کشاورزی همواره به عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین امنیت غذایی در جهان مطرح بوده و در این میان، گندم به عنوان یکی از مهم ترین محصولات استراتژیک، نقش حیاتی در تغذیه جمعیت جهان ایفا می کند. با این حال، تولید این محصول با چالش های متعددی روبه روست که یکی از مهم ترین آن، آفات و بیماری های گیاهی است. در بین آفات گندم، سن گندم (Eurygaster integriceps) از مخرب ترین آفات محسوب می شود که هر سال خسارت های اقتصادی قابل توجهی به کشاورزان وارد می کند. این آفت با تغذیه از شیره گیاهی گندم و تخم گذاری روی برگ ها و ساقه ها، هم به صورت مستقیم و هم غیرمستقیم کیفیت و کمیت محصول را تحت تأثیر قرار می دهد. در این گزارش به بررسی اقدامات جهاد کشاورزی خراسان رضوی در مبارزه با آفت سن گندم و مطالبه گندمکاران در این زمینه می پردازیم.


«جهاد کشاورزی مشهد که قبل و بعد از عید نوروز کسی نبوده ریزش سن گندم در مزارع را اطلاع رسانی کند، حالا از خواب برخاسته، دوره افتاده، زارع را تهدید به افت زدن گندم و عدم تحویل گرفتن گندم می کند! زارعان دو بار گندم را علیه سن و علف‌های هرز سم‌پاشی کرده اند. با خرید گندم کیلویی ۲۰ تومان، این همه ادا و اطوار!»؛ این پیامک یکی از کشاورزان مشهدی است که با ارسال به سامانه حرف مردم روزنامه خراسان رضوی، از عملکرد جهادکشاورزی در این زمینه گلایه کرده است.
خسارت 50 تا 60 درصدی آفت سن در مزارع گندم درصورت عدم مبارزه
به گزارش «خراسان رضوی»، با توجه به اهمیت این آفت، مدیریت و کنترل سن گندم به یکی از اولویت های بخش کشاورزی تبدیل شده است. در گذشته، استفاده بی رویه از سموم شیمیایی به عنوان راه حل اصلی مبارزه با این آفت مطرح بود، اما این روش علاوه بر ایجاد مقاومت در آفت، مشکلات زیست محیطی و تهدید سلامت انسان را نیز به همراه داشت. از این رو، امروزه رویکردهای پایدار و تلفیقی برای مقابله با سن گندم مورد توجه قرار گرفته است. در همین زمینه با علی اکبر قارزی معاون سازمان و مدیرجهاد کشاورزی مشهد گفت و گو و جزئیات اقدامات در زمینه مقابله با این آفت کشاورزی را بررسی می کنیم. قارزی در گفت و گو با «خراسان رضوی» ابتدا توضیحی درباره این آفت کشاورزی ارائه می دهد و می گوید: سن غلات  یکی از مهم ترین آفات گندم و جو است که  خسارات جدی به لحاظ کمی و کیفی بر این محصول وارد می‌کند و این درحالی است که مبارزه به موقع با این آفت می‌تواند آسیب‌ها را کاهش دهد. وی می افزاید: درصورت عدم مبارزه می تواند درصد خسارت و کاهش عملکرد سالانه آفت سن غلات در مزارع گندم  50 تا 60 درصد و در مزارع جو 20 تا 30 درصد برآورد شده است. سن بالغ که تابستان و زمستان را زیر بوته‌های گون و گیاهان وحشی مراتع در کوه‌ها و ارتفاعات می‌گذراند، اوایل بهار با شروع گرما از مراکز زمستان گذرانی خود پرواز و به مزارع ریزش می‌کند. مدیر جهادکشاورزی مشهد همچنین به اقدامات برای مقابله با این آفت نیز گریزی می زند و می گوید: عملیات پایش کانون‌های سن غلات هر سال از حداقل پنج کانون در ارتفاعات شهرستان با هدف بررسی وضعیت ریزش سن غلات،  پیش بینی تراکم و میزان خسارت احتمالی در سال آینده ، کنترل و کاهش خسارت ناشی از آن و اطلاع رسانی به کارشناسان و مسئولین ذیربط در راستای برنامه ریزی و اتخاذ تدابیر مناسب توسط کارشناسان شبکه مراقبت، مسئولان تولیدات گیاهی و حفظ نباتات جهاد کشاورزی مشهد انجام می‌گیرد. وی تاکید می کند: با توجه به اهمیت محصول گندم به عنوان یکی از محصولات استراتژیک کشاورزی در کشور، حفظ این محصول از گزند آفات و بیماری‌ها یکی از ضروریات و اولویت‌های جهاد کشاورزی است و مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مشهد درسال جاری از طریق 27نفر از کارشناسان شبکه مراقبت به صورت مستمر و روزانه حتی در ایام تعطیل و عید نوروز وضعیت مزارع گندم را از لحاظ آفات، بیماری‌ها و سایر عوامل خسارت‌زا رصد و پایش می کند.
تلاش برای افزایش بهره وری و عملکرد مطلوب در تولید گندم
مدیر جهاد کشاورزی مشهد با بیان این که هرگونه مشاهده و هشدار در خصوص آفات از جمله ریزش سن، بلافاصله مورد رصد و اطلاع رسانی قرار می گیرد، می‌گوید: این اقدام از طریق بازدیدهای میدانی کارشناسان و ارتباط چهره به چهره با کشاورز ، برگزاری کلاس های آموزشی توسط کارشناسان جهاد کشاورزی،  نصب بنر و اطلاعیه در روستاها ، سامانه پیامکی، شبکه‌های مجازی مرتبط با کشاورزان و اطلاعیه‌های مکتوب به اطلاع بهره‌برداران ، دهیاران و شوراها می‌رسد و در موارد لازم، دستورالعمل‌های فنی مبارزه صادر و اطلاع‌رسانی لازم انجام می گیرد. قارزی تصریح می کند: هدف از رصد و پایش مستمر و روزانه، آماده سازی و ردیابی آفت سن گندم در مزارع کشاورزی شهرستان و به حداقل رساندن آفت و بهره برداری حداکثری و البته افزایش بهره وری و عملکرد مطلوب در تولید گندم است. وی می افزاید: پیشگیری از خسارت آفت سن گندم در کشتزارهای مشهد با پایش و مبارزه به هنگام آغاز شده است تا از ورود خسارت به بخش کشاورزی و تهدید امنیت غذایی جامعه جلوگیری به عمل آید. در این راستا با توجه به اهمیت موضوع به بهره برداران اطلاع رسانی و هشدار داده شده که علاوه بر کاهش عملکرد تولید، کیفیت محصول نهایی به دلیل از دست دادن پروتئین کاهش می یابد که کاربرد آن به عنوان آرد مورد استفاده در نانوایی‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد در نتیجه گندم تولیدی مصرف انسانی ندارد و سمپاشی در زمان مناسب با سموم مناسب نقش کلیدی در ریشه کن کردن آفت سن دارد.
مدیر جهاد کشاورزی مشهد اظهار می کند: آفت سن گندم جز آفات همگانی و وظیفه کنترل  ومبارزه با آن به عهده کشاورزان است، به منظورحمایت ازمحصول تولیدی سن زدگی تا دو درصد کسر بها ندارد و بیشتر از آن با توجه به کاهش کیفیت محصول، افت و شامل کسر بها  می شود. در این راستا طی اطلاع رسانی های انجام و هشدارهای لازم بیش از ۱۲هزار هکتار مزارع گندم و در مجموع بیش از ۱۵۳۰۰ هکتار مزارع غلات علیه سن مادری  مبارزه داده شده که نشانه اطلاع رسانی این مدیریت به کشاورزان عزیز است و تا حصول نتیجه مطلوب بازدیدها، اطلاع رسانی و هشدارهای لازم کارشناسان شبکه مراقبت جهاد کشاورزی مشهد در خصوص وضعیت پوره سن در جهت حفظ سلامت مزارع گندم، افزایش تولید و تامین امنیت غذایی ادامه دارد تا مراقبت لازم داشته و خسارت به گندم به عنوان یک محصول استراتژیک به حداقل برسد. قارزی در پاسخ به گلایه یکی از کشاورزان که در ستون حرف مردم روزنامه خراسان رضوی نیز منتشر شده است، می گوید: ضمن پایش اماکن تابستان گذران حتی قبل از کشت غلات برای بررسی رفتار سن در آن اماکن، از ابتدای سال زراعی جاری و با کشت غلات نیز به صورت مستمر رصد و پایش مزارع غلات به منظور شیوع آفات و بیماری ها و به طور خاص سن غلات انجام  گرفته به گونه ای که زمان ریزش سن مادری تشخیص و بلافاصله اطلاع رسانی شده که این امر منجر به مبارزه بر علیه سن مادری در سطح ۱۵  هزار هکتار از مزارع غلات تحت کشت غلات شهرستان شده است، ضمنا در حال حاضر همچنان رصد و پایش مستمر سن و پوره های آن در سطح شهرستان توسط شبکه مراقبت در دست انجام بوده و توصیه های فنی لازم به کشاورزان ارائه می شود.