روایت اندوه در دهلیز پنهان ذهن

کتاب «دهلیز های اندوه» اثر محبوبه بزم آرا از شاعران مشهدی با طرح موضوعاتی از جمله تنوع مفاهیم شعری جایگاه کتاب آرایی و انتقال مفهوم، در بوته نقد قرار گرفت

نویسنده:

مترجم:


صدوششمین جلسه نقد و پژوهش شعر با موضوع نقد کتاب «دهلیزهای اندوه» اثر محبوبه بزم‌آرا در مشهد برگزار شد. به گزارش خراسان عصر یک شنبه صدوششمین جلسه نقد و پژوهش شعر با موضوع نقد کتاب «دهلیزهای اندوه» اثر محبوبه بزم‌آرا با حضور جمعی از شاعران و منتقدان خراسانی  در حوزه هنری خراسان رضوی با اجرای  محمدکاظم کاظمی برگزار شد.در ابتدای این جلسه، زینب بیات به عنوان منتقد اول به جایگاه دعوت شد. وی گفت: شعرهای این مجموعه کوتاه هستند و تخیل و عاطفه در آن به چشم می‌خورد و از سوی دیگر تکان‌دهندگی که در پایان شعر با آن مواجه هستیم و به نوعی یادآور قالب رباعی ا‌ست .تصاویر اشعار این مجموعه عینی و ملموس هستند .شاعر، کلمات درشت و سنگین استفاده نمی‌کند و کلی و نمادگرایانه حرف نمی‌زند؛ او مضمون آفرینی های خوبی را وارد شعرش می کند و ما شاهد تجارب خاص از زندگی روزمره شاعر هستیم . عناصر عینی و انسانی  زندگی در این مجموعه پررنگ است.

تنوع موضوعی در شعر
وی  در ادامه با اشاره به این که یک زن در این شعرها زندگی می‌کند و زنانگی در این مجموعه موج می‌زند، گفت: موضوع شعرها عاطفی و انسانی است. البته شاهد نوعی حالت انتظار، انفعال و دل‌مرده بودن از منظر یک زن غمگین هستیم که در ما سوالاتی را ایجاد می‌کند .شخصاً دوست داشتم در این کتاب به زنی برسم که حفره‌های دلش از شادی پر می‌شود.
بیات با اشاره به عاشقانه‌های تاثیرگذار و عاطفی مجموعه «دهلیزهای اندوه» گفت: شعرها تنوع موضوعی دارند اما دغدغه‌های اجتماعی کمتر در این مجموعه احساس می‌شود.
تخیل روشن و دوری از خلق تصویرهای انتزاعی
سیداحمد میرزاده از دیگر شاعران و نویسندگان استان ،به عنوان دومین منتقد ،ضمن تشکر از تلاش‌های محبوبه بزم‌آرا که در کنار سرایش شعر نقش تاثیرگذاری در پرورش نسل نوجوان و جوان شاعر در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان داشته ‌است، گفت: خصوصیت مهم محبوبه بزم‌آرا این است که او شاعری است کم‌گوی و گزیده‌گوی. در شعرهای این مجموعه احساس کردم که شاعر تخیل روشنی دارد و خیلی درگیر تصویرسازی انتزاعی نشده و گاهی به یک توصیف ساده از طبیعت، یک عمق انسانی داده است. این شعرها را باید بارها و بارها خواند. رمز مانایی شعر همین است که انسان با افق‌های عاطفی مختلف خود، ارتباط‌های مختلفی با شعرها برقرار می‌کند.

​​​​​​​
کتاب های زنده به گور
وی افزود: استفاده از عناصر موسیقایی و تناسب آوایی از جمله واج‌آرایی به درستی در این اشعار لحاظ و باعث قوت کار شده است. از دیگر ویژگی‌های اشعار این مجموعه، پایان‌بندی‌های زیبا و تاثیرگذاری ا‌ست که مخاطب را غافلگیر می‌کند. همچنین موضوع دیگری که خانم بیات اشاره کردند و من هم به آن تأکید می‌کنم، حس زنانه‌ای است که در شعرها دیده می‌شود.
میرزاده در ادامه با اشاره به اهمیت صفحه‌آرایی و کتاب‌آرایی گفت: گاهی سرنوشت یک کتاب را کتاب‌آرایی آن مشخص می‌کند و با یک کتاب‌آرایی نامناسب، کتاب زنده به گور می‌شود به گونه ای که در چاپ‌های بعدی هم این نقصان قابل جبران نیست. کتاب باید در همان چاپ اول خودش را نشان بدهد. کتاب شعر، یک اثر هنری است و باید تناسب هنری در آن احساس شود.
القای مفهوم با شکل ظاهری واژه ها
همچنین در ادامه جلسه عباس ساعی  گفت: با توجه به این که در اولین نگاه، شاهد بسامد بالای مفهوم اندوه در این مجموعه هستیم به همین جهت، عنوان انتخاب شده بسیار زیبا و مناسب است. واژه دهلیز یک واژه نوستالژیک است و با این که امروزه حضور جدی در مفاهیم زندگی ندارد اما ما را به گذشته‌های کهن پرتاب می‌کند و دهلیز با اندوه نیز همزاد است.
وی در ادامه گفت: ما نوعی شعر داریم که به آن شعر کانکریت می‌گوییم و در آن شاعر با شکل واژه‌ها، مفهوم را به مخاطب القا می‌کند. در شعرهای این مجموعه گاهی این اتفاق می‌افتد. مثل وجود چند حرف کشیده در عبارت «این گونه که ایستاده‌ای مقابلم» که به نوعی ترسیم کننده دیوار است. در اشعار این مجموعه در بسیاری از موارد، شاعر مفهومی را می‌سازد و بعد آن را مشبه به قرار می‌دهد. مثلاً آن جا که خود را به «گنجشکی گیج بر تیر چراغ برق» تشبیه می‌کند. او در واقع این گنجشک را برای ما آفریده است.
ساعی خاطرنشان کرد: از نظرگاه ریخت‌شناسی و فرم، شاعر در بسیاری از این شعرها از یک ریخت دست‌فرسود استفاده کرده است. یعنی تقابل «الف» و «ب». من این‌گونه‌ام، تو این‌گونه‌ای. در برخی از شعرها نیز از منظر موسیقایی شاهد استفاده از واج‌آرایی در اشعار هستیم به عنوان مثال «جغرافیای جهانی تو»،  این جا ما دو حرف «ج» بیشتر نداریم ولی حرف «ج» خصوصیتی دارد که خیلی خود را به چشم می‌زند و بار موسیقایی شعر را بالا می‌برد.
10 صفحه اول