پس لرزه‌های خطای«نابخشودنی» و «مشکوک»

صدا و سیما نشان داد که در برابر هرگونه خدشه به وحدت اسلامی، بی‌محابا وارد عمل خواهد شد.هرچند موج انتقادها نسبت به غفلت و عملکرد مدیران تلویزیون ادامه دارد

نویسنده:

مترجم:

​​​​​​​

ابتدای سال 1404 و طی تقریبا یک ماه، چهار شبکه تلویزیون دچار خطا، اشتباه، سهل‌انگاری یا غفلت شدند، جنجال‌هایی به راه انداختند و اطلاعیه‌هایی را برای توضیح و عذرخواهی منتشر کردند. ماجرا از پخش صحنه‌ای غیراخلاقی در یک فیلم خارجی که از شبکه تماشا روی آنتن رفت آغاز شد و سپس به شبکه سلامت و اعمال نشدن ممیزی در صحنه‌ای از مستند «رازهای پنهان کوکاکولا» رسید. جنجال این دو شبکه با انتشار توضیحاتی درباره بروز خطا، برخورد با عوامل خاطی و عذرخواهی پایان یافت. چند روز بعد نوبت به شبکه نسیم و جنجال برنامه «درنگ» رسید. تمسخر محمد بن سلمان ولیعهد و فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان در این برنامه طنز، همزمان با انجام مذاکرات و سفر وزیر دفاع عربستان به تهران، باعث انتقادهای فراوان شد. سریال عذرخواهی شبکه‌های تلویزیون با انتشار عذرخواهی شبکه نسیم ادامه یافت و دو روز بعد اتفاق عجیب دیگری در شبکه یک رخ داد. توهین به عقاید اهل سنت در آیتمی از برنامه «سیمای خانواده» واکنش رسمی مدیران صداوسیما و موجی از انتقادها نسبت به رسانه ملی را به دنبال داشت. هرچند که اقدام نابخردانه برنامه «درنگ» و به ویژه «سیمای خانواده»، ابعاد گسترده‌تر و مهم‌تری نسبت به دو نمونه قبلی در شبکه تماشا و سلامت داشت، اما وقوع این چهار اتفاق طی این مدت زمان کوتاه یک ماهه، اگرچه سهوی هم باشد اما نشان از یک کم تدبیری در مدیریت رسانه است.

عزل، دستگیری متخلفین و عذرخواهی
پس از پخش آیتم تفرقه‌برانگیز در «سیمای خانواده»، روابط عمومی معاونت سیما اطلاعیه‌ای منتشر کرد و از اقدامات صداوسیما برای رسیدگی به موضوع خبر داد. بنابر این اطلاعیه، برای ۸ نفر از عوامل و متخلفین اعلام‌ جرم شد و این افراد به دستگاه قضایی معرفی شدند، همچنین مدیر گروه تولید مربوطه و مدیر پخش شبکه یک سیما از سمت خود عزل شدند. پیمان جبلی رئیس صداوسیما نیز در صفحه ویراستی خود به موضوع واکنش نشان داد و در بخشی از آن نوشت: «به هموطنان عزیز سنی و شیعه اطمینان می دهم فرزندان ملت در رسانه ملی ریشه فتنه را کور خواهند کرد.» مجری «سیمای خانواده» نیز با استفاده از کلیدواژه «خطای مشکوک» بابت این اتفاق عذرخواهی کرد و آن را خلاف سیاست‌های برنامه و مدیران رسانه ملی دانست.
شرح ماجرا از زبان معاون سیما
پنج شنبه 4 اردیبهشت، گفت‌وگوی ویژه خبری با موضوع تشریح ماجرا و با حضور محسن برمهانی معاون سیما و احمد حیدری معاون حقوقی و امور مجلس رسانه ملی روی آنتن رفت. برمهانی با اشاره به خطای «تاسف‌بار» توضیح داد که این خطا «مشکوک» است و نسبت به سهوی بودن آن اطمینان ندارند. برمهانی در بخشی از صحبت‌های خود فرآیند پخش یک برنامه را توضیح داد و اضافه کرد: «این فرآیند توسط افرادی که مطلع بودند از جزئیات این فرآیند، بعضی جاها دور زده شده است، بدون این که مطلع باشند؛ یعنی این آیتم به سردبیر برنامه داده نشده است قبل از این که برنامه پخش شود یا بعضی از عوامل از آن بی خبر بودند و آمده است داخل برنامه و بازبین خطای اصلی و اولیه را انجام داده است.» او در ادامه گفت: «بازبین پخش، محتوای آیتم را متوجه نشده است و در شرایط عادی اصلا امکان پذیر نیست که این اتفاق بیافتد. بنابراین در این سازوکار بخشی از این بخش ها مغفول مانده و بعد رفته است به بخش بعد و رسیده است به پخش، ولی حتما خطا بوده است ولی مطمئن نیستیم که چه میزان سهوی و چه میزان عمدی بوده است.»
موج بیانیه ها و محکومیت ها 
نماینده ولی فقیه در سیستان و بلوچستان و استاندار این استان نیز با انتشار پیامی مشترک، این اهانت را محکوم کردند.  نماینده ولی فقیه در کردستان و استاندار کردستان هم با انتشار بیانیه مشترکی اعلام کردند: «ما به عنوان نماینده ولی فقیه در استان و استاندار کردستان ضمن محکوم نمودن این اقدام تأسف‌بار، هرگونه توهین به مقدسات و باور‌های دینی برادران و خواهران اهل سنت را به شدت تقبیح می‌کنیم.» مولوی عبدالحمید امام جمعه مسجد مکی زاهدان نیز اظهار داشت: «اقدامات مدیران صدا و سیما در برخورد سریع با عوامل اهانت اخیر مایه تسکین است. از مردم می خواهم احساسات خود را کنترل کنند. نباید تعصبات مردم تحریک شود.»
انتقاد از صداوسیما و اعلام هشدار
اقدام تفرقه‌انگیز در آیتمی از برنامه «سیمای خانواده»، بازتاب‌ گسترده‌ای داشت و موجی از انتقادها را به سمت صداوسیما روانه کرد. عباس عبدی فعال سیاسی یادداشتی خطاب به رئیس جمهور نوشت و در بخشی از آن آورد: «تردید نکنید که؛ اراده به اصلاح امور کشور از اصلاح سیاست رسانه‌ای آغاز خواهد شد. رسانه‌ای می‌خواهیم که آموزنده، نقاد، ناظر و بازتاب‌دهنده خواست اکثریت مردم و مدافع امنیت و وحدت ملی باشد و مردم را بی‌نیاز از رسانه‌های فرامرزی کند.» او همچنین با انتقاد از رسانه ملی نوشت: «ضرورت دارد که گزارشی از وضعیت بسیار نابسامان و جناحی و مغایر با رویکردهای مطلوب مردم تهیه و در بالاترین سطح گفتگو کنید تا نشان داده شود که اجرای سیاست‌های مورد نظر شما به دلیل رویکردهای این رسانه، همواره با احتمال شکست روبرو است.» علیرضا کمیلی تحلیل‌گر نیز در بخشی از یادداشت هشدارآمیز خود نوشت: «در این سال‌ها که با تهیه‌کننده‌های مختلفی از سیما کار کرده‌ام، به وضوح بخش مهمی از آن‌ها را کاسبانی یافتم که هیچ گونه مبانی فکری مشخصی ندارند و فقط برای جذب پروژه‌های پیاپی و سود بیشتر تلاش می کنند هر چند در حال ساخت برنامه های انقلابی باشند! بخشی از همان کاسبان، رویکرد مذهبی به شدت حجتیه‌ای و ضد وحدتی دارند و در ساختارهای صداوسیما نیز نفوذ و استقرار جدی دارند خصوصا در بخش های مرتبط با دین و مذهب!» مصطفی نجفی کارشناس مسائل منطقه هم ضمن اشاره به تبعات خطاهای اخیر صداوسیما پیشنهاد کرد: «ناظرانی برای نظارت بر عملکرد مدیران و برنامه‌های صداوسیما از سوی نهادهای نظارتی و... در سازمان مستقر شوند.» او در پایان سازمان صداوسیما را نیازمند تحول «اساسی» و «کارآمد» دانست. مهرزاد دانش منتقد سینما نیز با اشاره به برنامه «درنگ»، «سیمای خانواده» و سوال حسین حسینی مجری «به افق فلسطین» از سفیر یمن مبنی بر اینکه «از ملاقات وزیر دفاع عربستان با مقامات ایرانی ناراحت نشدی؟»، نوشت: «احیانا فکر نمی‌کنید این زنجیره غریب مستلزم برخورد با خود رئیس رسانه باشد و نه صرفا توبیخ یا برکناری چهارتا مدیر خرد؟»
بهانه‌هایی برای تخریب، دمیدن در آتش فتنه
بعضی از تحلیلگران نیز از زاویه متفاوتی موضوع را واکاوی کردند. مهدی جهان‌تیغی کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به تولید برنامه‌های مختلف با موضوع فلسطین و توجه صداوسیما به استان‌های سنی‎ نشین ایران، یادآوری کرد که رسانه ملی در جهت وحدت‌آفرینی اقدامات مهمی انجام داده. او همچنین با هشدار نسبت به افراط و تفریط در واکنش‌ها، تاکید کرد: «اگر کسانی یا جریاناتی در مواجه با این موضوع در اعلام مواضع و در بررسی اجانب و تفسیر آن دچار افراط یا تفریط بشوند و یا برجسته‌سازی غیر‌متعارف چند ثانیه غافلانه را با نادیده‌گرفتن صدها هزار ساعت برنامه‌سازی در حوزه وحدت در تلویزیون را دنبال می‌کنند، قاعدتاً هدف دیگری را دنبال می‌کنند و آن هدف هر چه باشد با هدف اصلی که همان حفظ و تقویت وحدت است در تضاد هست و در نیت و عملشان باید شک کرد.» مهدی پناهی روزنامه‌نگار با انتشار توییتی نوشت: «برخی به اسم انتقاد از صداوسیما و انتقام از جبلی-جلیلی، بر آتش فتنه اختلاف مذهبی شیعه سنی در ایران می‌دمند.» فارس نیز نوشت: «تعدادی از اکانت‌ها و رسانه‌ها با انگیزه‌های شخصی، رقابتی و حتی عداوت‌ورزی، از این اشتباهات به عنوان بهانه‌ای برای تخریب صدا‌و‌سیما استفاده کرده‌اند.»
وحدت با #یک_خانواده‌ایم
علاوه بر کارشناس و تحلیلگران، کاربران فضای مجازی نیز دست به کار شدند و با طراحی هشتگ «یک خانواده‌ایم» در جهت وحدت شیعه و سنی، مطالبی را منتشر کردند. بعضی کاربران با انتشار  تصاویر نماز جماعت اهل سنت به امامت شهید رئیسی و دیدار علما و بزرگان اهل سنت با رهبر انقلاب  وحدت و برادری شیعه و سنی را یادآور شدند.
10 صفحه آخر