​​​​​​​
در شرایطی که آمریکا از «بن‌بست» در مسیر حل‌وفصل جنگ اوکراین سخن گفته و حتی از احتمال زیاد کناره‌گیری از روند مذاکرات خبر داده بود، دونالد ترامپ، از تماس تلفنی دو ساعته با ولادیمیر پوتین جزئیاتی را مطرح کرد؛ تماسی که از پیش، رسانه‌ها از برنامه‌ریزی برای آن خبر داده بودند. ترامپ این گفت‌وگو را «بسیار خوب» توصیف کرد و بلافاصله از آغاز مذاکرات مستقیم میان روسیه و اوکراین برای برقراری آتش‌بس و پایان جنگ خبر داد. این در حالی است که دولت آمریکا هنوز موضعی رسمی در تأیید یا رد این روند اتخاذ نکرده است. به گفته ترامپ، شرایط مذاکرات تنها از سوی دو طرف درگیر تعیین خواهد شد و هیچ طرف ثالثی به جز اطلاع‌رسانی، نقشی در تنظیم جزئیات نخواهد داشت. ترامپ همچنین ابراز امیدواری کرد که پس از پایان این «حمام خون»، روسیه و آمریکا بتوانند وارد تجارت گسترده‌ای شوند و این همکاری منجر به ایجاد «شغل و ثروت» برای هر دو کشور شود.
موضع روسیه: فرصت یا تاکتیک؟
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، تماس با ترامپ را «سازنده» خواند و ضمن ابراز قدردانی از حمایت ترامپ از گفت‌وگوهای مستقیم، اعلام کرد که روسیه آماده همکاری برای تنظیم تفاهم‌نامه‌ای با اوکراین، به‌ویژه در زمینه آتش‌بس است. پوتین تأکید کرد که هدف کلیدی کرملین، رسیدگی به «ریشه‌های مناقشه» است و صرف توافق‌های سطحی نمی‌تواند بحران را پایان دهد. دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، نیز با اشاره به «بی‌طرفی» ترامپ، نقش او را در تضاد با موضع سیاستمداران اروپایی دانست که به‌زعم او «آشکارا جانب اوکراین» را گرفته‌اند. پسکوف افزود: «فقط طرفی که فاصله مساوی با طرفین دارد می‌تواند میانجی‌گری واقعی انجام دهد.» این اظهارات اگرچه فضای گفت‌وگو را تلطیف کرده، اما همچنان پرسش‌هایی در مورد نیات واقعی مسکو و به ویژه آمریکا در پی دارد. آیا این بازگشت به مذاکره، صرفاً اقدامی تاکتیکی برای کاهش فشارهای میدانی و اقتصادی است؟ یا نشانه‌ای از تغییر راهبردی در نگاه روسیه به جنگ؟
موضع اوکراین؛ امید محتاطانه، شک عمیق
در سمت مقابل، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، نسبت به حسن نیت روسیه ابراز تردید و با احتیاط از آغاز مذاکرات استقبال کرده است. زلنسکی ضمن دستور تشکیل «گروه مذاکره دایمی و گسترش‌یافته»، اولویت‌هایی چون برقراری آتش‌بس بلندمدت، حل مسائل انسانی، تبادل اسرا و بازگرداندن کودکان اوکراینی از روسیه را مطرح کرد. او گفت: «نمی‌دانم آیا روسیه واقعاً آماده پایان جنگ است یا نه. به همین دلیل، ابتدا درخواست آتش‌بس کردیم و اکنون منتظر دریافت پیش‌نویس پیشنهادی آن‌ها هستیم.» اظهارات زلنسکی نشان می‌دهد که اوکراین سعی می‌کند با احتیاط به روند صلح بنگرد و بر شفاف‌سازی مواضع روسیه قبل از هرگونه توافق تأکید دارد. زلنسکی همچنین خواهان حضور آمریکا، اتحادیه اروپا و انگلیس در مذاکرات آتی شد و کشورهایی چون واتیکان، سوئیس یا ترکیه را به عنوان میزبان احتمالی معرفی کرد.
نقش ترامپ؛ میانجی یا بازیگر سیاسی؟
اما ورود مستقیم دونالد ترامپ به روند گفت‌وگوهای صلح، پرسش‌هایی درباره نحوه مواجهه دولت آمریکا با بحران اوکراین برانگیخته است. او با لحن فردی تصمیم‌ساز و محوری، از تماس‌هایش با پوتین، زلنسکی و برخی رهبران اروپایی سخن گفته است؛ تماس‌هایی که فراتر از سازوکارهای دیپلماتیک رسمی تفسیر شده‌اند. ترامپ گفته که پس از تماس با پوتین، نتایج آن را با رئیس کمیسیون اروپا، رؤسای‌جمهور فرانسه، فنلاند، آلمان، ایتالیا و نخست‌وزیر بریتانیا در میان گذاشته و از آمادگی واتیکان برای میزبانی مذاکرات نیز خبر داده است. یکی از منابع مطلع به فایننشیال تایمز گفته است که برخی رهبران اروپایی از لحن و محتوای روایت ترامپ «شگفت‌زده» شده‌اند؛ امری که می‌تواند نشان دهد هماهنگی‌های لازم در سطح رسمی میان آمریکا و متحدان اروپایی صورت نگرفته است و اقدامات ترامپ بیشتر جنبه شخصی و تبلیغاتی دارد.
بازگشایی کانال‌های ارتباطی، نه تضمین صلح
با وجود فضای نسبتاً مثبت حاکم بر اظهارات مقامات نسبت به پایان جنگ روسیه و اوکراین، هنوز نشانه‌ای از توافق رسمی یا حتی پیش‌نویس اولیه تفاهم‌نامه در دست نیست. آن چه رخ داده، صرفاً بازگشایی مجدد خطوط تماس میان مسکو و کی‌یف است؛ امری که می‌تواند مقدمه‌ای برای مذاکرات سازنده باشد، اما تضمینی برای رسیدن به توافق نیست. دمیتری پسکوف تأیید کرده که تماس‌ها دوباره برقرار شده‌اند و هدف آن‌ها «کار روی متن تفاهم‌نامه» است. با این حال، تجربه دو سال گذشته نشان داده که باز شدن مسیر گفت‌وگو به‌تنهایی نمی‌تواند پایان جنگ را تضمین کند، مگر آن که هر دو طرف، حاضر به ارائه امتیازات واقعی باشند.
ابهام میان شک و امید به آتش‌بس
تماس تلفنی ترامپ و پوتین را می‌توان آغاز دوباره‌ای در مسیر دیپلماتیک بحران اوکراین دانست، اما روندی که در پیش گرفته شده، پر از ابهام و تردید است. ایالات متحده هنوز به‌طور رسمی در روند جدید شرکت ندارد و به‌نظر می‌رسد در حال ارزیابی پیامدهای سیاسی و راهبردی آن است. از سوی دیگر، بی‌اعتمادی عمیق میان مسکو و کی‌یف و نبود نقشه راه مشخص، احتمال شکست مذاکرات را همچنان بالا نگاه می‌دارد. اگرچه ترامپ از «فرصت‌های نامحدود» و منفعت‌طلبانه‌اش برای تجارت و بازسازی سخن می‌گوید، اما واقعیت میدانی جنگ، پیچیدگی‌های سیاسی اروپا و اهداف مبهم روسیه مانعی جدی بر سر راه چنین مسائلی است. در این میان، شاید مهم‌ترین پرسش آن باشد که آیا این مذاکرات تنها یک تاکتیک تبلیغاتی است یا آغازی واقعی برای صلحی پایدار؟