​​​​​​​
با تغییر و تحولات به وجودآمده در سوریه، فرصت خوبی برای ظهور و قدرت گیری گروه تروریستی داعش در عراق فراهم شده که این مسئله نگرانی‌ها را درباره تحرکات این گروه تکفیری افزایش داده است.طی روزهای گذشته مسئولان عراقی نسبت به دریافت اطلاعاتی مبنی بر قدرت گرفتن مجدد داعشی‌ها و احتمال فرار سرکردگان تروریست از زندان‌های شرق سوریه ابراز نگرانی کردند.محمود الحیانی، یکی از مسئولان سازمان بدر، اعلام کرد که عناصر داعش روش‌های خود را تغییر داده‌اند و به صورت اینترنتی از عراق تروریست جذب می‌کنند.الحیانی تاکید کرد: چند روز قبل دیوارنویسی‌ها و پرچم‌های داعش در فلوجه دیده شد و نیروهای امنیتی عناصر تروریست در ارتباط با این تحولات را بازداشت کردند. الحیانی تصریح کرد: «نگرانی‌های جدی در خصوص اوج گرفتن مجدد گروه‌های زیرزمینی داعش وجود دارد.»احمد الموسوی، عضو کمیته امنیت و دفاع پارلمان عراق نیز تأیید کرد: «جنبه نظامی داعش پایان یافته است، اما هسته‌های مخفی آن هنوز در مناطق خاصی حضور دارند که آن‎ها را به عنوان پناهگاه‌های امن و نقطه شروع تحرکات خود انتخاب کرده‎اند.»داعش همچنان در عراق حضور دارد و تخمین زده می‌شود که تعداد اعضای آن بین 3000 تا 5000 متغیر است که اکثر آن‎ها عراقی هستند. باتوجه به این‎که عراق در سال‎های اخیر با موجی از چالش‎های سیاسی و امنیتی مواجه بود، این مسئله زمینه را برای موج سواری مجدد این گروه تکفیری هموار می‌کند.به گفته کارشناسان عراقی، عناصر داعش به صورت خطی در قالب گروه‌های انفرادی عمل می‌کنند و بیشتر در مناطق بیابانی به ویژه در منطقه الجزیره در شمال و غرب استان الانبار و مناطق محدود بین نینوا و صلاح‌الدین به ویژه در میان دره‌ها و غارهای کوه‌های حمرین که 4 استان و نیز کوه‌های مخول را در جنوب شرقی نینوا به هم متصل می‌کنند، متمرکز هستند.این تحرکات، تهدیدی جدی برای ثبات عراق است که نیروهای امنیتی را بر آن داشته تا راهبردهای مختلفی را برای مقابله با این گروه تروریستی اتخاذ کنند که یکی از ارکان آن اجرای عملیات پیشگیرانه برای خنثی کردن نقشه‌های داعش بر اساس نفوذ اطلاعاتی دقیق است.
اقدامات دولت برای مقابله با داعش
عراقی‌ها که تجربه تلخ دوران اشغالگری داعش را از یاد نبرده‌اند، این بار در برابر این گروه تروریستی غافلگیر نشده و تلاش می‌کنند قبل از این‎که تحرکات جدی خود را برای ناامن سازی مجدد این کشور شروع کند، اقدامات آن را در نطفه خفه کنند.در این زمینه، نیروهای امنیتی عراق با مشارکت نیروی هوایی روز یک‎شنبه یک عملیات هلی‌برن در منطقه بیابانی الرطبه واقع در غرب الانبار انجام دادند.این عملیات بعد از دریافت اطلاعات دقیق مبنی بر وجود تونل‌های زیرزمینی و مخفی تشکیلات تروریستی داعش و وجود سلاح و مواد منفجره داخل آن‎ها انجام شد. در جریان عملیات مذکور دست‎کم ۹ مخفیگاه داعش شناسایی و منهدم شد.دستگاه مبارزه با تروریسم عراق نیز روز دوشنبه اعلام کرد که ۷ عنصر تشکیلات تروریستی «داعش» را در مناطق حدفاصل استان‌های صلاح‌الدین با کرکوک و دیالی به هلاکت رسانده است.دستگاه مبارزه با تروریسم تأکید کرد در این عملیات، ۲۲ پناهگاه و ۵ تونل تروریست‌ها را منهدم و مقادیر زیادی مواد منفجره و کمربندهای انفجاری کشف و ضبط کرد.دستگاه مبارزه با تروریسم عراق افزود: نیروهای امنیتی و نظامی پس از دریافت اطلاعات دقیقی درباره حضور عناصر «داعش» در منطقه ارتفاعات حمرین، عملیات گسترده‌ای را آغاز کردند که در جریان آن، با عناصر تشکیلات تروریستی داعش درگیر شدند. بنا به اعلام این نهاد نظامی و امنیتی عراق، در این درگیری‌ها، یک نظامی به نام «مهدی حامد» از نیروهای دستگاه مبارزه با تروریسم در استان کرکوک به شهادت رسید.عملیات روزهای اخیر تنها بخشی از ده‎ها عملیاتی بود که در یک‎سال گذشته برای خنثی سازی تهدیدات داعشی‌ها انجام شده است.صباح النعمان، سخنگوی رسمی سرویس مبارزه با تروریسم روز دوشنبه در گفت‎وگو با سایت الحره، تاکید کرد: «این آژانس در سال 2024 حدود 341 عملیات امنیتی انجام داد که طی آن 84 عضو داعش کشته و بیش از 100 نفر دیگر دستگیر شدند. همچنین 260 مقر داعش و مهمانخانه‌های این گروه در مناطق مختلف از جمله الانبار منهدم شد.»نیروهای امنیتی به ویژه حشدالشعبی، در تلاش هستند کلیه هسته‌ها و بقایای تشکیلات تروریستی داعش را ریشه‌کن و خلأهای امنیتی را در مناطقی که گاهی شاهد اقدامات ضد امنیتی است، پر کنند.احمد فواز الوطیفی، یکی از نمایندگان ائتلاف دولت قانون عراق تاکید کرد که نیروهای امنیتی و حشدالشعبی برای واکنش نشان دادن به هر گونه تجاوز علیه حاکمیت عراق آماده‌اند.وی افزود: «برخی کشورها در تحولات مربوط به سوریه دست داشته‌اند. موضع عراق مشخص است و این کشور از مرزهای مشترک خود با سوریه محافظت می‌کند. مرزهای عراق کاملاً امن هستند و کسی نمی‌تواند در آن‎ها نفوذ کند. نیروهای امنیتی تمام اقدامات لازم را برای مقابله با هرگونه تجاوز به مرزها اتخاذ کرده‌اند.»
بی‌اعتمادی به تضمین‌های مسلحین سوریه
تلاش نیروهای امنیتی عراق برای مقابله با تهدیدات تروریستی پس از قدرت گیری مخالفان در سوریه تشدید شده است. زیرا از آن‎جا که برخی گروه‌های شورشی سوریه زمانی با داعش همکاری می‌کردند، این احتمال وجود دارد که گروه هیئت تحریرالشام به ریاست ابومحمد الجولانی، زمینه را برای ظهور مجدد داعشی‌ها هموار کند.به همین خاطر اخیرا هیئت امنیتی عراق به ریاست سازمان اطلاعات این کشور به دمشق سفر کرد تا خطوط قرمز عراقی را برای حاکمان جدید سوریه گوشزد کند که با هر اقدام بی‌ثبات کننده در مرزهای دو کشور مقابله خواهد کرد.با این حال، سفر این هیئت امنیتی که گفته می‌شود به دستور شخص محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق انجام شد، با انتقاداتی در داخل مواجه شده است.به گزارش شفق نیوز، «یاسر وتوت»، عضو کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان روز دوشنبه بیان کرد که سفر هیئت عراقی به ریاست «حمید الشطری»، رئیس سازمان اطلاعات عراق به دمشق به منظور حفظ امنیت ملی داخلی بوده اما نتایج این سفر همچنان مبهم و نامشخص است و نمی‌دانیم پاسخ الشرع به نکات مهم مطرح شده مربوط به امنیت ملی عراق چه بوده است.وتوت افزود: «این ابهام ما را بر آن خواهد داشت تا به منظور دانستن جزئیات این سفر، موارد مطرح شده طی آن و پاسخ‌های الشرع، درخواست رسمی برای میزبانی از حمید الشطری، در پارلمان عراق ارائه کنیم. ماندن در این ابهام بدون دانستن نتیجه‌ای در خصوص این سفر مهم ممکن نیست.»این سفر درحالی است که رهبران چارچوب هماهنگی عراق و تحلیلگران این کشور معتقدند که برای همکاری و تعامل با تحریرالشام و شخص الجولانی باید محتاطانه عمل کرد، زیرا هنوز معلوم نیست که این گروه‌ها چه رویکردی را در قبال امنیت مرزهای سوریه و عراق اتخاذ خواهند کرد.با توجه به این که الجولانی، در ابتدای جنگ داخلی سوریه یکی از رهبران ارشد داعش بود و در داخل عراق حکم قضایی دارد، نمایندگان عراقی همچنان با دیده تردید به سیاست‎های تحریرالشام می‌نگرند.از منظر ناظران عراقی، بین داعش و جناح‌های هیئت تحریرالشام آشتی صورت خواهد گرفت و به این ترتیب نیروی رسمی در همسایگی عراق با نام‌های دیگر وجود خواهد داشت که تهدید جدی برای امنیت این کشور ایجاد می‌کند.این نگرانی عراقی‎ها زمانی بیشتر می‌شود که در سه هفته گذشته دیدیم که برخلاف ادعای الجولانی، گروه‌های تحت امر ثابت کردند که هیچ تغییری در تفکرات و ایدئولوژی شورشیان ایجاد نشده است و به همین دلیل عراقی‎ها تا زمان روشن شدن وضعیت سیاسی و امنیتی سوریه، نمی‌توانند به رهبران تحریرالشام اعتماد کنند.احمد الموسوی بر این باور است که وضعیت کنونی سوریه ممکن است به داعش در عراق روحیه دهد و اگرچه بغداد نقاط قوت زیادی دارد و قادر است با هر تهدیدی مقابله کند، اما خطر از سوی جناح‌های سوری همچنان وجود دارد.
آیا تهدید داعش جدی است؟
هرچند تحرکات داعش در عراق به مرحله تهدید امنیتی نرسیده است اما باتوجه به سابقه اشغالگری قبلی این گروه تکفیری، اگر نیروهای امنیتی تعلل کنند بعید نیست که تجربه تلخ گذشته تکرار شود.عبدالرزاق الجبوری، کارشناس نظامی عراق، در گفت‎وگو با الحره گفت: «تهدید این سازمان در حال حاضر جزئی و تحت کنترل است، اما اگر وضعیت در شرق سوریه تحت سناریوهای خاصی بدتر شود، به ویژه اگر عناصر داعش که در زندان‌های نیروهای سوریه دموکراتیک در شرق سوریه هستند آزاد شوند، ممکن است به صحرا بروند که در این صورت این مسئله یک تهدید جدی خواهد بود و هسته‌های خفته داعش در عراق را که دنبال انتقام از دولت مرکزی هستند، تحریک می‌کند.»به گفته الجبوری، «یکی دیگر از عواملی که به قدرت‌گیری داعش کمک می‌کند، بهره‌برداری برخی بازیگران خارجی از این گروه تروریستی برای ضربه زدن به امنیت عراق است. بر این اساس، برخی طرف‎ها به دلیل منافع سیاسی خود، اجازه تشکیل ارتشی حرفه‌ای و قدرتمند در عراق را نمی‌دهند تا برای همیشه بتواند از شر گروه‎های تروریستی خلاص شود.»این درحالی است که عراق برای مقابله با این گروه تروریستی که تهدید جدی برای امنیت و صلح جهانی است، به کمک جامعه بین‌المللی نیاز دارد؛ اما در دوره اشغالگری داعش در عراق شاهد بودیم که آمریکا با وجود تشکیل ائتلاف نمایشی، همواره از تروریست‎ها در برابر نیروهای امنیتی عراق حمایت می‌کرد و در زمانی که فرماندهان داعشی در معرکه گیر می‌افتادند با استفاده از بالگردهای خود، آن‎ها را نجات داده و به مناطق امنی انتقال می‌دادند. حتی اسناد زیادی از پرتاب تسلیحات از سوی هواپیماهای آمریکایی به تروریست‎ها منتشر شده بود.علا النشو، کارشناس امنیتی در گفت‎وگو با «ارم نیوز»، درباره ضعف تشکیلاتی و صفوف درهم شکسته داعش گفت: «داعش به عنوان یک نیروی بازاری و میدانی پایان یافته و نمی‌تواند هیچ گونه عملیات کیفی و پیشگیرانه‌ای را انجام دهد که توازن قوا را به نفع خود تغییر دهد. زیرا اکثر پایگاه‌ها و مراکز رشد آن از بین رفته و نیروهایش فاقد روحیه هستند و از درون متزلزل شده است.»صفا العسام، کارشناس مسائل امنیتی عراق نیز در گفت‎وگو با الحره تاکید کرد:«عراق توانایی مبارزه موثر با داعش، جلوگیری از حملات و خنثی کردن نقشه‌های آن را دارد، به ویژه این‎که انواع مختلف سرویس‌های امنیتی این کشور تجربه زیادی در مبارزه با داعش و برچیدن هسته‌های آن به دست آورده‌اند و اکنون در حال اتخاذ استراتژی‌های نظامی پیشرفته در مبارزه با داعش هستند. اما برای این‎که یک‎بار برای همیشه به پرونده این گروه تروریستی پایان دهند عراق به حمایت‎های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله کمک‎های مالی نیاز دارد.»به رغم تحرکات زیرزمینی داعش برای ناامن سازی عراق، حشدالشعبی به عنوان ضامن امنیت این کشور اجازه اشغالگری مجدد به تروریست‎ها را نخواهد داد، حتی اگر گروه‌های شورشی سوریه نقش پشتیبانی و لجستیکی از داعش به عمل آورند نیز موفقیتی کسب نخواهند کرد.