محمدرضا شفیعی کدکنی، با نام ادبی م. سرشک، در ۱۹ مهر ۱۳۱۸ در کدکن خراسان به دنیا آمد. در خانواده‌ای اهل علم بزرگ شد و از کودکی نزد پدرش علوم عربی را آموخت. پدرش، آ میرزا محمد، روحانی بود و به همراه محمدتقی ادیب نیشابوری که از نزدیکان خانوادگی آن‌ها بود، شفیعی کدکنی را با دنیای ادبیات و زبان عربی آشنا کردند. در هفت سالگی، او تمام الفیه ابن مالک را از حفظ داشت و در ادامه به یادگیری فقه، کلام و اصول نزد شیخ هاشم قزوینی پرداخت. پس از درگذشت شیخ هاشم، او تا آخرین مراحل درس خارج فقه را نزد سید محمدهادی میلانی ادامه داد.

تحصیلات دانشگاهی
محمد رضا با پیشنهاد دکتر علی‌اکبر فیاض، در دانشگاه فردوسی مشهد نام‌نویسی کرد و در کنکور نفر اول شد. او در دانشکده ادبیات این دانشگاه تحصیل کرد و سپس برای ادامه تحصیل به دانشگاه تهران رفت. در تهران، زیر نظر استادانی چون علامه فروزانفر و دکتر پرویز ناتل خانلری به مطالعه آکادمیک زبان و ادبیات فارسی پرداخت و مدرک دکتری خود را در این رشته از دانشگاه تهران دریافت کرد. از سال ۱۳۴۸، شفیعی کدکنی به عنوان استاد در دانشگاه تهران به تدریس و تربیت دانشجویان پرداخت و همچنان در این سمت فعالیت می‌کند.
سرودن شعر و انتشار آثار
شفیعی ابتدا به شیوه قدمایی شعر می‌سرود، اما پس از مدتی به سبک نوین نیما یوشیج روی آورد. انتشار دفتر "در کوچه باغ‌های نشابور" او را به شهرت رساند و جایگاه ویژه‌ای در ادبیات معاصر ایران پیدا کرد. این چهره ماندگار ادبیات در بسیاری از حوزه‌های ادبیات و عرفان صاحب‌نظر است و مقالات و پژوهش‌های فراوانی در این زمینه‌ها نوشته است.
آثار انتقادی و نظری
آثار شفیعی کدکنی را می‌توان به سه بخش انتقادی، نظری و مجموعه اشعار تقسیم می‌شود. در بخش انتقادی، او به تصحیح آثار کلاسیک فارسی پرداخته است. از جمله این آثار می‌توان به تصحیح "اسرارالتوحید" نوشته محمدبن منور، "تاریخ نیشابور" نوشته حاکم نیشابوری و آثار عطار نیشابوری اشاره کرد. همچنین، شفیعی کدکنی کتاب "آفرینش و تاریخ" را نیز ترجمه کرده است. در میان آثار نظری او، کتاب "موسیقی شعر" جایگاه ویژه‌ای دارد و به بررسی و تحلیل موسیقیایی اشعار فارسی پرداخته است.
مجموعه اشعار
مجموعه اشعار شفیعی کدکنی شامل آثار متعددی است که برخی از آن ها عبارتند از: "زمزمه‌ها"، "شبخوانی"، "از زبان برگ"، "بوی جوی مولیان"، "از بودن و سرودن"، "مثل درخت در شب باران" و "هزاره دوم آهوی کوهی". هر یک از این آثار نشان‌دهنده تحول و رشد مداوم او به عنوان شاعر است. او در "زمزمه‌ها" به سبک سنتی گرایش داشت، اما با گذر زمان و تجربه‌های بیشتر، از سبک هندی فاصله گرفت و به سمت شعر نیمه سنتی و آزاد گرایش پیدا کرد.
ویژگی‌های شعری
محمدرضا شفیعی کدکنی، با پشتوانه وسیع فرهنگی و دانش گسترده در حوزه ادب پارسی و فرهنگ جهانی، توانسته جایگاه خاصی در میان شاعران معاصر کسب کند. ویژگی برجسته او، وقوف بر نیازهای اجتماعی و توانایی انتقال احساسات جامعه با بیانی شیوا و اثرگذار است. او در سروده‌های خود، با بهره‌گیری از زبان نرم و رمزی، ناهنجاری‌ها و محدودیت‌های اجتماعی را همواره گوشزد می‌کند.شفیعی کدکنی با اشراف کامل بر ادبیات فارسی و آگاهی عمیق از تاریخ، عرفان و تصوف، توانسته است در شعرهای خود به موضوعات اجتماعی بپردازد. او با درک عمیق از روح شعر فارسی، به اهمیت موسیقیایی و تحرک وزن‌های مناسب پی برده و با پرهیز از افراط در فرمالیسم، ارتباط موثری با مخاطبان برقرار کرده است. تاریخ در شعر شفیعی حضوری نیرومند دارد و آگاهی او از تاریخ و دید ژرف در این زمینه، تأثیرگذاری شعرهایش را دوچندان کرده است.
یکی از ویژگی‌های مهم شعر شفیعی، رعایت ایجاز و اقتصاد کلمه است که در شعرهای کوتاه او به اوج می‌رسد. او با تسلط بر وزن و ردیف و قافیه، شعرهای آهنگین و دلنشینی خلق کرده و با پرهیز از پیام‌های نومیدکننده، مخاطبان را به تحرک و خودباوری دعوت می‌کند. شفیعی با بهره‌گیری از واژگان رایج و اصطلاحات زبان خراسانی، به سروده‌های خود رنگ و رایحه‌ای دل‌انگیز بخشیده و در سخن کنایی نیز استادانه عمل کرده است.
شور و شوق کلاس‌های ادبیات
همه این موارد باعث شده تا چه مردم عادی و چه دانشجویان در کلاس‌های شفیعی کدکنی که از کوچه پس کوچه‌های شهر تا دانشگاه تهران را در بر می‌گیرد، همیشه با شور و شوقی پای آموختن ادبیات بنشینند. او نه تنها استاد زبان و ادبیات فارسی و شاعر، بلکه نمادی از ادبیات معاصر ایران است که با شخصیت منحصر به فرد و دانش عمیق خود، تأثیرگذار و محبوب است. اگرچه شفیعی کدکنی خود را شاگرد بهار، اخوان، نیما و شهریار می‌داند، اما باید به این واقعیت اعتراف کرد که در برخی بخش‌ها حتی از استادان خود نیز فراتر رفته و در قله ادبیات ایستاده است.