​​​​​​​

سفر اخیر سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، به قاهره، تنها یک دیدار دوجانبه نبود؛ بلکه حرکتی حساب‌شده در صفحه‌ای پیچیده از شطرنج دیپلماسی ایران بود. قاهره، که بیش از پنج دهه است روابط دیپلماتیک رسمی با تهران ندارد، این روزها به مکانی برای تبادل پیام‌هایی مهم و چندلایه میان تهران و دیگر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده است. دیدار عراقچی با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در کنار گفت‌وگوهای رسمی با مقامات مصری، نشانه‌ای روشن از وزن و جایگاه این سفر در روندی است که بسیاری آن را زمینه‌سازی برای دور جدید مذاکرات هسته‌ای با آمریکا می‌دانند.
رایزنی در آستانه دور تازه مذاکرات
نکته مهم درباره زمان‌بندی این سفر، نزدیکی آن با تحرکات تازه در خصوص بازگشت به مسیر گفت‌وگوهای هسته‌ای با آمریکا و طرف‌های اروپایی است. برخی منابع مطلع در رسانه‌ها گزارش داده‌اند که وزارت امور خارجه ایران طی هفته‌های اخیر رایزنی‌های فعالی را با کشورهای منطقه، از جمله مصر  و همچنین با شرکای سنتی در آسیا و اروپا آغاز کرده است. هدف از این تحرکات، ایجاد یک پشتیبان منطقه‌ای و بین‌المللی برای آغاز دوباره مذاکرات است.در همین چارچوب، دیدار عراقچی با گروسی در حاشیه این سفر، وجهی کلیدی دارد. آن‌گونه که مدیرکل آژانس خود عنوان کرد، این دیدار در زمانی «به‌موقع» انجام شده و به گفته عراقچی، ایران تأکید کرده که همچنان به مسیر دیپلماسی پایبند است، اما خواسته‌های فرابرجامی غرب را نخواهد پذیرفت.
خطوط قرمز هسته‌ای در قاهره ترسیم شد
عراقچی در قاهره بر موضع ثابت جمهوری اسلامی ایران در قبال حق غنی‌سازی تأکید کرد. او گفت: «بدون احترام به حق غنی‌سازی، توافقی در کار نخواهد بود.» این جمله نه فقط یک اظهار موضع ساده، بلکه تکرار رسمی یکی از اصول کلیدی جمهوری اسلامی در جریان هرگونه گفت‌وگو با غرب است. وی در همین باره تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران برنامه هسته‌ای مسالمت آمیزی دارد و در این خصوص اعتماد کامل داریم و آماده‌‌ایم که این اطمینان را به طرف های مقابل بدهیم؛ ما چیزی برای مخفی کردن در این زمینه نداریم.غنی‌سازی اورانیوم یک دستاورد علمی بسیار بزرگی است که از طریق دانشمندان خودمان به آن دست پیدا کرده‌ایم و ملت ایران هزینه بسیار سنگینی برای آن پرداخت کردند و این حق مسلم ماست که بر اساس قواعد بین‌المللی و معاهده ان پی تی پیش برویم.» همزمان، هشدارهای صریح به اسرائیل و تروئیکای اروپایی، نشان می‌دهد که تهران در برابر هرگونه اقدام فشار حداکثری یا سیاست ماشه (اسنپ‌بک) نیز موضع شفافی دارد. عراقچی گفت: «اگر اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، خود متضرر خواهد شد.» او همچنین با بیان این که «استفاده از اسنپ‌بک سیاست غلطی خواهد بود»، به اروپایی‌ها هشدار داد که اتخاذ چنین رویکردی به تشدید بحران خواهد انجامید.
قاهره؛ بستری برای پیام‌های متقاطع
نکته قابل تأمل در این سفر، نقش قاهره به‌عنوان یک بستر امن برای پیام‌رسانی غیرمستقیم به واشنگتن و تل‌آویو بود. مصر، با جایگاه خاص خود در جهان عرب، روابط سنتی‌اش با آمریکا و تعاملات پیچیده‌اش با رژیم صهیونیستی، می‌تواند نقش واسطه‌ای غیررسمی را در لحظات حساس ایفا کند. دیدار عراقچی با وزیر خارجه مصر، و گفت‌وگوهای انجام‌شده در این سفر، از تلاش تهران برای فعال‌سازی ظرفیت قاهره در مسیر کاهش تنش‌های منطقه‌ای حکایت دارد.
آیا یخ روابط تهران-قاهره در حال آب شدن است؟
اگرچه بخش عمده توجه رسانه‌ها به بُعد هسته‌ای این سفر معطوف بود، اما نباید از تلاش‌ها برای بازسازی روابط ایران و مصر غافل شد. عراقچی در قاهره اعلام کرد: «ما هیچ مانعی برای توسعه روابط با مصر نمی‌بینیم و برخی موانع موجود نیز به‌زودی برطرف خواهد شد.»از نگاه تحلیلگران، این جملات بیانگر اراده‌ای تازه برای گشایش در روابط دو کشور است؛ روابطی که از سال ۱۹۸۰ به‌طور رسمی قطع شده اما همواره در مقاطع خاص، زمینه‌هایی برای نزدیکی دوباره ایجاد شده است. اکنون با تغییر معادلات منطقه‌ای و نیاز متقابل به همکاری، به‌ویژه در حوزه امنیت انرژی، تجارت و ثبات منطقه‌ای، امکان بازگشت به میز گفت‌وگوی رسمی بیش از هر زمان دیگری فراهم شده است. در همین راستا رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در نشست مشترک با همتای مصری خود  با بیان این که «هیچ مانعی برای توسعه روابط با مصر نداریم»، گفت: ما تلاش داریم  برخی از موانعی که در این زمینه وجود دارد،  برطرف شود و احتمالاً در چند هفته آینده این موضوع رخ دهد. ما امروز روابط دوجانبه‌ای با مصر داریم و اراده داریم که این روابط را بین دو کشور توسعه بدهیم.در زمان کنونی هیچ گونه مانعی برای توسعه روابط دو کشور وجود ندارد و برخی موانع هم به زودی برطرف می شود.مسیر توسعه روابط بین دو کشور بیش از هر زمان دیگری باز و گشوده است.» وی افزود: «ما توافق کردیم که گفت و گوها و مشورت‌های سیاسی به شکل پی در پی و مستمر بین دو کشور ادامه یابد.توافق کردیم که حجم مبادلات تجاری دو کشور افزایش یابد و تبادل گردشگری داشته باشیم و این تبادل افزایش یابد.» وزیر امور خارجه مصر نیز با ابراز خرسندی از روند مثبت و رو به جلوی روابط دوجانبه، بر تداوم‌ رایزنی‌های قاهره و تهران در خصوص تحولات جاری منطقه تاکید کرد.
 بازتعریف میدان بازی
سفر عراقچی به مصر را می‌توان حرکتی حساب‌شده در مسیر بازتعریف میدان بازی دیپلماتیک ایران دانست. این سفر، هم حامل پیام‌هایی روشن به غرب و اسرائیل بود، هم حاوی تلاش‌هایی برای فعال‌سازی ظرفیت‌های منطقه‌ای از جمله قاهره و هم زمینه‌ساز بازآرایی روابط دوجانبه.اگرچه آینده مذاکرات و مناسبات در گرو تحولات هفته‌های پیش‌روست، اما «دیدار به‌موقع در قاهره» نشان داد که تهران بازی را تنها در وین یا نیویورک پیگیری نمی‌کند؛ قاهره، دوحه، بغداد و دیگر پایتخت‌های منطقه، اکنون به بخشی از میدان دیپلماسی فعال ایران بدل شده‌اند.