چند وقت قبل ویدئویی زیبا در فضای مجازی منتشر شد که طی آن چند شهروند از نسل‌‍ های مختلف با لباس‌‍ هایی یکدست، درحال تمیز کردن ساحل هستند؛ ویدئو چنان مورد استقبال قرار گرفت که حتی در صفحه آدم  های معروف هم بازنشر شد؛ با کمی جست وجو فهمیدیم این حرکت زیبا توسط یک سازمان مردم نهاد به نام «سرزمین ایده  آل ما» انجام شد. پس برای آشنایی با گروهی که این اقدام درخورتحسین را برای محیط زیست رقم زدند به سراغ پیمان بازدیدی رفتیم. او مدیرعامل و موسس مجموعه «سرزمین ایده‌آل ما» است و بیش از 15 سال است که دغدغه محیط زیست این سرزمین را دارد. حوزه فعالیتش استان گیلان و شهر رشت است و با دست‌های خالی اما سری پرشور و شعور برای نجات محیط زیست تلاش می‌کند. مهندس بازدیدی تمام تمرکزش روی آموزش است؛ از برگزاری کلاس در مدارس گرفته تا آموزش چهره به چهره در روستا. او معتقد است تلاشش برای فردای کودکان این سرزمین است. در این پرونده با ما باشید.

مسئولیت اجتماعی دغدغه ماست
در ابتدا از آقای بازدیدی خواستم خودش را معرفی کند و درباره شروع فعالیت موسسه و اهداف و فعالیت‌‌‌‌‌‌‌ها توضیح دهد که این گونه پاسخ داد: «من بازدیدی هستم مدیرعامل موسسه سرزمین ایده‌آل ما. رشته تحصیلی من کارشناسی ارشد گردشگری و کارشناسی برنامه‌ریزی شهری است. حدوداً از سال ۸۹ در شهر رشت فعالیت خود را در این موسسه در قالب گروه محیط زیستی تخصصی شروع کردیم و همچنان ادامه می‌دهیم. به صورت تخصصی بحث تالاب و پسماند را کار می‌کنیم، هم در مدارس در بحث آموزش مسائل زیست‌محیطی و هم در سطح شهر با فعالیت‌‍ هایی مثل برگزاری جشنواره روی این مسئله کار می‌کنیم. کلا در مسائل محیط زیستی هرچه تخصصی‌تر کار کنید بهتر می‌توانید در جامعه نقش ایفا کنید. مسئله دیگری که روی آن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم کار می‌کنیم بحث مسئولیت اجتماعی است. با روش‌های آموزشی مختلف، صحبت‌هایی که انجام می‌دهیم، کپشن‌ها و یادداشت‌هایی که می‌نویسیم، فعالیت‌هایی که انجام می‌دهیم مانند پاک‌سازی یا درختکاری که همین هفته انجام دادیم همه در راستای تاکید بر مسئولیت اجتماعی جامعه، شعور اجتماعی و مسئولیت‌پذیری شهروندی است».


مردم همه  چیز را گردن دولت می‌اندازند
بازدیدی با بیان ‌این که 10 سال پیش وقتی این کلمات را به کار می‌بردیم و کلماتی مانند مسئولیت اجتماعی یا مسئولیت‌پذیری شهروندی را کپشن می‌زدیم مردم با آن آشنا نبودند، می گوید: «درحال حاضر هم متاسفانه به دلایل مختلف مسئولیت اجتماعی خیلی کم‌رنگ شده و مردم همه چیز را گردن دولت  ها می اندازند. در صورتی‌که خیلی چیزهای پیش پا افتاده و اساسی به عهده خود شهروندان هست. همین که زباله نریزی این خودش مسئولیت اجتماعی است که باید شهروند نسبت به آن آگاه باشد. یا مثلا اگر برای تفریح جنگل می‌روی نباید زباله خود را آن جا رها کنی. ولی متاسفانه شهروند نمی‌داند و آگاهی ندارد. خیلی از مردم فکر می‌کنند که سازمان محیط زیست وظیفه جمع‌آوری زباله‌های جنگل را دارد در حالی‌که اصلا جای زباله در جنگل نیست، ما تلاش می کنیم این نکات را  آموزش دهیم. با کمپین‌های مختلف و با روش‌های مختلف آموزش می‌دهیم. در سطح شهر هم همین است، یعنی مردم فکر می‌کنند چون شهرداری هست پس وظیفه‌ای برای جمع‌آوری زباله ندارند، اتفاقا مثلا ما برنامه پاک سازی که می‌گذاریم خیلی‌ها می‌نویسند شما با این کار باعث می‌شوید که مثلا رفتگر بیکار شود در صورتی که اصلا این طور نیست و هیچ رفتگری بیکار نمی‌شود، ما آموزش می‌دهیم که شما زباله نریزید».

برای گرفتن مجوز دردسر داریم
از آقای بازدیدی درباره بزرگ ترین موانع در محقق شدن اهداف این مجموعه پرسیدم و این گونه پاسخ داد: «متاسفانه در کشور ما فعالیت‌‍ های اجتماعی به طور کلی و محیط زیستی خب یک مقداری حساس‌تر است؛ ما بیشتر از دو هزار عضو داریم؛ همین باعث ایجاد حساسیت  های بی دلیل روی فعالیت ما می شود. برای یک برنامه ساده مثلاً جمع آوری زباله باید این قدر دوندگی کنیم که یک مجوز ساده به ما بدهند. حالا بین آن همه آدم اگر کسی بابت حجابش بی  دقتی کند برای ما مشکل ایجاد می شود. من را بارها احضار کردند؛ من می‌گویم کاری که من دارم انجام می‌دهم برای بچه‌های شما و آینده بچه‌های شماست».

بعضی  ها فقط موقع انتخابات سراغ ما می  آیند
از مهندس بازدیدی پرسیدم آیا حمایت‌هایی هم توسط نهادهای مختلف از مجموعه به عمل آمده است که این‌گونه پاسخ داد: «در واقع حمایت دولتی که اصلا نبوده است. غیردولتی هم متاسفانه برعکس خیریه‌ها که در ایران خیلی حمایت می‌شوند گروه‌های محیط زیستی بسیار مظلوم‌اند. ما ۱۵ سال هست که داریم فعالیت می‌کنیم ولی یک دفتر نتوانستیم تهیه کنیم و در هیچ رانتی هم شرکت نکردیم که برویم مثلا از جایی پول بگیریم یا از گروه سیاسی حمایت کنیم. البته خیلی پیشنهاد داشتیم از افراد سیاسی که نزدیک انتخابات می‌آیند و پیشنهاد می‌دهند یک دفتر را در بهترین جای رشت ۵ ساله برای ما اجاره کنند و در عوض ما در انتخابات  از آن ها حمایت کنیم، چون جامعه هدف ما زیاد است. می‌آیند با ما عکس می‌گیرند یا در برنامه‌های ما شرکت می‌کنند که بگویند ما حامی محیط زیست هستیم و مشکلات محیط زیستی رشت را پیش می‌کشند که سوء استفاده کنند و من هم اجازه نمی‌دهم این کار را بکنند؛ در نتیجه با ما مشکل پیدا می کنند. از مردم عادی هم ما انتظاری نداریم. همین که در برنامه‌ها شرکت می‌کنند برای ما ارزشمند و خوشایند است. بیشتر کارها در مجموعه ما خودجوش انجام می‌شود، مثلاً کاور اگر می‌خواهیم بگیریم یا خریدهای دیگر همه از پول خودمان است و از جیب خودمان هزینه می‌کنیم. هر فرد هزینه کاور خودش را می‌دهد. شهرداری تا حدودی در برنامه‌ها ما را حمایت می‌کند مثلاً اگر برنامه مشترک داشته باشیم برای پاک‌سازی، مثل پاک‌سازی رودخانه در 24 اسفند، کیسه زباله، دستکش و وسیله‌های مورد نیاز را در اختیار ما قرار می‌دهد.»

تالاب عینک رشت را زنده کردیم
درباره کارهای شاخصی که این مدت توسط مجموعه سرزمین ایده‌آل ما انجام شده از مدیرعامل این مجموعه سوال کردم که این طور برایم توضیح داد: «ما از سال ۹۵ روی تالاب شهری داریم کار می‌کنیم که بزرگ ترین تالاب شهری خاورمیانه است به نام تالاب عینک رشت. این تالاب تقریبا از بین رفته بود و فراموش شده بود؛ تالاب پر شده بود از فاضلاب و سنبل آبی. سال ۹۵ شروع کردیم به پاک سازی و سنبل آبی را برداشت کردیم و به شرکت آب منطقه‌ای و شهرداری و نهادهای مرتبط فشار آوردیم که فاضلاب‌هایی که به سمت تالاب بود رشته  هایش را از بین ببرند و به عنوان یک مکان تفریحی شناخته شده در نظر گرفته شود که خدا را شکر موفق شدیم. در همان سال که این کار را کردیم، بزرگ ترین مشارکت مردمی و دولتی در کنار هم در ایران شناخته شد و حتی الان آموزشگرهای وزارت کشور یکی از مثال‌هایی که می‌خواهند بزنند در بحث مشارکت مردمی، همین پاک سازی تالاب عینک رشت را نام می‌برند و گروه ما را به عنوان یک طرح موفق مثال می‌زنند که یک گروه توانسته دولت و دستگاه‌های اجرایی را مجاب کند که برای احیای این تالاب شهری تلاش کنند. بد نیست بدانید ما بیش از ۵۰ هزار خانواده و می‌توانم بگویم نزدیک به ۱۰۰ هزار خانواده در شهر رشت را آموزش چهره به چهره از مبدأ دادیم، در سال‌های قبل و الان داریم نتیجه‌اش را می‌بینیم».

​​​​​​​
روستای بدون زباله در استانی که بیشترین تولید زباله در کشور را دارد
از مهندس بازدیدی درباره حوزه فعالیت مجموعه پرسیدم و او این طور پاسخ داد: «حوزه فعالیت ما به لحاظ جغرافیایی استان گیلان هست و مشخصا روی پسماند کار می‌کنیم. از کارهایی که خیلی شاخص بوده و توانستیم روستای بدون زباله ایجاد کنیم در استانی که بیشترین زباله را تولید می‌کند و بالاترین آمار را در تولید زباله دارد، روستای سالقکسار را ۴ سال پیش به عنوان روستای بدون زباله در ایران معرفی کردیم و بارها از شبکه‌های مختلف تلویزیون آمدند فیلم گرفتند و درباره این روستا مصاحبه انجام دادند. از دیگر فعالیت‌‍ های ما این است که آموزشگرهای مان برای آموزش در مدارس به آن جا می روند و روی بحث پسماند و تنوع زیستی کار می‌کنند».
اولین بار پلاگینگ را در ایران انجام دادیم
پلاگینگ ورزشی است که طی آن فرد حین دویدن زباله‌‍ های روی زمین را هم جمع  آوری می کند و مجموعه آقای بازدیدی یکی از مبتکران انجام این ورزش در کشور بودند که درباره‌‍ اش می‌‍ گوید: «بحث پلاگینگ بود که اولین بار ما در ایران انجام دادیم که به صورت رسمی با خود کمیته جهانی پلاگینگ که مسابقه جمع آوری زباله بود و داریم اشاعه می‌دهیم در استان‌های دیگر هم اجرا کنند. در مناسبت  های مذهبی که به خاطر نذورات بحث پسماند خیلی جدی می‌شود ما اولین گروهی بودیم که برنامه پاک سازی گذاشتیم؛ این کار باعث شد که استان‌های دیگر هم فعال شوند و پاک سازی معابر شهری را بگذارند؛ در نتیجه این روند در شهر رشت هم خود تکیه‌ها و  هیئت‌های مذهبی در بحث زباله خیلی حساس شدند و خودشان اقدامات باارزشی برای کاهش پسماند و تمیز ماندن معابر انجام دادند. اقدام دیگرمان این بود که تک تک هیئت‌ها را آموزش دادیم؛ حتی کیسه زباله دادیم و رفتیم با همه صحبت کردیم و برای ۸ سال فرهنگ سازی را انجام دادیم تا کاملا نهادینه شد».

کار گروهی یک هنر است
از مهندس بازدیدی خواستم درباره اهمیت مشارکت مردمی که در فعالیت‌های مردم نهاد یکی از ارکان کلیدی محسوب می‌شود، توضیح دهد: «البته ما جزو معدود گروه‌های مردم نهادی هستیم که این سرمایه اجتماعی را داریم، با این که کار گروهی در گیلان کلا ضعیف هست. مثلا یک آدم سیاسی یک همایش می‌گذارد ۱۵ نفر آدم جمع می‌شوند ولی یک گروه مردم نهاد یک برنامه می‌گذارد ۱۵۰ نفر جمع می‌شوند. البته ساختار استان گیلان از گذشته کار گروهی بوده مثلا در همین کشت برنج روستایی‌ها همه جمع می‌شدند و گروهی شالیزار یک نفر را کشت می کردند، بعد همان تعداد می‌رفتند شالیزار نفر بعدی و کشت او را انجام می‌دادند. به این افراد یاور گفته می‌شد و این یاورها از قدیم در گیلان بوده‌اند ولی خب به مرور که کشاورزی مکانیزه شد دیگر یاوری از بین رفت و این کار گروهی هم کم‌کم از یادها رفت و کمرنگ شد ولی ما داریم این رسم ارزشمند را در قالب همین فعالیت‎‌های محیط زیستی پررنگ می‌کنیم و در حال حاضر در بیشتر برنامه‌ها بالای ۱۰۰ نفر شرکت کننده داریم. اصلا مشارکت مردمی خودش یک هنر است و این هنر را باید اشاعه داد. خیلی درباره آن از من می‌پرسند و می‌گویند شما بیایید این را تدریس کنید، کارگاه بگذارید برای گروه‌های دیگر ولی خب متاسفانه گروه‌های دیگر حرف ما را گوش نمی‌دهند. حتی این اتفاق نمی افتد که از طرف سازمان محیط زیست یا استانداری یا حالا یک نهادی حمایت صورت گیرد تا ما روش خودمان را گسترش دهیم و به گروه‌های دیگر هم یاد بدهیم؛ درحالی‌‍ که بارها هم گفتیم حاضریم برای آموزش فعالیت کنیم تا گروه‌های دیگر هم مثل ما بشوند، چون هرچه مشارکت مردمی در گروه‌های مختلف بیشتر شود قطعا زودتر به هدف مان می‌رسیم که همان حفاظت محیط زیست و مسئولیت‌پذیری شهروندان هست ».