نگاه به داده های سرمایه گذاری در کشور در دهه90 نشان دهنده روند کاهشی سرمایه گذاری است، این در حالی است که روند استهلاک سرمایه نیز صعودی است و طبق آمار ارائه شده توسط رئیس مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی، استان به نقطه سر به سری با سرمایه گذاری در سال گذشته رسیده است، این در حالی است که با توجه به متورم بودن اقتصاد ایران و البته افزایش چشم گیر نرخ ارز در سال های متمادی باید با نگاه دقیق تری به نرخ سرمایه گذاری نگاه کرد، به طوری که شاخص cpi سال 1402 نسبت به سال بعدش در حدود 1.4 است و این یعنی افزایش سرمایه گذاری به 40 درصد نیز به این معنی است که عملا هیچ سرمایه گذاری صورت نگرفته است. باید در نظر داشت که کالاهای صنعتی برای تولید، وابستگی جدی تری به نرخ ارز دارند و افزایش 100 درصدی نرخ ارز این اعداد را به وضوح تغییر می دهد. همه این ها نشان از این دارد که سرمایه ای که موجودیت هوشمند دارد، در جایی خواهد ماند که منفعت پایداری داشته باشد و این مهم نیازمند بستر سازی در زیر ساخت هاست. به دیگر بیان سرمایه گذاری زمانی رخ می دهد که زیرساخت لازم فراهم آید. بعد از نیروی انسانی، مهم ترین زیرساخت برای تولید، انرژی است؛ تولید و توسعه بدون انرژی را حتی نمی توان تصور کرد. 


​​​​​​​
حالا در شرایطی که کشور دچار کمبود انرژی است و موضوع انرژی به گفته فعالان اقتصادی از ناترازی عبور کرده و وارد بحران شده است، چگونه می توانیم به سرمایه گذاری حتی فکر کنیم؛ مگر این که در ابتدا فکری عاجل در خصوص تامین انرژی مورد نیاز و برنامه ریزی برای سرمایه گذاری روی زیر ساخت ها از جمله انرژی صورت دهیم. بدیهی است که این طراحی ها در قالب برنامه و الگوی توسعه باید صورت گیرد اما متاسفانه به گفته رئیس دبیر خانه شورای گفت و گوی دولت با بخش خصوصی استان؛ کشور و متعاقبا استان ما فاقد الگوی توسعه است، از طرفی راهبرد سال یعنی سرمایه گذاری برای تولید فاقد برنامه اجرایی و مکانیسم های ارزشیابی برای دستگاه های مختلف است.
مرادی، دبیر انجمن مدیران صنایع استان به «خراسان» گفت: باید شرایطی به وجود بیاید که بخش خصوصی سرمایه گذاری را در بخش زیر ساخت انجام دهد، در واقع ما ابتدا باید آب و حامل های انرژی را تامین کنیم و بعد از آن انتظار سرمایه گذاری داشته باشیم. وقتی واحدهای ما در هفته دو روز باید به خاطر برق و گاز تعطیل باشند، راه اندازی یک واحد تولیدی از توجیه اقتصادی خارج می شود، بعضی از تولیدات مداوم است و باید 24 ساعته مشغول تولید باشند، نمی توانیم آن ها را به دلیل کمبود انرژی تعطیل کنیم و الا توجیه اقتصادی اش را از دست می دهد.
دبیر انجمن مدیران صنایع استان، در ادامه با ذکر یکی از تجربیاتش خاطر نشان کرد: در یکی از کارخانه های مجارستان زمان سنج روی دستگاه ها نصب شده بود که خواب دستگاه را نشان می داد و در ادامه همه این ها را ارزیابی می کردند که چرا یک دستگاه باید مدت زمانی از کار بیفتد، این ها در بهره وری باید محاسبه شود و خب در این صورت است که کار اقتصادی می شود حالا شما مقایسه کنید با این که طبق محاسبات ما سال گذشته حدود 50 روز به دلیل کمبود انرژی واحدها تعطیل بوده اند این بدان معناست که همه هزینه ها وجود دارد اما تولید انجام نمی شود. این درحالی است که در بازار های موازی غیر مولد در شرایط تورمی رشد بیشتر است و خب مشخصا سرمایه هم هوشمند عمل می کند.
اولویت سرمایه گذاری روی انرژی و زیرساخت باشد
او در این خصوص که آیا بهتر نیست اولویت سرمایه گذاری روی تولید انرژی و زیرساخت ها باشد؛ اظهار کرد: دقیقا همین طور است در سایر نقاط دنیا نیز همین روال طی می شود، اقتصاد انرژی اگر درست باشد سرمایه گذاری در این حوزه انجام خواهد شد. اما شما نگاه کنید به سرمایه گذارانی که می خواهند نیروگاه خورشیدی راه اندازی کنند اما برای گرفتن مجوزها دچار بوروکراسی پیچیده شده اند. همه مسئولان رده بالا بر این موضوع تاکید کرده اند اما همین مجوزها به تهران و آن امضاهای طلایی برمی گردد. فردی در حضور معاون ریاست جمهوری صحبت می کرد که خودتان می گویید برای کمبود انرژی احتیاج به سرمایه گذاری دارید، من می خواهم این کار را انجام دهم اما برای گرفتن مجوزش 6 ماه است که معطلم. دولت باید این موانع را واقعا بر طرف کند.
بورس انرژی می تواند نگرانی سرمایه گذاران را رفع کند
مرادی در واکنش به بدهکاری وزارت نیرو به بخش خصوصی و از بین رفتن انگیزه سرمایه گذاری در بخش انرژی بیان کرد: قبلا این اتفاق می افتاد به خصوص درباره نیروگاه های بر مبنای گاز کوچک مقیاس، اما الان با توجه به فروش برق در بورس انرژی این اتفاق تا حد زیادی برطرف خواهد شد. البته برای تولید کنندگان تجدید پذیر و الا باز با قطع گاز، این نیروگاه ها از مدار خارج خواهند شد.
مبنای علمی برای قیمت گذاری انرژی لحاظ شود
مهدی فیضی، استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد نیز در خصوص توان سرمایه گذاری در این شرایط اقتصادی به «خراسان» گفت: هنوز امکان سرمایه گذاری روی انرژی هست و دولت می تواند این سرمایه گذاری را تسهیل کند؛ درباره برق الان صنعت موظف است بخش جدی نیازهای خود را تولید کند و این مسیر، مسیری شدنی است، این سرمایه گذاری حتی با قیمت های موجود هم شدنی است به خصوص برای مصارف بالا، اما نکته مهمی که وجود دارد این است که به دلیل مداخله زیاد دولت در سرکوب قیمتی انرژی، انگیزه سرمایه گذاری پایین آمده است. بنابر این با توجه به شرایط موجود، گام اصلی دولت برای تسهیل در سرمایه گذاری در بخش انرژی اصلاح روند قیمت گذاری انرژی است. نکته مهم این است که معنای این حرف لزوما افزایش قیمت نیست بلکه منظور این است که مبنای علمی برای قیمت گذاری لحاظ شود، تا آن جایی که من اطلاع دارم قیمت های برق در مصارف مختلف بر اساس آزمون و خطا شکل گرفته و مبنای علمی قابل دفاعی برای آن وجود ندارد؛ مشخصا در گام اول باید مبنای محاسبه علمی شود به خصوص برای مشترکان پر مصرف که بتواند پاسخگوی هزینه ای باشد که در سطح تولید وجود دارد. این باعث افزایش انگیزه های سرمایه گذاران در بخش انرژی خواهد شد.
رفع تحریم ها در کنار اصلاحات اساسی باید صورت گیرد
عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد، درباره کاهش روند سرمایه گذاری در کشور بیان کرد: این کاهش سرمایه گذاری در بخش انرژی به خصوص نفت و گاز نیز وجود دارد، بخش مهمی از این ضعف سرمایه گذاری به دلیل تحریم ها بوده است که ما نتوانستیم از سرمایه ها استفاده کنیم. همچنین دانش فنی منتقل نشده و اگر سرمایه ای هم داخل کشور بوده است، به خاطر نداشتن دانش فنی نتوانسته ایم از آن استفاده کنیم؛ مجموعا هم اکنون شرایطی به وجود آمده که ما برای نگه داشتن سطح فعلی تولید نیز نیازمند سرمایه گذاری اساسی هستیم. حوزه انرژی مانند سایر بخش ها در دهه 90 دچار استهلاک سرمایه بوده است. باز آن جا هم رد پای مداخله دولتی در قیمت ها قابل مشاهده است بنابراین در کنار رفع تحریم ها که حتما لازم است باید یک اصلاحات اساسی اتفاق بیفتد تا بتوانیم چابکی و جذابیت سرمایه گذاری را ایجاد کنیم و ناترازی های فزاینده ای را که با آن مواجه ایم، کاهش دهیم.