌تواند پیامدهای اقتصادی مهمی برای سوریه داشته باشد. درآمدهای حاصل از ترانزیت گاز، توسعه زیرساخت‌های انرژی و ایجاد اشتغال، برخی از مزایای بالقوه این پروژه است. بااین‌حال، این پروژه تهدیدی جدی برای جایگاه روسیه در بازار گاز اروپا خواهد بود و ممکن است این کشور را به استفاده از زیرساخت‌های ترکیه وابسته کند.
چشم‌انداز ترکیه در منطقه
ترکیه با بهره‌گیری از موقعیت استراتژیک خود و نفوذ در سوریه، به‌دنبال تثبیت جایگاهش به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار انرژی جهانی است. این کشور با ترکیب دیپلماسی انرژی و حمایت از گروه‌های سیاسی و نظامی در سوریه، می‌کوشد به رؤیای تبدیل‌شدن به قطب اصلی انرژی منطقه دست یابد. شرایط جدید در سوریه و استقرار حکومت مورد حمایت ترکیه در این کشور در کنار شکست پروژه‌های جایگزین نظیر ایست‌مید، به آنکارا فرصتی داده است تا از طریق احیای کریدورهای انرژی، جاه‌طلبی‌های خود را در حوزه ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک محقق کند.