کریدوری که قرار بود با پول هند آغاز شود و با اتصال رشت-آستارا به روسیه برسد، عقیم شده است.آقای رئیس‌جمهور؛ هنوز قرار است چابهار را با هند پیش ببرید؟

سرگیجه هندی چابهار

نویسنده: مصطفی غنی زاده

مترجم:


آقای رئیس‌جمهور پس از جلسه در وزارت راه و شهرسازی گفته‌اند: «وقتی کریدور شمال-جنوب تکمیل شود، غوغا می‌شود». این جمله ایشان نشان می‌دهد که احتمالا اطلاع کافی از شرایط و وضعیت پیرامونی این کریدور ندارند. کریدوری که قرار بود با پول هند در چابهار آغاز شود و با اتصال رشت-آستارا به روسیه برسد، عقیم شده. اولا هند در جنوب چیزی نمی‌سازد، ثانیا روسیه برای رشت-آستارا هیچ کاری انجام نمی‌دهد و ثالثا روس‌ها گفته‌اند با این پروژه همکاری نخواهند کرد. یعنی کریدور شمال-جنوبی که آقای پزشکیان از آن انتظار غوغا کردن دارند، نه شمالی دارد و نه جنوبی.
​​​​​​​
  وقتی قرارداد جدید 10ساله چابهار با هند بسته شد، نوشتیم و بسیاری از کارشناسان گفتند که هند قطعا این بندر را نخواهد ساخت. توضیح ماجرا این بود که کریدور اصلی هند همان کریدور جنوب خلیج فارس است که از امارات، سعودی، اردن و سرزمین‌های اشغالی گذر می‌کند و هر کریدوری در شمال خلیج فارس به ضرر این کشور خواهد بود. بعدها مشخص شد که امارات کریدور جنوب به شمال را در مسیر عراق پیگیری می‌کند تا جایگزین مسیر ایران برای هند باشد. حجم عددی قرارداد هم نشان می‌داد که ماجرا سرکاری است. کل پولی که هند در 10سال آینده برای این بندر خواهد آورد، 370 میلیون دلار است. یعنی سالی 37 میلیون دلار؛ این پول حتی برای ساخت ساختمان اسکان مهندسان هندی و حقوق آن ها هم کفاف لازم را نمی‌دهد چه برسد به ساخت یک بندر اقیانوسی در جنوب خلیج فارس. برای فهم تفاوت مبلغ لازم و این مبلغ ناچیز باید بدانیم که امارات برای بندر الفجیره بیش از 800 میلیون دلار در سال خرج می‌کند.
در همان زمان (اردیبهشت 1403) هم مشخص بود که در درگیری رژیم با جبهه مقاومت، هند در طرف اسرائیل ایستاده است اما قرارداد بسته شد. حالا و پس از جنگ 12 روزه، این امر باید برای همگان واضح شده باشد که هند خود را در جبهه مقابل تعریف می‌کند. این جمله به معنای همکاری نکردن در زمینه‌های دیگر، قطع روابط یا جنگیدن با هند نیست، بلکه بدین معناست که هند حتما و قطعا مهم ترین بندر اقیانوسی ایران و کریدور شمالی -جنوبی را نخواهد ساخت چون در مخالفت با منافع گروهی و جهانی این کشور است. شاهد این امر، ایستادن هند در جنگ 12روزه در کنار متجاوز به ایران است. وقتی تمام کشورهای شانگهای تجاوز رژیم علیه ایران را محکوم کردند، این کشور خود را از این بیانیه مستثنا کرد یعنی حاضر به محکوم کردن رژیم برای تجاوز نظامی به ایران نشد. دقیقا چگونه باید گفته شود که هند در طرف دیگر ماجرا ایستاده است؟ با عدد ناچیز قرارداد؟ با تجربه‌  10ساله نساختن چابهار توسط هند در دهه90 شمسی؟ با محکوم نکردن جنگ 12 روزه؟ چه اتفاق دیگری باید رخ دهد؟
ادعای سابق برخی افراد درباره این که چابهار با هند یک معافیت تحریمی دارد و امکان توسعه بیشتری خواهد داشت هم دیگر بی‌معناست. چراکه اولا این معافیت از آغاز هم بسیار کم‌ارزش بود و در «ارسال سوخت و غذا به افغانستان» محدود شده بود و ثانیا بعد از نشستن دوباره ترامپ در اتاق بیضی کاخ سفید همان معافیت ضعیف هم لغو شد. پس دیگر هیچ منطقی وجود ندارد که این کشور را در چابهار نگه داریم. بازهم تاکید می‌کنم که این جمله به معنای قطع روابط نیست؛ بلکه ممکن است بتوانیم همکاری‌های دیگری در نقاط دیگر کشور با هند داشته باشیم، اما کریدور شمال-جنوب با محوریت چابهار بی‌معنا خواهد بود.
اما طرف دیگر ماجرای کریدور مذکور هم جالب توجه است. روسیه که به عنوان نقطه نهایی این کریدور تصویر شده بود از دو طریق، دیگر در این کریدور حضور ندارد. در سال گذشته، معاون نخست‌وزیر روسیه به ایران سفر و اعلام  کرد که حاضر نیست با شرکت پیمانکار هندی در چابهار همکاری کند. یعنی به صورت رسمی از کریدور مذکور خارج شد. روس‌ها به شکلی دیگر هم از کریدور خارج شدند. جایی که با نساختن مسیر رشت-آستارا، عملا این مسیر اتصالی را بسته‌اند. جایی که برخی مسئولان فکر می‌کردند می‌توانند روس‌ها را پای کار آورند تا کریدور جنوب به شمال را از مسیر غرب دریای خزر راه بیندازند. همان زمان توضیح داده شد که روس‌ها به‌علت ترس از تغییر مسیر این کریدور به گرجستان و تبدیل شدن جهتش به شرقی- غرب، آن را خلاف منافع ملی خود می‌دانند. امروز بیش از 30 ماه از آن قرارداد می‌گذرد و روسیه عملا «هیچ کاری» برای این کریدور انجام نداده است. برخی دوستان می‌گویند مسئول تعیین‌شده از طرف روسیه در این پرونده یک وظیفه محوله دارد و آن هم به نتیجه نرسیدن این کریدور است.
 حالا با این توضیحات باید از آقای رئیس جمهور پرسید که دقیقا کدام کریدور شمال-جنوب قرار است غوغا کند؟ فرض کنیم که ما توانستیم با سرعتی ویژه، مسیر چابهار تا سرخس را خط‌کشی راه‌آهن کنیم؛ بعد دقیقا چه کالایی قرار است روی این ریل جابه جا شود؟ مگر کریدور صرفا یک ریل راه‌آهن است که تا باز شد، حجم بالای کالا خودش روی آن بیاید؟ کریدور یک مسیر ارزش‌افزوده است که در چارچوب همکاری استراتژیک بین کشورهای بزرگ جهانی و منطقه‌ای معنا می‌یابد. حال این که ما نه مسیر ارزش‌افزوده داریم، نه چارچوب همکاری استراتژیک با روسیه، هند و حتی چین داریم و نه حتی نظامات لازم برای آن مانند نظام پرداخت یکپارچه را ساختیم.
باید از ساده‌لوحی دست برداشت و همین حالا همکاری واقعا راهبردی را با طرف‌های بزرگ جهانی بازتعریف کرد. کشور ظرفیت بزرگی در این زمینه دارد. این مسیر با حذف هند از چابهار و تعریف همکاری با چین آغاز می‌شود. همچنین ساخت سریع مسیر اینچه‌برون-گرمسار که روسیه را به ایران وابسته کند و فعلا مسیر جنوبی را برای این کشور باز کند. برای هند هم می‌توان از بندرعباس مسیری را گشود و همکاری جدیدی تعریف کرد. این پیشنهادها دارای جزئیات و ریزه‌کاری‌های بسیار هستند که باید در جای خود مورد بحث قرار گیرند.
10 صفحه اول