موسیقی تلاشی برای شنیدن شاهنامه 

نویسنده: محسن مرعشی

مترجم:


شاهنامه فراتر از یک کتاب تاریخی و حماسی، ستون اصلی هویت ملی ایرانیان و یکی از مهم‌ترین متون ادبی جهان است. فردوسی نه تنها تاریخ و اسطوره‌های ایران را در قالب شعر ثبت کرده، بلکه زبان فارسی را از خطر فراموشی نجات داده و نسل‌های مختلف را با یک میراث زبانی غنی پیوند داده است. با این حال، رابطه‌ نسل‌های جدید با شاهنامه به دلایل مختلفی دچار چالش شده است؛ یکی از مهم‌ترین این دلایل، سخت‌بودن زبان و وزن آن برای مخاطبان امروزی است. بسیاری از علاقه‌مندان، با داستان‌های شاهنامه آشنا هستند اما کمتر توانسته‌اند با شعرهای این اثر ماندگار ارتباط برقرار کنند.این در حالی است که شاهنامه به‌خودی‌خود دارای موسیقی درونی است. وزن عروضی و ساختار شعری فردوسی به‌گونه‌ای است که قابلیت اجرا و تلفیق با موسیقی را دارد. در گذشته، خوانش شاهنامه بیشتر به شکل نقالی انجام می‌شد، اما این شیوه با وجود جذابیت، باز هم نتوانسته به‌طور گسترده نسل جوان را با متن شاهنامه پیوند دهد. کمبود اجراهای موسیقایی مبتنی بر شاهنامه نشان‌دهنده‌ این است که هنوزما نتوانسته ایم به‌طور کامل از ظرفیت‌های موسیقی به نفع این اثر بهره ببریم تا شاهنامه را برای نسل‌های جدید قابل درک‌تر کند.موسیقی می‌تواند حلقه‌ ارتباطی میان نسل امروز و شاهنامه باشد. وزن و لحن اشعار فردوسی، امکان همراه شدن با ملودی‌های متنوع را فراهم می‌کند. در عین حال، می‌توان با تلفیق موسیقی وهنرهای دیگر مانند نمایش، نقاشی و انیمیشن، تجربه‌ جدیدی از شاهنامه ارائه داد. تاکنون این امکان کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ از طرفی بیشتر آثار موسیقایی مرتبط با شاهنامه در چارچوب موسیقی سنتی ایرانی باقی مانده‌اند و تجربه‌ای گسترده از پیوند شاهنامه با سبک‌های موسیقی جهانی نداشته‌ایم. در حالی که تلفیق این شعرها با موسیقی مدرن می‌تواند مخاطبان تازه‌ای را جذب کند و شاهنامه را از محدودیت‌های خوانش کلاسیک خارج کند.تجربه‌ ترکیب شاهنامه با موسیقی مدرن نشان داده که این مسیر تأثیرگذاری قابل توجهی دارد. بی تردید اجرای قطعات شاهنامه در سبک‌های مختلف، از جمله موسیقی جهانی، با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو خواهد شد. برای نمونه، اجرای موسیقی گروه موسیقی شهپر بر اساس اشعاری از شاهنامه در فضای موسیقی تلفیق تجربه موفقی است که در ایران و حتی خارج از مرزها و کشورهایی مانند  تاجیکستان با بازخوردهای فراوانی رو به رو شده است. این نشان می‌دهد که شاهنامه ظرفیت آن را دارد که با بهره‌گیری از عناصر موسیقایی و هنری به شیوه‌ای جذاب و امروزی عرضه شود.با توجه به ظرفیت شگفت انگیز اشعار فردوسی در موسیقی، می‌توان مسیرهای تازه‌ای را برای گسترش این سبک پیشنهاد داد. استفاده از موسیقی ارکسترال برای روایت داستان‌های این اثر، تلفیق سازهای ایرانی با سبک‌های بین‌المللی، خلق قطعات موسیقایی کوتاه بر اساس ابیات فردوسی و حتی اجرای نمایشی همراه با موسیقی، می‌تواند زمینه‌ساز نسل جدیدی از خوانش‌های شاهنامه باشد. این رویکرد نه‌تنها به حفظ زبان کمک می‌کند، بلکه شاهنامه را از نگاه صرفاً داستانی خارج کرده و جایگاه آن را در هنرهای مختلف تثبیت خواهد کرد.گروه موسیقی شهپر با همین دیدگاه با تلفیق اشعار شاهنامه و موسیقی مدرن، تلاش کرده است تا این اثر جاودانه‌ فردوسی را در قالبی نو به نسل امروز معرفی کند. شهپرنامه رویدادی هنری است که با تلفیق موسیقی، نمایش و هنرهای تجسمی، اشعار شاهنامه را به شکلی نوین و جذاب ارائه می‌دهد. این رویداد موسیقی و شعر محور با فعالیت هنری تا امروز تأیید استادان برجسته‌ای چون دکتر ژاله آموزگار، دکتر جلال خالقی مطلق و دکتر ابوالفضل خطیبی  را در پی داشته است و مورد استقبال علاقه‌مندان فرهنگ و ادبیات کهن ایران نیز قرار گرفته است. 
10 صفحه اول