​​​​​​​

جشنواره جهانی فیلم فجر که یک بار برای دوره‌ای 6 ساله از جشنواره ملی فیلم فجر تفکیک شد و بعد دوباره به رویداد اصلی پیوست، قرار است امسال بار دیگر جدایی را تجربه کند و احتمالاً در نیمه فصل پاییز برگزار شود. این رویداد که نسبت به جشنواره ملی فیلم فجر در بهمن‌ماه، از شهرت کمتری نزد سینمادوستان ایرانی برخوردار است، در روزهای اخیر خبرساز بوده و حتی یک پیشنهاد بسیار متفاوت دریافت کرده: برگزاری در حوزه خلیج فارس.
دور اول تفکیک فجرها
ماجرای تفکیک فجر جهانی از فجر ملی، به سال 1394 بازمی‌گردد. سی‌وچهارمین جشنواره ملی فیلم فجر، اولین دوره این رویداد بعد از سال‌ها بود که به شکل ملی و تنها با حضور آثار ایرانی برگزار شد؛ چراکه بنا بود 2 ماه بعد در اردیبهشت 1395، بخش بین‌الملل این جشنواره به شکل مستقل برگزار شود. استدلال این تفکیک، آن بود که از نیمه دهه 80 و همزمان با رواج اینترنت پرسرعت و انتشار فیلم‌های روز خارجی در اینترنت فارسی‌زبان، بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر کارکرد خودش را از دست داده بود و به بخشی تزیینی در کنار مسابقه سینمای ایران تبدیل شده بود؛ تا جایی که نه تماشاگر زیادی جذب می‌کرد و نه می‌توانست در معادلات سینمای کشورهای غرب آسیا و البته دیپلماسی عمومی کشورمان تأثیرگذار باشد. بنابراین در اوایل دهه 90 که حجت‌ا... ایوبی رئیس سازمان سینمایی بود، این جشنواره از فجر ملی (بهمن‌ماه) تفکیک و در آن زمان، برگزاری‌اش در اردیبهشت ماه تعیین شد که یک ماه پیش از شروع جشنواره فیلم کن بود. جشنواره جهانی فیلم فجر توانست در دوره کوتاه 6 ساله، سینماگران شاخصی مثل الیور استون و پل شریدر را به ایران بیاورد و در نهایت به فهرست 15 جشنواره رده الف رقابتی دنیا راه پیدا کند؛ فهرستی که در آن کن، ونیز، برلین، لوکارنو و... دیده می‌شوند و البته بعضی جشنواره‌های مهم دیگر مثل ترایبکا، تورنتو و ساندنس دیده نمی‌شوند.
ادغام دوباره بعد از 6 دوره موفق
همزمان با شروع داستان فجر جهانی، مخالفت‌ها با آن نیز شروع شد. عده‌ای از سینماگران اعتقاد داشتند این رویداد، بیشتر محفلی دورهمی برای تعدادی از چهره‌های یک جریان خاص سینمایی است که بتوانند از همدیگر تقدیر کنند و فیلم‌های جامانده از جشنواره اصلی را به نمایش درآورند. استناد این عده، به دبیر و مدیران ثابت این رویداد بود که از جمله آن‌ها می‌توان به سیدرضا میرکریمی، محمدمهدی عسگرپور و علیرضا رضاداد اشاره کرد و البته بعضی جوایزی که سینماگران هم‌فکر و نزدیک به آنان از این رویداد گرفتند. در عین حال، یک نقد دیگر به فجر جهانی، غیبت فیلم‌های مهم بین‌المللی در این رویداد بود که به جای شرکت در آن، در ونیز یا کن رونمایی می‌شدند. با همین مخالفت‌ها بود که در این دوره 6 ساله، هر بار وزیر فرهنگ یا رئیس سازمان سینمایی تغییر می‌کرد، بحث ادغام این دو جشنواره دوباره به صدر خبرها می‌آمد.
بازگشت به پاییز
بعد از ادغام دوباره این دو جشنواره توسط محمد خزاعی در ابتدای ریاستش بر سازمان سینمایی در آبان 1400، سال گذشته بار دیگر این دو رویداد با تصمیم رائد فریدزاده رئیس جدید این سازمان جدا شدند و حالا خبر رسیده جشنواره جهانی فیلم فجر پس از کسب موافقت اتحادیه بین‌المللی انجمن تهیه‌کنندگان فیلم (فیاپف) که این رویداد را به عنوان رده الف جهانی می‌شناسد، در پاییز و احتمالاً در اوایل آذرماه برگزار خواهد شد. این زمان البته چالشی برای برگزارکنندگان آن خواهد بود؛ چراکه به قرارگیری این رویداد در فاصله نزدیکی به جشنواره ملی فیلم فجر و البته برگزاری آن در پیک جشنواره‌های سینمایی ایران می‌انجامد که از شهریور با جشنواره فیلم کودک اصفهان شروع می‌شود، بعد با جشنواره فیلم کوتاه تهران و جشنواره فیلم مستند سینماحقیقت ادامه پیدا می‌کند و در بهمن ماه به جشنواره ملی فیلم فجر ختم می‌شود. با این حال به نظر می‌رسد مدیران جدید سازمان سینمایی، برای رقابت با جشنواره‌هایی مثل کارلووی‌واری، توکیو و شب‌های سیاه تالین هدف‌گذاری کرده‌اند که بعد از کن، ونیز و لوکارنو برگزار می‌شوند و به فیلم‌هایی چشم دارند که در این 3 رویداد مهم پذیرفته نشده‌اند. البته جانمایی رسمی جشنواره جهانی فیلم فجر، منوط به موافقت فیاپف است که هنوز تشکیل جلسه نداده و تغییر زمان برگزاری این جشنواره را تایید نکرده است.
فجر در حوزه خلیج فارس؟
نکته جالب این روزها اما، پیشنهادی است که علی‌اکبر ولایتی وزیر سابق امور خارجه و مشاور کنونی رهبر انقلاب در امور بین‌الملل مطرح کرده و گفته این جشنواره در دور جدید برگزاری مستقل، در حوزه خلیج فارس برگزار شود و به جشنواره فیلم خلیج فارس تغییر نام یابد. این نام‌گذاری پیشنهادی، البته خوانندگان خبر را به یاد رویداد جدید و پرسروصدایی می‌اندازد، به نام «جشنواره بین‌المللی فیلم دریای سرخ» که از 4 سال پیش توسط عربستان سعودی راه‌اندازی شده و سعی دارد با صرف هزینه‌های فراوان، این کشور را به عنوان قطب اصلی هنر سینما در منطقه مطرح کند. اگرچه از نظر سابقه تولید فیلم‌های فرهنگی و هنری، هیچ کدام از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس امکان رقابت با سینمای پرسابقه ایران را ندارند؛ ولی رشد سریع سینمای عربستان سعودی که خصوصاً با جذب چهره‌های شاخص سینمای جهان با سرمایه‌گذاری سنگین، همه‌ساله توجهات زیادی را در جشنواره دریای سرخ برمی‌انگیزد، این نگرانی را به وجود می‌آورد که با وجود کشوری با سابقه جدی سینمایی مثل ایران، رهبری جریان هنری کشورهای عربی و اسلامی، در اختیار دیگران قرار گیرد. این در حالی است که جشنواره دریای سرخ طی این سال‌ها توانسته فیلم‌های پرسروصدای آمریکایی و اروپایی و البته ستاره‌های شاخصی را به جده بکشاند، ولی جشنواره جهانی فیلم فجر احتمالاً به دلایل غیرسینمایی، از این امکان برخوردار نخواهد بود. در عین حال در شرایط کنونی، از جمله معدود اقداماتی که در اختیار مدیران سینمایی کشورمان است، استقلال جشنواره جهانی فیلم فجر و برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری برای برگزاری هرچه باشکوه‌تر آن است تا این میدان برای رقبا خالی نشود.