فضای مجازی پر شده از فروشگاه‌‌‌های اینترنتی و آنلاین شاپ‌‌‌هایی که اگر از عدد مشخصی بیشتر خرید کنیم ارسال رایگان دارند. خب اگر به چیزی نیاز داریم و با خریدش ارسالش هم رایگان شود که اتفاق خوبی رقم خورده، چون هم خریدمان انجام شده، هم در وقت، بنزین و... صرفه‌‌‌جویی کرده و مانع از ترافیک و آلودگی هم شده ایم. اما بیشتر اوقات کدتخفیف‌‌‌ها، کوپن‌‌‌های خرید و پیشنهاد ارسال رایگان ما را ترغیب به خرید چیزهایی می‌‌‌کنند که به آن‌‌‌ها نیازی نداریم. در اصل فروشگاه‌‌‌ها طوری برنامه‌‌‌ریزی می‌‌‌کنند که عدد ارسال رایگان یا بهره بردن از تخفیف طوری باشد که ما در تله برای خرید بیشتر بیفتیم. این موضوع ما را به اهمیت اقتصاد رفتاری و درک خطاهای شناختی آشنا می‌‌‌کند. در این مطلب سراغ خطای شناختی «توهم رایگان بودن» رفتیم که بین بسیاری از ما رایج است.
 خطای شناختی چیست؟
بیشتر ما درست در لحظه‌‌‌ای که فکر می‌‌‌کنیم در حال گرفتن تصمیم درست هستیم ممکن است به‌‌‌دلایل مختلفی دچار خطا شویم. «اقتصاد رفتاری» روی این موضوع متمرکز است که ذهن ما هرچند قرار است بیشترین سود را عاید ما کند اما چون متاثر از خطاهای شناختی است، ممکن است باعث ضرر ما شود. درک خطاهای شناختی و تاثیر آن‌ها بر تصمیم‌گیری‌های ما، موضوعی است که با توسعه اقتصاد رفتاری و علوم شناختی روزبه‌روز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. خطاهای شناختی در واقع ناتوانی‌های ذهنی هستند که باعث می‌شوند انسان‌ها تصمیم‌هایی بگیرند که با منطق اقتصادی یا حتی منطق شخصی تطابق ندارد. این خطاها از عملکرد ذهن در پردازش و تحلیل اطلاعات ناشی می‌شوند.
اهمیت اطلاع از خطاهای شناختی
در واقع ذهن انسان با بهره‌گیری از الگوهای ذهنی ساده، تلاش می‌کند تا از بین حجم انبوه اطلاعات، سریع‌ترین و کم‌ترین هزینه تصمیم‌گیری را انجام دهد. اما این فرایند سرعتی و ساده‌سازی می‌تواند به سوگیری و خطاها منجر شود. عواملی مثل احساسات، تجربه‌های گذشته و موقعیت‌های خاص محیطی می‌توانند منبع این خطاها باشند. شناخت خطاهای شناختی به ما کمک می‌کند تا تصمیم‌های بهتری بگیریم. اطلاع از این خطاها افراد را قادر می‌سازد تا به شکل موثرتری اثرات احساسات و سوگیری‌ها را شناسایی کنند و تصمیمات خود را بهبود بخشند. در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی، افزایش آگاهی از این خطاها می‌تواند به مصرف‌کنندگان کمک کند تا در برابر تاکتیک‌های بازاریابی مقاومت کنند و انتخاب‌های هوشمندانه‌تری داشته باشند. به ویژه این‌‌‌که تکنیک‌های بازاریابی متعدد، بر پایه خطاهای شناختی استوارند.
 یک خطای شناختی رایج
یکی از تاثیرگذارترین خطاهای شناختی، «توهم رایگان بودن» است. انسان‌ها عموماً ارزش اقلام رایگان را بزرگ‌تر از واقعیت می‌پندارند. این پدیده بسیار قوی‌تر از چیزی است که تصور می‌کنیم؛ زیرا کلمه «رایگان» غریزه‌ای بسیار قدرتمند در ما برای کسب چیزی بدون هزینه ایجاد می‌کند، حتی اگر در نهایت هزینه کلی بیشتر باشد. در فروشگاه‌های آنلاین، این تکنیک بسیار شایع است. برای مثال، یکی از رایج‌ترین تکنیک‌ها، ارائه ارسال رایگان در ازای خرید بیشتر از یک آستانه خاص است. مشتری‌ها معمولاً برای دستیابی به ارسال رایگان، اقلام اضافی به سبد خرید خود اضافه می‌کنند، حتی اگر اقلام اضافی به‌طور واقعی به آن‌ها نیاز نداشته باشند. این امر نه‌تنها فروش را افزایش می‌دهد، بلکه به مشتری این حس را می‌دهد که در معامله پیروز شده‌ است. این خطا ناشی از سازوکارهای روان‌شناختی است که برای به‌حداقل‌رساندن خطرات در ذهن ما شکل گرفته‌اند. زمانی که چیزی رایگان به نظر می‌رسد، به نظر کمتر ریسکی می‌آید و این همان چیزی است که بازاریابان از آن بهره‌برداری می‌کنند. این طرز تفکر باعث می‌شود که ارزش زمانی، پولی و فرصتی که در قبال آن حامل‌های رایگان ازدست می‌دهیم، نادیده گرفته شود.