​​​​​​​
با ورود هوش مصنوعی، صنعت تبلیغات آنلاین وارد مرحله تازه‌ای از تحول شده است. گزارشی که اخیراً منتشر و به‌سرعت وایرال شد، نشان می‌دهد شرکت‌های بزرگی مثل گوگل و مایکروسافت الگوریتم‌های هوش مصنوعی خود را گسترش داده‌اند تا رفتار کاربران را حتی قبل از تصمیم‌گیری‌شان پیش‌بینی کنند. این اتفاق، علاوه بر تغییر بنیادی در دنیای تبلیغات، سوالات بزرگی درباره حریم خصوصی، دستکاری رفتار کاربران و مداخله انسانی برانگیخته است. آیا ما هنوز به‌طور واقعی انتخاب می‌کنیم یا ابزارهای هوشمند، انتخاب‌هایمان را هدایت می‌کنند؛ طوری‌که تصور کنیم خودمان چیزی را دوست داریم؟ آیا صنعت تبلیغات با این ترفندها ذهن ما را می‌خواند یا به آن جهت می‌دهد؟
 کلاهی که سرمان می‌رود
مطابق گزارش منتشرشده توسط «گاردین» و وب‌سایت‌های‌شناخته‌شده‌فناوری نظیر TechCrunch، حدود ۸۵ درصد از تبلیغات آنلاین توسط هوش مصنوعی مدیریت می‌شود. این الگوریتم‌های هوشمند با استفاده از تحلیل داده‌های کاربران (مانند سابقه جست‌وجو، خریدهای آنلاین، زمان استفاده از اپلیکیشن‌ها و حتی تعاملات شبکه‌های اجتماعی) اکنون به قابلیت پیش‌بینی رفتار مصرف‌کنندگان دست یافته‌اند. جالب این جاست که به لطف این پیشرفت، تبلیغاتی هدفمند طراحی شده که دقیقاً همان چیزی را نمایش می‌دهند که کاربران نیاز دارند، یا بهتر بگوییم، فکر می‌کنند نیاز دارند. این گزارش توضیح می‌دهد که چگونه کمبریج آنالیتیکا با استفاده از اطلاعات کاربران، پروفایل‌های شخصی بیش از 50 میلیون کاربر فیس بوک را جمع‌آوری کرده است. برای درک موضوع تصور کنید به دنبال خرید یک دوربین حرفه‌ای عکاسی هستید. چند دقیقه بعد از جست‌وجو، تبلیغات مربوط به دوربین‌ها، لوازم جانبی و حتی کلاس‌های آنلاین عکاسی، در وب‌سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی و حتی ایمیل‌های شما ظاهر می‌شود. یعنی داده‌ها دیگر فقط اطلاعات نیستند، بلکه ابزارهایی برای تغییر الگوهای رفتاری شما شده‌اند. در همین راستا، کارشناسان Forbes افزایش فروش ۲۷ درصدی بسیاری از برندهای اینترنتی را در نتیجه این تبلیغات دقیق گزارش کرده‌اند.
وقتی تبلیغات، ذهن شما را می‌خواند
در عصر هوش مصنوعی، «شخصی‌سازی تبلیغات» تا حدی پیشرفته شده است که عملاً شبیه خواندن ذهن کاربر به نظر می‌رسد. این فناوری به‌جای نمایش تبلیغات کلی و نامرتبط، بر اساس تحلیل داده‌های کاربران، دقیق‌ترین زمان و مکان را برای تبلیغات انتخاب می‌کند. برای مثال: اگر ساعت کاری و مدت زمان آنلاین بودن‌تان شناسایی شود، تبلیغات شما به‌صورت انحصاری در ساعت‌های مناسبی نمایش داده می‌شوند که احتمال بیشتری برای تصمیم‌گیری شما وجود دارد. یا اگر در یک لحظه خاص بر روی یک محصول کلیک نکنید، هوش مصنوعی ممکن است افزایش تخفیفات یا ارائه پیشنهاد مکمل را در زمان‌های بعدی برای جلب توجه شما انجام دهد.
مرز باریک میان تبلیغات هوشمند و نظارت تمام‌عیار
بهبود فناوری تبلیغات هوش مصنوعی مزایای بسیاری دارد؛ از صرفه‌جویی در وقت گرفته تا دقت فراوان در نمایش نیازهای واقعی کاربران. اما در میان این مزایا، چالش‌هایی جدی نیز پدید آمده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها نقض حریم خصوصی و نگرانی‌های اخلاقی است. برخی تحقیقات نشان می‌دهد کاربران به‌شکلی گسترده نمی‌دانند چگونه داده‌هایشان جمع‌آوری یا استفاده می‌شود. در سال‌های اخیر، رسوایی‌هایی در سطح جهانی رخ داده که عمق این نگرانی‌ها را تایید می‌کند. برای مثال: ماجرای کمبریج آنالیتیکا که در انتخابات آمریکا موجب ایجاد موجی از نگرانی درباره میزان دسترسی شرکت‌های تبلیغاتی به داده‌های کاربران شد. این ماجراها، سوال حیاتی را پیش می‌کشند: حریم خصوصی کاربران تا کجا محفوظ است؟ و آیا می‌توان این سطح از دسترسی به اطلاعات شخصی را اخلاقی دانست؟
وقتی هوش مصنوعی رفتار ما را هدایت می‌کند
یکی از جنبه‌های کمتر مورد توجه هوش مصنوعی در تبلیغات، آثار روان‌شناختی آن بر مشتریان است. وقتی تبلیغات دقیقاً بر نقاط ضعف احساسی یا انگیزه‌های لحظه‌ای کاربران متمرکز باشند، نتایجی فراتر از تاثیرگذاری ساده می‌توانند به بار آورند. برای مثال: تبلیغاتی که به‌طور هوشمند از احساسات انسانی نظیر نیاز به تعلق، موفقیت یا حتی ترس بهره می‌گیرند، می‌توانند رفتار مصرف‌کننده را به شکلی هدایت کنند که خود او متوجه نشود. بسیاری از کاربران شاید حتی ندانند که خریدهای لحظه‌ای (Impulse Buying) خود، نتیجه یک استراتژی هدفمند هوش مصنوعی بوده است. این نوع تبلیغات می‌توانند کاربرانی را جذب کنند که احتمالاً نیازی واقعی به محصول ندارند، اما با ایجاد حس فوریت یا ارائه تخفیف‌های خاص، وارد چرخه خرید می‌شوند. با تمام این پیشرفت‌ها، این سوال مهم همچنان پابرجاست: هوش مصنوعی در خدمت راحتی و صرفه‌جویی در زمان ماست یا به ابزاری برای کنترل و هدایت رفتارهایمان تبدیل شده است؟ فناوری ابزار قدرتمندی است، اما در غیاب آگاهی و قوانین شفاف، این قدرت می‌تواند ما را از مصرف‌کننده به «هدف» تبدیل کند. در نهایت باید از خود بپرسیم: آیا صنعت تبلیغات ذهن ما را می‌خواند یا ما هنوز اختیار ذهن خود را داریم؟