در حالی وزیر خارجه در آستانه دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا راهی دو کشور عربی حوزه خلیج فارس شد که ایران از آغاز این مذاکرات کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی و قطر را در جریان روند آن قرار داده است

راز سفر چندساعته عراقچی

نویسنده: توکلی

مترجم:


​​​​​​​
در ادامه تحرکات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران برای تقویت مناسبات منطقه‌ای، «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه کشورمان عازم ریاض شد و با «فیصل بن فرحان» همتای سعودی خود دیدار و گفت‌وگو کرد. آن‌گونه که برخی رسانه ها  گزارش داده‌اند، یکی از محورهای مهم این سفر، ارائه پاسخ تهران به نامه‌ای رسمی از سوی ملک سلمان، پادشاه عربستان بوده است؛ نامه‌ای که توسط «خالد بن سلمان» وزیر دفاع سعودی، در جریان سفر اخیرش به تهران و در دیدار با رهبر انقلاب تحویل داده شده بود.این دومین سفر رسمی عراقچی به ریاض در کمتر از هشت ماه گذشته محسوب می‌شود؛ سفری که در مقایسه با دیدار نخست در مهرماه سال گذشته، با محورهای عمیق‌تر و دامنه‌ای گسترده‌تر همراه بود. به نظر می‌رسد دو کشور در حال پشت سر گذاشتن مرحله‌ای جدید از روابط و ورود به فضای همگرایانه‌تری هستند.
سفر معنادار عراقچی به ریاض
در دیدار وزیران خارجه ایران و عربستان، تحولات منطقه‌ای به‌ویژه جنگ در غزه، بحران سیاسی در لبنان، وضعیت امنیت انرژی و همچنین روند مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در مسقط، در کانون رایزنی‌ها قرار داشت. اگرچه جزئیات دقیق گفت‌وگوها منتشر نشده، اما منابع دیپلماتیک تاکید دارند سه محور کلیدی در دستور کار قرار گرفت: پاسخ به پیام سیاسی پادشاه عربستان، تقویت مناسبات دوجانبه در چارچوب سیاست همسایگی و ایجاد سازوکارهای مشترک برای مدیریت بحران‌های منطقه‌ای. ناظران معتقدند یکی از اهداف اصلی این سفر، انتقال رسمی پاسخ ایران به نامه ملک سلمان بوده است. پاسخ به پیامی که از مسیر دیدار کم‌سابقه خالد بن سلمان با رهبر انقلاب ارسال شد، اکنون در گفت‌وگویی رودررو میان عراقچی و مقامات سعودی پیگیری شده است. این تبادل پیام می‌تواند نقطه عطفی در تعاملات راهبردی تهران – ریاض باشد. رسانه دولتی ایرنا درباره اهداف سفر عراقچی به ریاض نوشت: «اطلاع رسانی درباره چند و چون مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا و مشخص کردن خط قرمزها و نقاط قابل انعطاف، تلاش برای اعمال فشار بر رژیم اسرائیل برای متوقف کردن جنگ در غزه، تمرکز بر وادارسازی آمریکا برای اعمال فشار بر شخص نتانیاهو به منظور ارسال کالاهای بشردوستانه به داخل باریکه محصور غزه، بیان اولویت های تهران در سه پرونده قطور لبنان، سوریه و یمن و هشدار درباره تبعات هرگونه ماجراجویی نظامی اسرائیل یا آمریکا در مواجهه با ایران.» در همین راستا برخی تحلیل گران معتقدند سفر اخیر عباس عراقچی به ریاض، حامل پیام‌های صریح و چندلایه از سوی تهران برای سعودی‌ها بوده است. نخست آن‌که ایران به طرف سعودی هشدار داده، در صورت وقوع درگیری نظامی احتمالی با آمریکا، هرگونه استفاده واشنگتن از پایگاه‌های نظامی عربستان، هزینه‌های سنگینی برای ریاض در پی خواهد داشت. دوم این‌که، با توجه به سفر قریب‌الوقوع دونالد ترامپ به منطقه، تهران بر مواضع اصولی خود در حمایت از مسئله فلسطین و مخالفت با عادی‌سازی تأکید کرده است و سوم، این سفر را می‌توان ادامه روند تحکیم مناسبات دفاعی و امنیتی دانست که پیشتر با سفر وزیر دفاع عربستان به تهران و دیدار او با سرلشکر باقری آغاز شد.
 کلید واژه جدید روابط تهران – ریاض
در همین راستا و از زاویه ای دیگر ناظران براین باورند  با گذشت سال‌ها از تنش‌ها، اکنون ایران و عربستان با درکی تازه از الزامات ژئوپلیتیکی منطقه، تلاش دارند با تکیه بر سیاست «حسن همسایگی» به بازتعریف روابط خود بپردازند. عراقچی نیز در پیامی که چند ماه قبل در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، این تحول را چنین توصیف کرد: «جغرافیا ما را همسایه نگاه می‌دارد و ایمان ما را برادر. ایران و عربستان می‌توانند امنیت و ثبات را برای منطقه به ارمغان بیاورند.» در جریان این رایزنی‌ها، دو کشور توافق کردند با تشکیل کارگروه‌های مشترک، به بررسی و مدیریت بحران‌های سه‌گانه لبنان، سوریه و یمن بپردازند. این هماهنگی‌ها قرار است در سطوح سیاسی و کارشناسی ادامه یابد. سفر پیشین خالد بن سلمان به تهران نیز نقطه آغاز این هماهنگی‌های دفاعی – امنیتی قلمداد می‌شود.
حرکت به‌سوی دیپلماسی پایدار 
سفر عراقچی به ریاض، پایان کار نبود. وزیر امور خارجه کشورمان سپس راهی دوحه شد تا در چهارمین اجلاس گفت‌وگوی ایران و جهان عرب شرکت کند؛ نشستی که با همکاری شورای راهبردی روابط خارجی ایران و مرکز مطالعات استراتژیک قطر برگزار شد. در این اجلاس، مباحثی چون امنیت انرژی، تحولات هسته‌ای ایران و راهکارهای صلح منطقه‌ای بررسی شد. روابط تهران و دوحه نیز در این چارچوب به‌عنوان الگویی از همکاری پایدار و مؤثر منطقه‌ای مورد توجه قرار گرفت.ایران با رویکردی فعال در این نشست، تلاش داشت پیام روشنی به جهان عرب ارسال کند؛ پیام ثبات، تعامل و مقابله با پروژه‌هایی چون ایران‌هراسی و دخالت‌های مخرب فرامنطقه‌ای. از جمله مسائل مهم مطرح‌شده، تأکید بر ابتکارات اقتصادی از جمله توسعه محور دریا – مکران، به‌عنوان بستری مشترک برای همکاری بود.
پاسخ منطقه‌ای به پروژه‌های بحران‌ساز
همزمان با این تحرکات دیپلماتیک، تحرکاتی از سوی ایالات متحده برای تشدید تنش در منطقه نیز گزارش شده است. از جمله ادعای اخیر مبنی بر وجود سایت‌های هسته‌ای پنهان در ایران و همچنین تلاش برخی رسانه‌های آمریکایی برای ترویج نام جعلی «خلیج عربی». موضوعاتی که با واکنش سریع مقامات ایرانی، از جمله عراقچی، مواجه شد و نشان داد تهران مصمم است پروژه‌های تحریک‌آمیز را در نطفه خنثی کند.در شرایطی که منطقه غرب آسیا همچنان با بحران‌هایی چون تجاوز صهیونیستی به غزه، چالش‌های امنیتی در لبنان و تحرکات خطرناک آمریکا روبه‌روست، دیپلماسی فعال ایران، از مسیر ریاض تا دوحه، پیام روشنی دارد: تنها با شکل‌گیری نظمی بومی، با مشارکت کشورهای منطقه، می‌توان به ثباتی پایدار رسید. گفت‌وگوی مستقیم، اعتمادسازی و اتحاد در برابر تهدیدهای مشترک، راهبردی‌ترین پاسخ تهران به بازیگران مداخله‌گر فرامنطقه‌ای خواهد بود.
10 صفحه اول