نان به‌عنوان قوت غالب مردم نقش بسزایی در اقتصاد خانوار دارد و همین دلیلی است که همواره دولت‌ها به دنبال ارائه یارانه برای آن بوده‌اند. از طرفی به دلیل نقش بسیار مهم نان در سفره مردم کیفیت آن به‌طور مستقیم می‌تواند بر سلامت بخش بسیار بزرگی از جامعه ما مؤثر باشد. پرواضح است که چنین جایگاه خطیری نیازمند توجه ویژه به زنجیره تولید آرد و نانوایی‌ها بوده است؛ اتفاقی که متاسفانه آن طور که مدنظر و مطلوب جامعه نانوایان بوده، نیفتاده و باعث ایجاد مشکلاتی برای نانوایان شده است. افزایش هزینه های تولید و نرخ ثابت نان، سهمیه کم آرد، واریزنشدن مبالغ یارانه نانوایی ها که عملا به عنوان بخشی از قیمت واقعی نان محسوب می شود و افزایش حق بیمه در کنار قطعی های مکرر برق و مشکلات دیگر باعث اعتراض نانوایان و فشار به این صنف برای تغییر شغل یا ماشینی شدن شده است که در نهایت کاهش کیفیت نان و مشکلات سلامت را برای عموم جامعه به همراه خواهد داشت.


در دو هفته گذشته و به دنبال تاخیر در واریز یارانه کمکی به نانوایان، اعتراضات و گلایه هایی ازسوی اعضای این صنف درباره مشکلات شکل گرفته به وجود آمده است که بنا به گفته خدایی عضو اتحادیه صنف نانوایان مشهد و یکی از فعالان این حوزه اگرچه از طرف فرماندار مشهد هم مورد پیگیری قرار گرفته، اما به علت این که این مشکلات نیاز به حل در ابعاد ملی دارند برطرف نشده است. به همین علت ابتدا موضوع را از کوه پیکر رئیس اتحادیه صنف نانوایان مشهد جویا شدیم که پیشنهاد کرد برای بیان دقیق مشکلات با خدایی یکی از اعضای این صنف گفت و گو کنیم. خدایی درباره مشکلات نانوایان و سامانه نانینو به «خراسان رضوی» می گوید: سامانه نانینو تقریبا سه سال در حال کار است و برای هدفمندی و هوشمندسازی وضعیت آرد و نان به کار گرفته شد. ولی چون هوش مصنوعی نتوانست خوب مدیریت کند،برای صنف ما مشکلاتی ایجاد کرد. اولین مشکل این بود که سهمیه ها را بالا پایین کرد یعنی این دفعه ۱۰۰ کیسه آرد می‌داد دفعه بعدی می‎دیدید که ۸۰ تا شده است، این باعث می‌شد که نانوا نتواند برای کار خود برنامه ریزی دقیقی داشته باشد. سهمیه بیشتر واحدهای خبازی هم کم شد و حتی مواردی داشته ایم که سهمیه یک نانوایی به ۲۰ کیسه هم رسید و این ها به ناچار مجبور بودند با مراجعه به اتحادیه درخواست بازتوزیع بدهند که برایشان شارژ بشود یا نشود. وی می افزاید: مشکل بعدی نانینو این است که به‎خصوص در نقاط روستایی یا حاشیه شهر و الان که برق ها هم قطع می‎شود دائما این سامانه دچار قطع و وصل شدن است. نکته بعدی این است که قرار بود بر اساس میزان فروشمان یک هزینه جبرانی به ما بدهند. در سال ۱۴۰۱ مطابق با آنالیز اتحادیه باید ۸۰ درصد نرخ نان را افزایش می‌دادند، دولت ۴۰ درصد نان را گران کرد و ۴۰ درصد هم قرار شد که دولت به ما کمک هزینه پرداخت کند تا جلوی زیان نانوایان گرفته شود. این مبلغ باید هر روز صبح واریز می‌شد. در سال های اول و دوم مشکلی در این باره وجود نداشت اما از سال سوم همین را امتیازی کردند. گفتند اگر مشتری دوبار کارت کشید و دوبار خرید کرد، امتیازت را کم می‎کنیم و مواردی از این دست که واقعا برای ما نانوایان قابل توجیه نبود. با این جریمه ها همان مبلغ ۴۰ درصد را به ۲۰ تا ۲۵ درصد رساندند. امسال هم از ابتدای سال تا ۱۶ فروردین همین کمک هزینه قطع شد. در ۱۶ فروردین اعتراضاتی شد که منجر به پرداخت شد تا دوم یا سوم اردیبهشت که تا الان کلا این کمک هزینه قطع شده است. با پیگیری هایی که انجام شده بود، قول داده بودند که تا پنج‎شنبه هفته گذشته این مشکل حل و واریزی انجام شود که نشد. الان هم به ما گفتند که قرار است کارگروه آرد تصمیم گیری کند و تا الان هم خبری نشده است.
سال جدید؛ مشکلات جدید
این فعال حوزه نانوایی با اشاره به مشکلات این صنف در سال جدید ادامه می دهد: مشکل بعدی نانوایان افزایش سه برابری حق بیمه است. پیش از این نانوایی ها برای هر نیروی خود یک میلیون و 300 هزار تومان بیمه می داد؛ امسال این مبلغ به ۴ میلیون و 500 هزار تومان رسیده است. نکته بعدی این است که ما باید در سال ۱۴۰۴ مزد کارگر را ۳۲ تا ۴۰ درصد افزایش بدهیم. خب این افزایش هزینه کارگر در کجای آنالیز نرخ نان ما دیده شده است؟ تازه اگر کارگری از نانوا شکایت کند، اداره کار پیگیری می‌کند و این مبلغ را از ما می گیرد. این باعث شده که خیلی از نانواها به ماشینی کردن نانوایی سنتی خود متمایل شوند. چون دیگر هزینه دستمزد و بیمه کارگر را نمی‌توانند پرداخت کنند و ادامه این وضعیت برایشان توجیه اقتصادی ندارد.
نانوایی سنتی در احتضار
وی با اشاره به کاهش کیفیت نان با از بین رفتن نانوایی های سنتی اظهار می کند: اگر ما واقعا بیاییم و هزینه واقعی تولید یک نان سنتی را درنظر بگیریم و بفروشیم، خب عالی هم هست و ما ایرانی ها را با نان های خاص خودمان می شناسند. ما خراسانی ها و مشهدی ها هم که نان خراسانی و معروف خودمان را داریم. ولی چون اقتصاد نانوا جوابگو نیست، دیگر توجیه اقتصادی ندارد. زمانی در یک نانوایی ۵ نفر ارتزاق می‌کردند اما الان به ۲ یا ۳ نفر رسیده است. متاسفانه با این روش بیمه و مزد کارگران نانوایی های سنتی به سمت ماشینی شدن خواهند رفت. طبیعتا نان ماشینی هم آن کیفیت خاص نان سنتی را نخواهد داشت.
تاثیر اجاره بها بر اقتصاد نانوایی
خدایی با اشاره به مشکلات افزایش اجاره بها بر صنف نانوایان می افزاید: از طرفی بیش از ۵۰ درصد نانوایی ها مخصوصا در نوع ۲ مغازه های اجاره ای دارند و حداقل افزایشی که الان در سال جدید داشته اند ۷۰ تا ۱۰۰ درصد است. نمی توانیم به نانوا بگوییم که مثلا جایت را عوض کن؛ جابه‎جایی یک نانوایی باعث تعطیلی سه ماهه می شود و حدود ۳۰۰ میلیون تومان هزینه روی دستش می‌گذارد. با این اوضاع نانوا مجبور است داخل همان دکان بماند و اجاره زیاد را هم بپذیرد. خب این مسئله هم باعث شده تا ۵۰ درصد نانوایی های ما ضررده بشوند. در نانوایی های نوع ۱ هم که خودشان کارفرما هستند، این ها هم ارزش ملکشان افزایش پیدا کرده و اگر همان مغازه نانوایی را که دارند، اجاره بدهند درآمدشان بیشتر خواهد بود و از طرفی دکان را خالی کرده اند بدون هیچ گونه مسئولیت و سختی پولشان را می گیرند.
این قیمت ها نمی صرفد
عضو اتحادیه صنف نانوایان مشهد می افزاید: راهکارهای ما هم این است که یا نرخ نان را آزاد کنند و شاید بهترین راه حل هم همین باشد؛ ولی شاید چون در ابتدا به مردم فشار بیاید حداقل دولت باید از نانوا حمایت کند و قیمت ها و آنالیزهای نان را باید یک بار واقعی ببیند و درست قیمت گذاری کنیم. ارزش واقعی نان را باید به آن برگردانیم تا نانوایی سنگکی ما جمع نشود. وی با اشاره به اعتراض ها و گلایه های نانوایان خاطرنشان می کند: این ها اکثرشان مردمانی هستند که حق دارند. با لباس کار می آیند و وارد می شوند قشر زحمتکشی هستند و من با این ها صحبت کرده ام. اکثریت قریب به اتفاق این نانواها کسانی هستند که پول خرید آرد دهه بعدی‌شان را ندارند. توان پرداخت حق بیمه کارگر خودشان را ندارند. اعتراض این نانوایان بحق است و اگر واقعا به عنوان مثال یک نانوایی را آنالیز کنیم و درآمدش را دقیق دربیاوریم و همین را بین کارگران تقسیم کنیم، می بینیم که دیگر پولی برای خرید آرد باقی نمی ماند و این نانوایی ها رو به ضرر هستند. لذا دولت باید جدی ورود کند؛ این تصمیمات مهم هست باید قبل از سال جدید گرفته می‌شد تا درست اجرایی شود و این مشکلات بعد از گذشت دو ماه بروز نکند.
شایان ذکر است، در ادامه با فرماندار مشهد و معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی هم تماس گرفتیم که البته پاسخگوی تماس های خبرنگار ما نبودند. روزنامه «خراسان رضوی» در آینده نیز پیگیر این موضوع در گفت و گو با مسئولان و متولیان خواهد بود.