ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم شهرها که ناشی از تحولات ساختاری و مسائل اقتصادی، اجتماعی و مهاجرت‌ از روستاهاست، اکنون یکی از مشکلات مهم مدیریت شهری به شمار می رود و شهرستان گناباد نیز با این چالش و نابسامانی روبه روست. تخلفاتی همچون ساخت و سازهای بدون پروانه ساخت، رعایت نشدن اصول ایمنی و استحکام در ساخت بناها، ارتفاع اضافی بناها و ساخت و سازهای خلاف ضوابط به صورت پیشروی طولی، نه تنها موجب ناهنجاری کالبدی در سیمای شهری گناباد شده بلکه مشکلات اجتماعی را در شهر ایجاد کرده است. ساخت و سازهای غیرمجاز در گناباد علاوه بر ایجاد چهره ناهمگون در سیمای شهری، مشکلات متعددی در مسیر اجرای طرح های عمرانی و توسعه شهری پایدار این شهرستان ایجاد کرده است. حتی این معضل، استمرار ثبت قنات قصبه در فهرست آثار جهانی یونسکو را در معرض تهدید قرار داده است.

​​​​​​​
قنات قصبه گناباد به عنوان تنها اثر ثبت شده استان خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی یونسکو، شاهکاری از پیوند هنر، دانش، فناوری و مدیریت منابع آب است. امروزه ساخت و سازهای غیر مجاز به تهدیدی جدی برای قنات جهانی قصبه گناباد تبدیل شده است.
ساخت و سازهای غیر مجاز 
در حریم قنات قصبه
به گزارش ایرنا، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد در این باره گفت: ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم قنات قصبه به عنوان نخستین اثر ثبت شده خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو، استمرار ثبت این اثر را در معرض تهدید قرار داده است. حمیدرضا محمودی قوژدی افزود: یکی از ملاک های ثبت قنات قصبه در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو، نبود ساخت و ساز در حریم آن ذکر شده است ولی به تازگی افزایش احداث بناها در باغ ها و زمین های کشاورزی پیرامون این قنات، این اثر جهانی را با چالش جدی مواجه کرده است. وی حریم قنات جهانی قصبه را ۳۰۹ کیلومتر مربع و معادل 5 درصد مجموع وسعت شهرستان گناباد ذکر و اظهار کرد: تاکنون افزون بر ۱۳۰ مورد تخلف ساخت و ساز در حریم این قنات و بیشتر در داخل باغ ها انجام شده است. رئیس اداره میراث فرهنگی گناباد گفت: در ابتدای ثبت قنات قصبه در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو، ۶۲ بنای دارای پلاک ثبتی در محدوده آن وجود داشت که بر اساس تعهد به این سازمان قرار شده بود که این بناها به دیگر نقاط انتقال یابد ولی هم اکنون شاهد افزایش تخلف احداث بنا در محدوده این اثر هستیم.معاون برنامه ریزی و هماهنگی امور عمرانی فرماندار گناباد هم با بیان این که توسعه غیر قانونی ساخت و ساز در حریم قنات جهانی قصبه به یک دغدغه مهم برای حفاظت از این اثر جهانی تبدیل شده است، تصریح کرد: برخی اشخاص اقدام به خرید و فروش باغ در حریم این قنات و ساخت و ساز ویلا و ساختمان در داخل آن ها می کنند. ابوالفضل شاکری افزود: در حالی که هر گونه احداث بنا در این منطقه باید بر اساس تایید میراث فرهنگی و جهاد کشاورزی و شهرداری انجام شود.
تخریب ۶۷ بنای غیرمجاز 
در اراضی کشاورزی گناباد
مدیر جهاد کشاورزی گناباد نیز گفت:‌ باید با هم افزایی و تعامل بیشتر مسئولان، پیشگیری از ساخت و سازهای غیر مجاز مورد توجه قرار گیرد و قبل از ساخت و ساز از آن جلوگیری کرد. اسماعیل قربانی از تخریب 67 مورد بنای غیر قانونی از ابتدای سال گذشته تاکنون در زمین های کشاورزی این شهرستان خبر داد. وی اظهار کرد: تخریب بناهای غیرمجاز در عرصه‌های کشاورزی این شهرستان با هدف جلوگیری از تغییر کاربری‌های غیر مجاز و اجرای تبصره ۲ ماده ۱۰ قانون حفظ کاربری اراضی زراعی، با حضور نماینده دادستان و با هماهنگی شورای حفظ حقوق بیت المال و فرماندهی انتظامی شهرستان اجرا شده است.
شهردار گناباد نیز گفت: باید نقشه واحدی برای محدوده اختیارات دستگاه های اجرایی متولی برخورد با این تخلفات شامل بنیاد مسکن و شهرداری ها در مناطق شهری و روستاهای اقماری شهر وجود داشته باشد.
مهران حسین‌زاده افزود: واگذاری انشعابات توسط شرکت های خدمات رسان به ساخت و سازهای غیر مجاز بر دامنه این مشکلات افزوده و موجب تشدید آن در سال های گذشته شده است، در حالی که این شرکت ها باید قبل از این اقدام با استعلام از مجاری مربوط مانند شهرداری، بنیاد مسکن و مدیریت جهاد کشاورزی، از مجاز بودن ساخت این واحدها اطمینان حاصل کنند.
فرماندار گناباد نیز ساخت و سازهای غیر مجاز را از مشکلات مهم این شهرستان برشمرد و گفت: باید با برگزاری مستمر ستادهای نظارت بر ساخت و سازهای غیر قانونی و با ارائه گزارش به موقع عملکرد دستگاه ها و چگونگی اجرای قانون در برخوردهای پیشگیرانه، با متخلفان این بخش برخورد قاطع شود.محمد زارعی خواستار برنامه ریزی اصولی و جلوگیری از تخلفات ساختمانی و تغییر کاربری های غیر مجاز شد و گفت: نظارت مستمر برای مقابله و پیشگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز و اطلاع رسانی به مردم و برخورد قاطعانه از عوامل بازدارنده است.