از وقتی بلاگرها دوربین‌به‌دست شدند، سوژه‌های عجیب‌و‌غریب زیادی را در شبکه‌های‌اجتماعی می‌بینیم؛ یک نمونه‌اش همین پاک ‌کردن چشم با زبان که چند روز است بلاگرهای جنوبی در قشم به سراغش رفته‌اند. آن‌ها از زنی صحبت می‌کنند که سال‌هاست در روستای سلخ قشم با زبان، چشم آدم‌ها را تمیز می‌کند و از داخل آن خرده‌سنگ‌های خیلی خیلی کوچک، خرده شیشه و ... درمی‌آورد. شاید اگر به سراغ مادربزرگ یا پدربزرگ‌هایتان بروید، آن‌ها هم از «چشم گردون» و آدم‌هایی برایتان بگویند که وقتی خبری از پزشک‌ و متخصص چشم نبود با زبان و انگشتر، سنگ‌ریزه‌های کوچکی را از چشم بقیه در می‌آوردند. این کار همان‌قدر که برای ما عجیب و حتی ترسناک است، برای مردم بومی بعضی مناطق، قابل‌باور است. به خصوص در مناطقی که همیشه با توفان‌ شن مواجه هستند و روی دریا کار می‌کنند یا امکانات تخصصی پزشکی همیشه و به راحتی در دسترس‌شان نیست. بعد از دیدن چند ویدئو و کمی پرس‌و‌جو فهمیدیم «فاطمه کهوری» همان خانمی است که در روستای سلخ، کار عجیب درآوردن سنگ از چشم را با زبان انجام می‌دهد. بومی‌ها معتقدند ماسه‌ها در چشم به «تال» یا همان سنگ تبدیل می‌شوند و فاطمه خوب بلد است چطور آن‌ها را در یک حرکت با زبان دربیاورد و کف دست‌‌شان بگذارد. همان‌طور که برخی‌ها تنها راه درمان‌شان را تل‌گیری (همان فوتی و بندی‌ها)، شکسته‌بندی و فصد سر می‌دانند و قبل از این که به پزشک مراجعه کنند، درمان‌شان را فارغ از نتیجه یا آسیب‌هایش با این روش‌ها پیگیری می‌کنند. درباره روش‌ انجام این کار از لحاظ موارد بهداشتی و سلامت فرد مانند تمیزی چشم با زبان، نظرات و مخالفت‌های جدی به‌ خصوص از سمت جامعه پزشکی وجود دارد. البته قصد ما در این گزارش روایت آن‌ چیزی است که در روستای 777خانواری سلخ و در جنوبی‌ترین نقطه جزیره قشم می‌گذرد و بعد از فراگیرشدن ویدئوهایش نظرات مختلفی را درباره آن می‌بینیم و می‌شنویم.

چشمم را نگاه کن، چشمم درده!
«فاطمه کهوری قشمی» که ویدئوهای او پربازدید شده، درباره کار تمیز کردن چشم با زبان چه می‌گوید
پیداکردن فاطمه آن هم در یک روستا در جزیره قشم کار سختی بود و با پیداکردن چند واسطه، چند روز زمان برد. در نهایت وقتی با فاطمه تماس گرفتم با همان لهجه‌ای که از جنوبی‌ها سراغ داریم، سلام و احوال‌پرسی کرد و من درباره کارش از او پرسیدم.

پدر بچه‌ها از دریا آمد و گفت بیا چشمم را نگاه کن
فاطمه 53ساله است و کار تمیز کردن چشم را از حدود 25سالگی شروع کرده. همه چیز از روزی شروع شده که همسرش یا به قول خودش پدر بچه‌ها از دریا به خانه می‌آید. او آن روز را این طور تعریف می‌کند :«پدر بچه‌ها از دریا آمد و گفت نمی‌دونم چشمم چی شده. گفتم بیا نگاهش کنم. زبان کشیدم و یک سنگ‌ریزه بیرون آمد. بعد از چند دقیقه شوهرم گفت چشمم خوب شد. در خانواده‌مان کسی نبود که این کار را بکند. فقط در محله‌مان یک حاجیه خانم داشتیم که این کار را انجام می‌داد و فوت کرد. وقتی من این کار را برای پدر بچه‌ها انجام دادم، هم‌محله‌ای‌ها گفتند فاطمه کهوری، سنگ از چشم درمی‌آورد و آمدند پیشم که «چشم‌مان را نگاه بکن. چشم‌مون درده». یک خانمی بود به اسم حاجیه خیریه که با انگشتر این کار را می‌کرد. می‌گفت بیا نگاه کن تا یاد بگیری. دو سه بار هم انگشتر دستم داد و گفت بیا انجام بده. بعد هم فوت کرد و همان دو، سه باری که حاجیه گفت با انگشتر چشم را تمیز کردم. وقتی چشم چرک یا عفونتی داشت یک انگشتر نقره داشتیم. آن را می‌شستیم و روی چشم می‌گذاشتیم و دور می‌دادیم. بعد هم عفونت یا آشغال را بیرون می‌کشیدیم.»
سنگ‌ریزه‌ها را از پشت پلک بالا درمی‌آورم
«من حدود 30سال است که دارم چشم تمیز می‌کنم و مشکلی پیش نیامده است.» این را فاطمه در پاسخ به سوالم درباره این که روش کارش باعث عفونت چشم مراجعانش شده است یا نه، می‌گوید. چند نفری هم آمده‌اند پیشش تا این کار را یاد بگیرند اما نتوانسته‌اند و رفته‌اند. بومی‌ها می‌گویند سالی یک بار می‌روند پیش فاطمه تا چشم‌شان سبک شود! وقتی از او می‌پرسم روستای شما مرکز بهداشت و پزشک دارد یا نه، می‌گوید :«در محل‌مان مرکز بهداشت و پزشک داریم. محلی‌ها اگر خانه باشم روزی دو، سه نفر می‌آیند که چشمم را نگاه کن. از اصفهان، شیراز و تهران هم می‌آیند. البته اگر سنگ‌ریزه داخل سیاهی و مردمک چشم بیفتد، من دست نمی‌زنم و نمی‌توانم چیزی دربیاورم. من فقط به پشت پلک بالا دست می‌زنم و اگر چیزی روی سیاهی چشم باشد، دست نمی‌گردانم و اجازه ندارم. این جا خیلی وقت‌ها باد است و شن حرکت می‌کند و خیلی‌ها کارشان دریاست. برای همین زیاد در چشم‌شان چیزی می‌رود. اگر هم برای خودم اتفاق بیفتد یک نفر دیگر هست که از چشمم در بیاورد.» از او می‌پرسم این کار چقدر هزینه دارد که می‌گوید: «من هیچ‌وقت نگفتم که    10تومان، 20 تومان، 50 تومان یا 100 تومان بده. هیچ هزینه‌ای نمی‌گیرم. بعضی‌ها خودشان پول می‌دهند.»

این داستان برای قشم و چابهاره!
حرف موافقان و مخالفان تمیز کردن چشم با زبان چیست؟!
به هر صفحه‌ای سر می‌زنم، ویدئوی پاک‌ کردن چشم با زبان به یکی از پرواکنش‌ترین پست‌های آن صفحه تبدیل شده است. همه‌ جور نظری را می‌توان دید؛ حتی نظرات خیلی موافق! یکی از کاربران آرزو کرده که امیدوارم هیچ چشم‌پزشکی این پست را نبیند و دیگری هم معتقد است، مگر می‌شود یک خرده‌سنگ در چشم باشد و آدم بتواند پلک بزند؟! آن هم وقتی با رفتن یک مژه در چشم حسابی اذیت می‌شویم. می‌خواهیم ببینیم موافق‌ها و مخالف‌ها حرف‌‌شان چیست؟!

 موافق‌ها چه می‌گویند؟!
موافقان نوشته‌اند :«یکی از دلایلی که توی اون منطقه این افراد هستند؛ به خاطر توفان‌های شن و ماسه هست؛ به صورت سنتی و تجربی نسل‌به‌نسل آموزش دادن چه جوری چشم رو از شن و ماسه پاک کنند. فکر نکنم چیز عجیب و غریبی باشه»، «این روش رو تو بعضی از جاها به عنوان یه درمان موثر و طبیعی می‌شناسن، اما از نظر پزشکی، این کار غیربهداشتی و خطرناکه و احتمال انتقال باکتری‌ها و عفونت‌ها از طریق تماس زبان با چشم زیاد میشه»، «خدابیامرز مادربزرگ منم این کار رو می‌کرد. توی روستا وقت چیدن گندم یه تیغ‌هایی بود، می‌پرید می‌رفت تو چشم. میومدن پیش مادربزرگم تا با زبون دربیارشون»، «داستان تمیز کردن چشم با زبون مربوط به درمان سنتی و قدیمی که تو بعضی از فرهنگ‌ها هنوز هست. بومی ها و محلی‌ها به این کار اعتقاد دارن. توی جزیره همه میرن پیشش». بعضی هم می‌گویند «بین بومی‌ها اگه اعتقاد داشته باشی، جالبه. از پشت پلک درمیاره. من خودم هیچ‌وقت شرایطش پیش نیومد که برم ولی دوستان زیادی داشتم که رفتن برای همشون تجربه خوبی بود به جز یک بار که چشم دوستم عفونت کرد و قرمز شد.» و «چشم به خودی خود کثیف نمیشه این داستان برای قشم و چابهاره که گرد‌وخاک یا شن ساحل میره تو چشم و همونم با پزشک انجام بشه بهتره.»
 مخالف‌ها چه می‌گویند؟!
پای پست‌های ویدئویی مربوط به تمیز کردن چشم نظرات به دو دسته خیلی موافق و خیلی مخالف تقسیم شده‌اند. آن‌ها دلایل زیادی برای مخالفت دارند از جمله این که زبان عامل انتقال آلودگی‌های بسیار زیاد است و چشم یکی از حساس‌ترین عضوهای بدن که یک عفونت ساده هم برایش دردسرساز خواهد بود. آن‌ها نظرات‌شان را این طور بیان کرده‌اند: «الان با این روش هرچی میکروب تو دهن اون بنده‌ خداست به چشم این یکی منتقل میشه که! تازه اگه تبخال داشته باشه طرف تبخال چشمی می‌گیره و کور میشه»، « این روش شاید وقتی دکترا وجود نداشتن خیلی سال قبل جواب می‌داد ولی الان چرا؟» ، «این که چیزی نیست. یه پیرزن بود من خودم دیدم چنارشهیجون سمت فارس. دماغ طرف رو مک می‌زد تا چرک خون دربیاد! خیلی حال‌به‌هم‌زن بود ولی»، «امیدوارم هیچ چشم‌پزشکی این کلیپ رو نبینه، واقعا عصبی شدم. فکر نکردین چرا چیزایی که از جفت چشماتون درمیاد چرا عین همه؟! بعد این همه آشغال تو چشمتون بود می تونستین پلک بزنین؟!»، «شاید باورتون نشه ما بچه بودیم مامانم ما رو می‌برد پیش یه زن که از دماغ فوت می‌کرد و پوست تخمه و استخوان از گلومون درمیاورد. برای این که اشتهامون باز شه!»، «حالا پاشو دو قطره استریل چشمی بریز تا بدبخت‌تر نشدی».

​​​​​​​از نظر پزشکی اساس و منطقی ندارد
دکتر «هرمز شمس» متخصص چشم و عضو انجمن چشم‌پزشکی ایران درباره این روش می‌گوید
در حین جست‌و‌جوهایم متوجه شدم یک مادربزرگ در بوسنی و هرزگوین هم مدعی‌ است، می‌تواند با مهارتی که دارد، چشم را تمیز کند. او در مصاحبه‌اش گفته بود :«با زبان همه چیز را از چشم بیرون می‌آورم. هیچ چیز نمی‌تواند داخل چشم بماند. من به پزشکان احترام می‌گذارم و نمی‌خواهم کسی را تحقیر کنم.» بهتر دیدم به سراغ جامعه پزشکی بروم و نظر آن‌ها را هم درباره این موضوع بدانم. وقتی موضوع گزارش را به دکتر هرمز شمس متخصص چشم و عضو انجمن چشم‌پزشکی ایران گفتم، هیچ‌کدام از این راهکارها را تایید نکرد و گفت :«این‌روش‌ها از نظر پزشکی هیچ منطق، معنی و اساسی ندارد. الان در قرنی زندگی می‌کنیم که این چیزها نباید وجود داشته باشد و این کارها مربوط به قرون وسطی است. هیچ‌کس بدون جراحی نمی‌تواند به پشت کره چشم دسترسی داشته باشد. ما هزار جور از این کلک‌ها داشتیم که پایه علمی نداشته است و هیچ معنایی در دنیای پزشکی ندارد. وقتی چنین مشکلی پیش می‌آید به بیمارستان‌های چشم مراجعه کنید. اگر در شهرتان بیمارستان نبود، به مراکز بهداشت بروید. این کارها برای زمانی بود که امکانات و پزشکی وجود نداشت، وگرنه الان در قرن حاضر، این صحبت‌ها و راه‌ها اساسی ندارد.»