بحران انرژی را این روزها با تمام وجود می توان حس کرد. لازم نیست فعال اقتصادی یا صنعتگر باشید، چرا که برق خانگی نیز دچار خاموشی شده آن هم در زمستان! آن هم در کشوری که دارای یکی از بزرگ ترین منابع گازی دنیاست؛ این یعنی مدیریت تولید و مصرف کمیتش لنگ می زند. می توانیم از این که ما سند جامعی برای توسعه صنعت تولید برق در استان نداریم این را بفهمیم یا از این که پول سوخت یک ساله یک نیروگاه حرارتی چنانچه در گزارش «تاراج منابع ملی در نیروگاه حرارتی» در دی ماه امسال محاسبه شد، می تواند به اندازه توان تولید برق خود آن نیروگاه حرارتی انرژی تجدیدپذیر تولید کند. 

 

مدیریت تولید برق استان صرفا نظارت بر بهره برداری می کند و نقشی در هزارتوی تصمیم گیری در توسعه و تولید برق ندارد. برای همه این ها با مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق خراسان   مصاحبه انتقادی انجام دادیم. مریم ستوان نخستین مدیرعامل زن صنعت نیروگاهی کشور است؛ او با روی باز، مواجهه انتقادی ما را پاسخ داد و دست آخر از نفت ارزان و تولید برق با گاز گفت که شاید روزی تصمیمی درست بوده اما اکنون دخور بازنگری است.
 فقط نظارت بر بهره برداری
مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق خراسان درباره وظایف معاونت خود گفت: من در برق حرارتی ذیل معاونت راهبری هستم، واحدی که در طرح توسعه احداث یا توسعه پیدا می کند در معاونت من نیست، تنها وقتی این واحد بهره برداری می شود وارد حوزه ما می شود و ما نظارت بر بهره برداری می کنیم.
ساختار تصمیم گیر، بین وزارتخانه ای است
مریم ستوان در خصوص توسعه و احداث نیروگاه ها در کشور گفت: آن ساختاری که مد نظر شماست، یک ساختار بزرگ و بین وزارتخانه ای است که تصمیم می‌گیرد. طرح توسعه در کلان صنعت برق که بخشی از آن در احداث نیروگاه های حرارتی، یک بخش از آن هماهنگی با شرکت نفت و گاز برای هماهنگی با آن ها برای بررسی ساختار شبکه گاز یا فرآورده های نفتی است و حتی بعد دیگرش صنایع هستند چرا که نقشه توسعه مثلا صنایع فولادی یا هر صنعت دیگر، توسط وزارت صمت صورت می گیرد.
او ادامه داد: در وزارت نیرو، واحد برنامه ریزی، نیروگاه های برق آبی را در نظر می‌گیرند بعد با تعاملی که با شرکت نفت و گاز دارد، پایداری شبکه را می سنجد؛ همین الان ما در استان قسمت مهمی از نیاز استان را از شبکه سراسری می گیریم، در واقع ما الان تعامل منفی با شبکه داریم.
مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق استان، در مورد خاموشی های اعمال شده در بخش های مختلف توضیح داد:  برای هر روز و حتی روند طولانی تر ماهانه، کمیته ای متشکل از نماینده شرکت برق، گاز و حتی نماینده نهاد امنیتی کشور، این ها همه با هم تصمیم می گیرند، اول که نگاه می کنند مثلا در 6 ماه دوم، سرانه مصرف برای بخش نیروگاه، صنعت و ... را بررسی می کنند بعد به تفکیک ماه، منطقه و روزانه هر روز پایش می شود و تصمیم گرفته می شود که دیسپچینگ اعلام می کند چقدر گاز به کدام نیروگاه برسد و برای مثال چقدر برق به کدام منطقه و کدام بخش داده شود. تمام این ها تحت مدیریت یک پارچه است؛ خاموشی ها متعلق به تمام کشور است، البته چند سال پیش اعلام شد که منطقه ای که تولید برقش را به حد مصرفش نرساند، خاموشی بیشتر در آن منطقه خواهد بود.
در استان سند جامعی برای توسعه تولید برق نداریم
مریم ستوان در این خصوص که آیا ما در استان سند جامعی برای تولید و توسعه شبکه برق وجود دارد یا نه؟ توضیح داد: این سند در تهران وجود دارد اما در منطقه چنین چیزی را نداریم. در منطقه ما فقط وظیفه راهبری شبکه را داریم یعنی آنچه موجود هست باید نظارت داشته باشیم و چالش های آن را نیز در نظر بگیریم.
بهره وری بالاست
او درباره بهره وری های نیروگاه های تولید برق استان عنوان کرد: به استناد خبری که پایگاه خبری برق حرارتی در نیمه دی ماه امسال منتشر کرده  اعلام شده که میانگین نیروگاه های حرارتی بالاتر از میانگین نیروگاه های حرارتی جهانی است و بهره وری نیروگاه های ایران بالاتر از فرانسه چین و آلمان است. طبق این خبر بهره‌وری ما 39.53 درصد است در حالی که میانگین جهانی 39.04 است که در جهان رتبه پانزدهم و در آسیا پنجم و در خاورمیانه سوم هستیم.  البته درست است که ما نیروگاه قدیمی مشهد را داریم اما در کنارش نیروگاه فردوسی را داریم که سایکل است. همه این ها در کنار هم میانگین را شکل می دهد. اگر نیروگاه ها سیکل ترکیبی شود بهره وری 50 درصد به بالا خواهد شد؛ ما هرچه واحد گازی داشته ایم با این دید است که در آینده سیکل شود.
مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق استان، با بیان این که ما دوست داشتیم که البته چندتا از نیروگاه ها برای ما در منطقه می ماند اما به هرحال همگی به بخش خصوصی واگذار شد؛ اظهار کرد: در خراسان رضوی با توجه به این که خروج واحدها از میانگین کشوری خیلی کمتر با تفاوت زیاد بود در آن سال ها که نیروگاه‌ها به بخش خصوصی واگذار می شد تمام نیروگاه ها را به صورت گلچین بردند. درست است که نیروگاه مشهد قدیمی است اما خروجش خیلی کم بود. می‌دانید که یک بهره وری اثر می گذارد روی مصرف سوخت و یک بهره وری روی خروج موثر است. این خروج آن قدر کم بود و مشکلاتش برطرف شده بود که برای سرمایه گذار صرفه اقتصادی خوبی داشت.
احداث نیروگاه حرارتی در مقطعی تصمیم درستی بود اما الان چالش داریم
مریم ستوان با بیان این که ما می توانیم موج گرما و سرما را رد کنیم اما زمانی که این موج سرما یا گرما پایدار می شود ما به مشکل می خوریم، بیان کرد: مشکل ما این است که وابستگی انرژی به گاز زیاد است و ما نرفته ایم به سمت تنوع سبد انرژی؛ ما در اقتصاد محاسبه می کنیم، می بینیم نفت و گاز داریم و به دلیل شرایطی هم نمی توانیم این محصولاتمان را بفروشیم، حالا ما اگر بخواهیم نیروگاه خورشیدی ایجاد کنیم باید سلول خورشیدی وارد کنیم و ارز خارج کنیم بنابراین به محصولی که در کشور خودمان فرآوری می شود توجه کردیم و به سمت ساخت واحدهای فسیلی و حرارتی رفته ایم. در آن مقطع تصمیم درستی بود اما الان که باید گاز را منتقل کنیم این جا چالش به وجود آمده است و باید به سمت نیروگاه خورشیدی حرکت کنیم.
رشد تولید برق حرارتی
مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق خراسان، در باره میزان تولید اسمی استان گفت: ما در خراسان رضوی 43 دستگاه نیروگاهی داریم، در سال 1400 اوج تولید ما 3671 مگاوات بوده است3671 متعلق به 1401 و در سال 1402 این عدد به 4022 و سال 1403 اوج تولید ما 4382 مگاوات را ثبت کرده است. این ها نشان دهنده رشد توان منصوبه است؛ ما تا دی ماه امسال حدود 18 میلیون مگاوات برق تولید کردیم در حالی که در سال 99 حدود 16 میلیون مگاوات تولید کرده بودیم، نکته مهم این است که این رشد تولید، رشد مصرف سوخت را به همراه نداشته و تقریبا با همان سوخت توانسته ایم که به این تولید برسیم، و خب این مشخصا نشانه افزایش راندمان است.
ما نفت داریم، نفت ارزان!
ستوان با بیان این که بهای پر مصرف بودن ادوات صنعتی را به واقع وزارت نیرو و نفت پرداخت می کنند، درباره تنوع سبد انرژی برای تولید برق گفت: ما می خواهیم سبد انرژی مان را متنوع کنیم، برای مثال طبس ما زغال سنگ داریم موضوع این است که ما فناوری کوره زغال سنگ را هنوز نداریم، این چالش ماست، ولی سعی برق حرارتی این است که این سوخت را به سبدش اضافه بکند و نصب واحد را داشته باشیم، خیلی پلن ها بحث شد و برنامه ریزی شد اما متاسفانه نتوانستیم به سرانجام برسانیم و شاید دلیلش همان بحث ابتدای ما باشد که ما نفت داریم و ارزان هم داریم.