​​​​​​​

در گامی بلند برای مقابله با تغییرات اقلیمی، آژانس فضایی اروپا (ESA) روز پنج شنبه، ۴ اردیبهشت ۱۴۰۴، نخستین ماهواره خود را با موفقیت به فضا پرتاب کرد تا نقشی کلیدی در اندازه‌گیری ذخیره‌سازی کربن توسط جنگل‌های استوایی ایفا کند. این ماهواره که «چتر فضایی» (Biomass) نام دارد، با وزنی حدود ۱/۲ تن به مدار زمین ارسال شده و مأموریتی حیاتی در راستای درک بهتر از تأثیر جنگل‌ها بر توازن کربنی کره زمین به عهده گرفته است. این اقدام بخشی از پروژه‌ای جهانی برای مقابله با بحران اقلیمی است. هدف اصلی این ماهواره، بررسی حدود ۱/۵ تریلیون درختی است که در مناطق استوایی زمین گسترده‌اند. این درختان نقشی حیاتی در تثبیت میزان دی‌اکسید کربن دارند و از آن‌ها به عنوان «ریه‌های زمین» یاد می‌شود.
فناوری نوین برای بررسی پوشش گیاهی زمین
ماهواره چتر فضایی از سیستم راداری بسیار پیشرفته‌ای بهره می‌برد که از لحاظ عملکرد به سی‌تی‌اسکن شباهت دارد. این فناوری راداری که به نام «رادار با روزنه مصنوعی» شناخته می‌شود، قادر است درون پوشش متراکم جنگل‌های استوایی نفوذ کند و ساختار سه‌بعدی درختان را شناسایی و تجزیه و تحلیل کند. برخلاف ماهواره‌های نوری که به نور خورشید وابسته‌اند، این رادار در هر شرایط آب‌وهوایی و حتی در شب نیز قادر به فعالیت است. با این سیستم، دانشمندان می‌توانند تخمین دقیق‌تری از حجم و توده زیستی (بیومس) جنگل‌ها به دست آورند. توده زیستی به معنای جرم زنده‌ گیاهی موجود در یک منطقه است که بخش عمده‌ای از کربن ذخیره‌شده در درختان را تشکیل می‌دهد. این اطلاعات می‌تواند نشان دهد که چه مقدار کربن در درختان ذخیره شده و در صورت قطع شدن آن‌ها چه میزان دی‌اکسید کربن وارد جو خواهد شد.
گامی نوین در شناخت تأثیر جنگل‌زدایی
با وجود نقش حیاتی جنگل‌های استوایی در تنظیم اقلیم زمین، اندازه‌گیری دقیق میزان کربن ذخیره‌شده در این مناطق تاکنون یکی از چالش‌های بزرگ زیست‌محیطی بوده است. پراکندگی وسیع جنگل‌ها، تنوع زیستی بالا و تراکم پوشش گیاهی باعث می‌شد روش‌های سنتی نظیر نقشه‌برداری هوایی یا نمونه‌برداری زمینی دقت لازم را نداشته باشند. اکنون، با ماهواره چتر فضایی، انتظار می‌رود تصویر بسیار دقیق‌تری از وضعیت زیست‌توده و میزان کربن ذخیره‌شده در این نواحی به‌دست آید. دانشمندان امیدوارند داده‌های این ماهواره به سیاست‌گذاران و دولت‌ها کمک کند تا برنامه‌های دقیق‌تری برای حفاظت از جنگل‌ها تدوین کنند. همچنین، اطلاعات به‌دست‌آمده می‌تواند تأثیر جنگل‌زدایی بر تغییرات اقلیمی را به‌طور مستقیم نشان دهد و موجب افزایش آگاهی عمومی در این زمینه شود.
مقابله با تغییر اقلیم؛ ضرورتی جهانی
طبق برآوردهای جهانی، جنگل‌های استوایی سالانه میلیاردها تن دی‌اکسید کربن را جذب می‌کنند. درختان، با جذب این گاز گلخانه‌ای و تبدیل آن به اکسیژن از طریق فتوسنتز، نقش مهمی در کاهش گرمایش جهانی دارند. با این حال، در چند دهه اخیر، روند جنگل‌زدایی در بسیاری از نقاط دنیا به‌ویژه در جنگل‌های آمازون، آفریقا و جنوب‌شرق آسیا شدت یافته است. این روند نه تنها تنوع زیستی را تهدید می‌کند، بلکه میزان کربن آزادشده به جو را نیز به‌طور نگران‌کننده‌ای افزایش داده است. ماهواره چتر فضایی تنها بخشی از مأموریت گسترده‌ ESA در زمینه پایش محیط‌زیست زمین است. در سال‌های آینده، داده‌های این ماهواره با داده‌های سایر ماهواره‌های اقلیمی و منابع زمینی ترکیب خواهد شد تا تصویری جامع و به‌روز از وضعیت پوشش گیاهی و توازن کربنی سیاره‌مان فراهم شود. با آغاز این مأموریت، جامعه علمی گام بزرگی به سوی درک بهتر از نقش جنگل‌های استوایی در چرخه کربن برداشته است. امید می‌رود این تلاش‌ها در نهایت به تدوین سیاست‌های مؤثرتر برای حفظ منابع طبیعی و کاهش اثرات مخرب تغییرات اقلیمی منجر شود.