همزمان با اعلام اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی در اسفند سال گذشته، اعلام شد که برخلاف دوره قبلی امکان خرید بدون محدودیت از 11 قلم کالای اساسی اعلام شده وجود دارد و شهروندان می‎توانند بدون محدودیت در تعداد دفعات خرید با خیال راحت کالای خود را خریداری کنند. همین مسئله باعث شد که تعدادی از شهروندان برای خرید یک قلم کالای خاص مثل روغن یا برنج اقدام کنند که با توجه به محدودیت هایی که در بحث توزیع این کالاها پیش از نوروز و در ماه رمضان به علت افزایش تقاضا و مسائل دیگر وجود داشت؛ عملا ممکن نبود و همین مسئله باعث گله مندی تعدادی از شهروندان در این زمینه شد. در این گزارش و به بهانه اجرای نوبت جدید طرح کالابرگ این مسئله را بررسی کرده‎ایم.

​​​​​​​
زمانی که در میانه ایام تعطیلات عید برای استفاده از کالابرگ الکترونیکی به یکی از فروشگاه های سطح شهر رفته بودم؛ به‎رغم این که مشکلی در تعداد یا مقدار خاصی برای خرید کالاها نبود اما فروشنده با بیان این که روغن کم داریم اجازه خرید بیش از 2 عدد روغن را به کسی نمی‎داد و همین مسئله هم موجب اعتراض تعدادی از شهروندان می‎شد. لذا برای بررسی این مسئله در نوبت دوم طرح کالابرگ الکترونیکی به تعدادی از فروشگاه های زنجیره ای و خواربار فروشی های کوچک‎تر که کالابرگ الکترونیکی را برای فروش قبول می‎کردند، سری زدم. این فروشگاه ها معمولا با نصب یک بنر یا کاغذ روی شیشه مغازه از پذیرش خرید مشتری با اعتبار کالابرگی خبر داده بودند و پیدا کردنشان خیلی کار سختی نبود. وارد یکی از همین مغازه ها شدم و از فروشنده پرسیدم که آیا می‎توانم تمام اعتبار کالابرگ الکترونیکی را از یک قلم کالا خریداری کنم؟ گفت: مشکلی ندارد و ما هرچه خواسته باشید به شما می‎دهیم فقط باید ازساعت 12 به بعد بیایید. پس از خروج از این مغازه به راهم ادامه دادم تا فروشگاه دیگری نظرم را به خود جلب کرد. در مقابل این فروشگاه یک بنر بزرگ نصب شده بود که روی آن نوشته بود کالابرگ الکترونیکی. وارد فروشگاه شدم و از فروشنده که در حال پر کردن ظروف بزرگ حبوبات داخل مغازه اش بود، از امکان خرید یک قلم کالا با تمامی اعتبار پرسیدم که گفت: چند نفر هستید؟ پاسخ دادم 5 نفر؛ فروشنده ادامه داد: ببین مشکلی ندارد اما روغن را نمی‎توانم بیشتر از یک یا دو عدد به تو بدهم چون خودمان هم به راحتی نمی‎توانیم در بازار پیدا کنیم. همین دیروز یکی آمده بود و می‎پرسید که می‎توانم تمام اعتبارم را روغن بگیرم که گفتم نه نمی‎شود و ناراحت شد و پرخاش کرد. بعضی ها شرایط بازار و کمبودها را می‎دانند اما دنبال سود خود هستند.
این بار به تعدادی از فروشگاه های بزرگ که طرح کالابرگ الکترونیکی را اجرا می‎کردند، سری زدم. در یکی از این فروشگاه ها از  یکی از صندوق‎دارهای فروشگاه درباره وجود محدودیت در خرید یک قلم کالا سوال کردم که گفت: نه محدودیتی از این نظر وجود ندارد فقط باید تمام اعتبارتان را یک‎جا از فروشگاه ما خرید کنید. گفتم چطور که پاسخ داد این مدلی به نفع خودتان است چون اگر چند بار خرید کنید هربار 5 هزار تومان از اعتبارتان به صورت اضافی کسر می‎شود!
حداقل باید 3 قلم متفاوت بخرند
در این باره مراتب را از حمیدرضا محمدی یوسف آباد، سرپرست مدیریت امور اجتماعی و فرهنگی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی جویا شدیم. محمدی درباره محدودیت ها در خرید کالا یا تعداد دفعات خرید به «خراسان رضوی» می‎گوید: ابتدا اعلام شد که مردم می‌توانند تمام اعتبار خود را به خرید یک قلم کالا اختصاص دهند اما بعد از مدتی اعلام شد که حداقل ۳ قلم از 11 قلم کالای اساسی اعلام شده را باید بخرند اما از هر نشان تجاری می‌توانند به صورت دلخواه خرید کنند و این طرح هم اختیاری است و از تمام کارت های بانکی متعلق به سرپرست خانواده می‌توانند استفاده کنند. همچنین محدودیتی در بحث دفعات خرید وجود ندارد و نظارت بر فروشگاه ها هم از طریق اصناف و صمت انجام می‎شود‌. مردم می‌توانند اگر با مشکلات این چنینی مواجه شدند شکایات خود را از طریق سامانه ۱۲۴ با بازرسی اصناف درمیان بگذارند. محمدی در پاسخ به این سوال که آیا برای هربار خرید 5 هزار تومان از اعتبار کسر می‎شود، به خبرنگار ما می‎گوید: کارت بانکی سرپرست خانوار باید حداقل ۵ هزار تومان موجودی داشته باشد که نمی‌دانم تحت چه عنوانی ولی برای این‎که بشود خرید را انجام داد، موجودی نباید صفر باشد و ۵ هزار تومان باید در حسابشان داشته باشند و این‎که هر سری خرید بشود نه این‎گونه نیست که بخواهند مبلغی را از آن‎ها بگیرند و این بحث تراکنش های مالی است که از طریق خود بانک ها انجام می‎شود و این الزام را گذاشته اند و ۵ هزار تومانی از اعتبار برای خرید کسر نمی‎شود.
85 درصد جمعیت استان مشمول کالابرگ الکترونیکی
محمدی در پاسخ به سوالات خبرنگار خراسان درباره جزئیات دومین نوبت برگزاری این طرح می‎گوید: حدود ۸۵ درصد جمعیت استان خراسان رضوی مشمول طرح کالابرگ الکترونیکی شدند یعنی یک میلیون و ۸۴۴ هزار خانوار که معادل پنج میلیون و ۳۹۰ هزار نفر در استان می‎شوند که از این تعداد ۸۸۰ هزار خانوار معادل ۲ میلیون و ۵۱۶ هزار نفر در مشهد مقدس مشمول این طرح‎اند و این افراد جزو دهک های درآمدی یک تا ۷ هستند. وی با اشاره به جزئیات برگزاری دومین نوبت این طرح در سال جدید تصریح می کند: به علت جلوگیری از شلوغی و کمبود کالاها دولت این جمعیت را به سه بخش تقسیم کرده است. بخش اول افرادی هستند که جزو دهک های یک تا ۳ هستند اما زیرمجموعه کمیته امداد یا بهزیستی‎اند. بخش دوم دهک یک تا ۳ هستند که به ازای هر نفر هم کالابرگ‎شان ۵۰۰ هزار تومان است و الان یک یا دو روز است که این افراد امکان دریافت کالابرگ خود را دارند و ان‎شاءا... از ۲۶ یا ۲۷ فروردین هم گروه سوم که شامل دهک های ۴ تا ۷ است کالا برگ الکترونیکی برای آن ها فعال می‎شود تا بتوانند با مراجعه به فروشگاه های متصل به طرح کالابرگ از این طرح بهره مند شوند. اعتبار این کالابرگ هم تا آخر خرداد اعلام شده است. همچنین این تاریخ شامل دوره قبلی هم می‌شود و کسانی که مشمول این طرح بوده اند و هنوز اعتبار قبلی خود را استفاده نکرده اند، می‌توانند تا آخر خردادماه مجموع این دو ماه را به صورت یک‎جا یا به‎صورت مرحله به مرحله تا همان تاریخ استفاده کنند. علاوه بر این طبق گزارش و خبری که ما شنیدیم وزیر کار اعلام کردند احتمال دارد که در طول سال برای دهک های درآمدی پایین برگزاری این طرح ادامه پیدا کند.
محدودیت ها برای جلوگیری از کمبود در بازار بود
بخشعلی بیاتی قله زو معاون بازرسی و حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در پاسخ به این سوال که علت عدم ارائه تعداد و مقدار مدنظر مشتری در کالاهایی مثل روغن و برنج  ذیل برگزاری طرح کالابرگ چه بوده است، به خراسان رضوی می‎گوید: همان طور که مستحضرید محدودیت هایی در توزیع روغن در انتهای سال وجود داشت و کمبود نسبی بود و باید مدیریت می‎شد که هر فرد نیاید، تمام کالابرگش را روغن بگیرد و خدای ناکرده روغن را در بازار با قیمت بالاتر بفروشد. به این ترتیب توصیه شده بود همان ۱۱ قلمی را که پیش بینی شده بود، عرضه کنند و تنوع کالایی داشته باشد که کمبودی پیش نیاید و وقوع این مسئله از این بابت ها بوده است. لذا چون محدودیت داشتیم در حوزه روغن و برنج توصیه می‎کردیم که همه اش از یک کالا عرضه نشود چون باعث سوءاستفاده می‌شد. البته حتی ما از محل برنج های تنظیم بازار پیگیری کردیم که به همین فروشگاه ها داده شود تا اگر تقاضایی آمد با برنج هندی هم بتوانند پاسخگو باشند. بیاتی در پاسخ به این سوال که آیا باید تمام اعتبار را از یک فروشگاه خرید کرد، تصریح می‎کند: نه محدودیتی ندارد و این کارها تخلف است. البته به این کار فروش اجباری هم نمی‌توان گفت و این موارد تخلفی نیست که ما بتوانیم در چارچوب قانون تعزیرات حکومتی برخورد کنیم. ولی عدم رعایت ضوابط و مقررات است و اگر مواردی باشد و ما متوجه شویم قطعا در گزارشی به دوستانی که تنظیم قرارداد با این فروشگاه ها را انجام می‎دهند، اعلام می‌کنیم که برای دوره بعد قرارداد توزیع کالاهای کالابرگی را به آن‎ها ندهند. این‎طوری جلوگیری می‌شود و اگر بدانیم که واحدی کوچک‎ترین مشکلی در بحث فروش اجباری یا مسائل این چنینی دارد، برای دوره بعد دیگر با آن‎ها عقد قرارداد صورت نخواهد گرفت.