در ساعات اخیر، فضای رسانه‌ای غرب مملو از گزارش‌هایی است که از تحرکات جدید تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه در قبال برنامه هسته‌ای ایران حکایت دارند. این تحرکات، که با استناد به گزارش‌های بعضاً جهت‌دار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت می‌گیرد، نگرانی‌ها را درباره تشدید تنش‌ها و احتمال بن‌بست در مذاکرات هسته‌ای افزایش داده است. به‌طور مشخص، لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال، با استناد به گزارش‌های محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا کرده است که سرعت انباشت اورانیوم با غنای بالا (HEU) در ایران به سطحی رسیده که این کشور قادر است ماهانه معادل سوخت مورد نیاز برای ساخت حداقل یک سلاح هسته‌ای تولید کند. وی در گزارش خود با اشاره به آخرین گزارش فصلی آژانس آورده است: «بدتر از این نمی‌توانست باشد  بین ۸ فوریه تا ۱۶ مه، این میزان ۱۳۳.۸ کیلوگرم افزایش یافته است.» این گزارش همچنین مدعی شده که هیچ نشانه‌ای دال بر کاهش تولید اورانیوم با غنای بالا از سوی ایران از زمان آغاز مذاکرات هسته‌ای در ۱۲ آوریل وجود ندارد. به ادعای وال استریت ژورنال، ایران در حال حاضر با اورانیوم ۶۰ درصدی خود، سوخت کافی برای ساخت تقریبی 10 بمب هسته‌ای در اختیار دارد، در حالی که این رقم در گزارش قبلی در فوریه، حدود شش بمب بود. این رسانه همچنین با اشاره به عدم پیشرفت در حوزه پادمان‌ها، مدعی شده که آژانس تأیید می‌کند ایران تا اوایل دهه ۲۰۰۰، دارای یک «برنامه هسته‌ای ساختاریافته» بوده است.
پاسخ قاطع تهران: هر اقدامی، پاسخی متناسب خواهد داشت
این اتهامات در حالی مطرح می‌شود که کشورهای اروپایی تا ابتدای پاییز فرصت دارند تا مکانیسم ماشه را فعال کنند. به نظر می‌رسد تروئیکای اروپا با استناد به گزارش‌های یک‌طرفه و جانبدارانه آژانس، قصد دارد با تحت فشار قرار دادن ایران، امتیازات بیشتری را در مذاکرات آتی کسب کند. این ماجراجویی تروئیکای اروپا با واکنش صریح تهران همراه شده است. منابع ایرانی به المیادین گفته‌اند که تهران از طریق کانال‌های دیپلماتیک به اروپا تأکید کرده که به هرگونه اقدام تنش‌آمیز، با اقدامات هسته‌ای متناسب و حساب‌شده پاسخ خواهد داد. به گفته این منابع، ایران در برابر نقض حقوق هسته‌ای‌اش از سوی اروپا دست‌بسته نخواهد ماند و هرگونه تشدید تنش از سوی تروئیکا از طریق آژانس، تأثیر منفی بر گفت‌وگوها با واشنگتن خواهد گذاشت و روند مذاکرات را پیچیده خواهد کرد. یک منبع آگاه به المیادین گفته است: «در صورت حرکت به سمت فعال‌سازی سازوکار بازگشت تحریم‌ها، همه معادلات تغییر خواهد کرد و سیاست ایران در قبال برنامه هسته‌ای به‌طور کامل دگرگون می‌شود.» این منبع تأکید کرده که پنجره رسیدن به راه‌حل دیپلماتیک برای پرونده هسته‌ای همچنان باز است، اما تروئیکای اروپایی باید با عقلانیت رفتار کند.
اهداف پنهان اروپا: حفظ جایگاه یا امتیازگیری بیشتر؟
تحلیلگران سیاسی معتقدند که انگیزه اصلی انگلیس، فرانسه و آلمان از تشدید فشار رسانه‌ای و سیاسی بر ایران، حفظ جایگاه استراتژیک خود در پرونده هسته‌ای این کشور است. این سه کشور نگران هستند در صورت موفقیت مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا و کاهش تحریم‌ها، نقش و نفوذشان در معادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای کمرنگ شود. بر این اساس، با تکیه بر گزارش‌های آژانس که بر «ذخایر ۶۰ درصدی» و «سایت‌های پنهان» تأکید می‌کند، می‌کوشند پرونده‌سازی جدیدی را شکل دهند تا نقطه‌ضعفی برای چانه‌زنی‌های آینده در میز مذاکرات داشته باشند. هدف دیگر تروئیکا، بازگرداندن شرایط مذاکرات به وضعیتی است که ایران قادر به دستیابی به لغو تحریم‌ها از موضع ضعیف‌تر باشد. از دید آن‌ها، هرچه فشارها بیشتر شود، تهران برای حفظ دستاوردهای داخلی خود (از جمله موارد اقتصادی و مشارکت در بازارهای بین‌المللی) مجبور خواهد شد سختگیری‌ها را کنار بگذارد. با این حال، تهران بارها اعلام کرده است که این رویکرد تنها موجب افزایش قطعیت در عزم ایران برای توسعه غنی‌سازی خواهد شد و هیچ تأثیری در کاهش اتهامات رسانه‌ای نخواهد داشت.
اروپا در آزمون عمل‌گرایی یا تکرار اشتباهات؟
به نظر می‌رسد اروپا در آستانه یک دوراهی مهم قرار گرفته است. از یک سو، فرصت برای تعامل سازنده و یافتن راهکارهای دیپلماتیک برای حل مسائل باقی‌مانده در پرونده هسته‌ای ایران همچنان وجود دارد. از سوی دیگر، برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که اروپا تمایلی به چشم‌پوشی از سیاست فشار و اهرم‌سازی ندارد و ممکن است تلاش کند تا با استفاده از اهرم فشار، امتیازات بیشتری را در مذاکرات آتی کسب کند. با این حال، این رویکرد با خطراتی نیز همراه است. تجربه نشان داده که سیاست فشار حداکثری، نه تنها نتوانسته ایران را به عقب‌نشینی وادار کند، بلکه باعث شده این کشور گام‌های بیشتری در جهت توسعه برنامه هسته‌ای خود بردارد. از این رو، تداوم این سیاست می‌تواند به تشدید تنش‌ها و پیچیده‌تر شدن اوضاع منجر شود. در نهایت، باید دید آیا اروپا با در نظر گرفتن این واقعیت‌ها، رویکردی عمل‌گرایانه‌تر در قبال ایران اتخاذ خواهد کرد یا با ادامه سیاست‌های تنش‌آفرین، منطقه را به سوی بی‌ثباتی بیشتر سوق خواهد داد.



فراخبر
تهران تمایلی به تغییر راهبرد نظامی خود ندارد اما...
علیرضا تقوی نیا
  ایران ا‌کنون طبق گزارش رسمی آژانس اتمی می تواند ۱۰ بمب اتمی تولید کند و از آستانه هسته ای مدنظر غرب و اسرائیل فاصله زیادی گرفته است‌. نکته مهم در دکترین های امنیتی هسته ای این است که یک کشور با یک بمب اتمی به بازدارندگی مطلوب نمی رسد، اما زمانی که بتواند چند بمب اتمی ساخته و آن را در نقاط مختلف در قالب کلاهک اتمی روی موشک سوار کند و قابلیت ضربه دوم بیابد، به یک بازدارندگی پایدار رسیده است. البته دکترین های هسته ای هر کشور با هم تفاوت دارد؛ برای مثال برخی کشورها پیش بینی کرده اند که تنها در صورت خطر بقا از سلاح هسته ای استفاده می کنند و برخی دیگر نیز مسائلی مانند تمامیت ارضی و... را خط قرمز جدی برای به کارگیری این سلاح نامتعارف می دانند. اما مطلب اصلی راجع به ایران این جاست که این کشور قصد ساخت سلاح اتمی ندارد اما سعی دارد به صورت بالقوه شرایط ساخت آن را حفظ کند؛ زیرا از فتوای رهبری نظام جمهوری اسلامی نیز که بگذریم، احساس مسئولان آن این است که تغییر دکترین اتمی تبعات سنگینی خواهد داشت. در نتیجه فعلا تهران تمایلی به تغییر راهبرد نظامی خود ندارد اما اگر اروپا مکانیسم ماشه را فعال نماید یا آمریکا و اسرائیل به خاک ایران حمله نظامی کنند، مسئله کاملا دگرگون می شود. دلیل ادعای بالا هم واضح است اگر مکانیسم ماشه فعال شود ، یعنی آن همه همکاری ایران با آژانس هیچ آورده و نتیجه ای برایش نداشته و اگر آمریکا یا اسرائیل حمله نظامی کنند، به معنای ناکافی بودن موشک ها و سایر تسلیحات متعارف برای حفظ بقا و امنیت نظام جمهوری اسلامی خواهد بود و ایران لاجرم باید یک پله بالاتر برود. نکته دیگر این که ایران اورانیوم های غنی شده خود را به زیرکوه ها و در مکان های مختلفی برده که قابل نابودی نیست. بنابراین با اطمینان می توان گفت که به اصطلاح خر ایران از پُل گذشته و بهتر است آمریکا و اروپا با احترام و از موضع برابر با جمهوری اسلامی برخورد کنند . معقول نیست ترامپ کشوری را که اکنون ۱۰ بمب اتمی بالقوه دارد و موشک قاره پیما نیز ساخته است، تهدید به حمله نظامی کند و خواسته کهنه و قدیمی برچیدن کامل غنی سازی آن را مجددا روی میز بگذارد. این گونه مطالبات مربوط به سال ۲۰۰۳ و دوران دولت بوش بود و اکنون شرایط دیگر همچون سابق نیست و حاکم کاخ سفید باید واقع بینانه تعامل با ایران را دنبال کند‌.