​​​​​​​
در آستان حرم مطهر امام رضا(ع)، جایی که هر سنگ و کاشی‌اش حکایت از عشق و ارادت به امام رئوف دارد، مردانی با لبخندهای مهربان و دستان پر از محبت، به نام «فراشان»، مشغول خدمت هستند.این خادمان بی‌ادعا، یادآور داستان‌های دیرینه‌ای هستند که از گذشته‌های دور، به یادگار مانده‌اند. خدمت گزاران و ملازمان بی‌منت امام رضا(ع) که به فراشان حرم معروف‌اند، پروانه‌وار گرداگرد ضریح مطهر می‌گردند و زیور و زینت صحن و سرای حرم می‌شوند. اگرچه نامشان فراش است، اما پای ثابت خدمت‌‎رسانی‌اند؛ از غبارروبی و نظم‌بخشی و شست‌وشو و تطهیر گرفته تا جاروزدن، همچون کبوتران حرم که بال و پرشان غیر از آسمان حرم، هوای باز و بسته‌شدن در آسمان دیگری، ندارد.هر خدمتی در حرم، تاریخی و سرگذشتی دارد. اگر تاریخچه فراشی را از لابه‌لای اسناد تاریخی جست‌وجو کنیم، در وقف‌نامه‌هایی همچون طومار علیشاهی که از زمان صفویه به‌جا‌مانده، اشاراتی به خادمان و فراشان حرم مطهر، شده است. محمدرضا عرفانیان، رئیس اداره فراشان حرم مطهر، با نگاهی به تاریخچه این خدمت در آستان مقدس امام رضا(ع) در گفت و گو با آستان نیوز می‌گوید: خدمت فراشی در حرم رضوی با قدمتی بیش از ۴۰۰ سال، یکی از نمادهای افتخار آستان قدس رضوی است. این تاریخ کهن، علاوه بر این که در اسناد و کتیبه‌های تاریخی به ثبت رسیده، نشان از اهمیت و جایگاه ویژه این خدمت در حرم مطهر را به‌صراحت نمایان می‌کند. یکی از نشانه‌های بارز این خدمت، کتیبه‌ سنگی دارالسیاده است که به‌وضوح وظایف فراشان و موقوفات مربوط به این حوزه را تشریح می‌کند.
از تعویض گل‌های بالای ضریح تا جارو زنی
پس از انقلاب اسلامی و با گسترش فضاهای زیارتی و ساخت رواق‌های جدید، فضای خدمتی اداره فراشان هم توسعه یافت و هم‌اکنون محدوده خدمتی از بالاسر حضرت شروع و تا رواق‌های سطحی و زیرسطحی را نیز شامل می‌شود. عرفانیان با اشاره به این که حوزه خدمت فراشان در منطقه بالاسر حضرت، از روضه منوره تا رواق‌های زیرسطحی همچون دارالرحمه و رواق حضرت معصومه(س) را شامل می‌شود، اظهار می‌کند: این خدمات گسترده، مشابه وظایف خدام است و شامل تطهیر و نظافت ضریح مطهر، راهنمایی زائران، تعویض گل‌های بالای ضریح امام رضا(ع) و اجرای موقوفات واقفین بر اساس نیات آن هاست. برگزاری مراسم آیینی مانند جاروزدن و خطبه‌خوانی، از دیگر وظایف مهم فراشان است که بانظم و دقت خاصی، انجام می‌شود.وی همچنین به مسئولیت‌های ویژه فراشان در خدمت به زائران توان‌یاب و سالمندان اشاره می‌کند و می‌گوید: این زائران با تلاش فراشان در سه وعده، شرایط آسان‌تری برای تشرف به حرم مطهر خواهند داشت. هر کشیک فراشان شامل ۹۵ نفر است که در دو نوبت روز و شب به خدمت‌رسانی مشغول هستند. این افراد از ساعت ۶ صبح تا ۶ بعدازظهر و از ۶ عصر تا ۶ صبح به طور مستمر، در حال ارائه خدمات به زائران هستند. عرفانیان، اعتقاد دارد که خدمت به زائران، نه‌تنها یک وظیفه، بلکه یک تکلیف معنوی و یک عشق بی‌پایان است و همین دلدادگی، آن ها را در هر شرایطی، از باران و برف‌گرفته تا آفتاب سوزان، به حرم می‌کشاند.
نوآوری در خدمات‌رسانی
با گذر زمان و پیشرفت فناوری‌ها، نوع خدمت در حرم نیز دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. آن‌طور که عرفانیان می‌گوید، این تحولات در حوزه خدمت‌رسانی فراشان نیز ایجاد شده، به‌گونه‌ای که درگذشته، شست‌وشوی فرش‌ها به‌صورت سنتی انجام می‌شد، اما امروزه با بهره‌گیری از تجهیزات مدرن، عملیات شست‌وشو، خشک‌کردن و تسهیل مسیر تردد زائران به شکل همزمان و بدون وقفه، انجام می‌شود. رئیس اداره فراشان حرم مطهر رضوی، به تغییرات دیگری در حوزه فراشان اشاره می‌کند و می‌افزاید: پیش‌ازاین تنها از اسپند استفاده می‌شد، اما اکنون باتوجه‌به نیازها و نذورات واقفین، بهترین عودها و عطرها توسط فراشان در فضای حرم مطهر عطرآگین می‌شود تا محیطی معطر و خوش‌بو برای زائران فراهم شود. در ایام خاص مذهبی مانند محرم، صفر، دهه کرامت و شب‌های قدر، حرم مطهر امام رضا(ع) پذیرای میلیون‌ها زائر از سرتاسر جهان است. در این روزها، فراشان با حضور گسترده و پرشور خود، به خدمت‌رسانی به زائران، مشغول‌اند.
عرفانیان با بیان خدمات ویژه در ایام ولادت امام رضا(ع)، بیان می‌کند: با اجرای طرح‌هایی مانند اهدای ۸ هزار کارت رایگان برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی و آزادسازی زندانیان جرایم غیرعمد، سعی در تسهیل سفر زائران داریم. همچنین در ایام شهادت امام رضا(ع)، با برپایی موکب‌هایی در دونقطه شهر، روزانه حدود ۱۰ هزار زائر، پذیرایی می‌شوند. همچنین از دیگر سنت‌های دیرینه فراشان، می‌توان به آیین‌های خاص مانند جاروزنی با ذکر توسل و توزیع گل و نبات اشاره کرد، این مراسم، حال‌وهوای خاصی دارند و زائران، از این تجربه، لذت می‌برند.
عشق و تعهد به امام رضا(ع)
وی با اشاره به این که، ۷۵۰ نفر زیر نظر اداره فراشان خدمت می‌کنند، از افزایش تعداد فراشان و استفاده از افراد تحصیل‌کرده در این حوزه خبر می‌دهد و بیان می‌کند: خوش‌رویی و رفتار محترمانه با زائران از مهم‌ترین ویژگی‌های فراشان است. خدمت فراشی در حرم مطهر امام رضا(ع)، افتخاری بزرگ است و هدف ما همواره این است که با ارائه بهترین خدمات و برخوردی مناسب، لبخند رضایت را بر لبان زائران بنشانیم. این تلاش‌های فراشان، نه‌تنها نشان از خدمت گزاری بی‌نظیر آن‌ها دارد، بلکه گویای عشق و تعهد آن‌ها، به امام رضا(ع) و زائرانش است.