​​​​​​​
آمار می گوید، در بازه زمانی ۱۳۶۵ تا ۱۴۰۲، میانگین سن ازدواج اول مردان از 23.8سال به 28.3 سال افزایش یافته است. این یعنی بخش قابل توجهی از جوانان مرد ایرانی، تشکیل خانواده را به اواخر دهه سوم زندگی خود موکول می‌کنند.
زنان و 5 سال تاخیر در ازدواج
موکول کردن ازدواج به سنین بالاتر در بازه زمانی 1365 تا پایان 1402 تنها به پسران منحصر نیست. بلکه میانگین سن زنان در ازدواج مرتبه نخست از 19.9 سالگی به ۲۴ سالگی افزایش پیدا کرده است. اگر زنان جوان در اواسط دهه ۶۰، خانواده خود را در اواخر دهه دوم زندگی تشکیل می‌دادند، اکنون این امر تا حدود اواسط دهه سوم زندگی به تعویق افتاده است. البته شیب افزایش میانگین سن ازدواج در مرتبه اول هم به لحاظ میزان رشد و هم از نظر کیفیت رشد در پسران و دختران متفاوت بوده است. به گونه‌ای که بیشترین میزان رشد میانگین سن ازدواج دختران بین سال‌های ۱۳۸۵ - ۱۳۶۵ اتفاق افتاده و از سال ۱۳۸۵ تا به امروز تغییرات کمتر بوده اما در پسران روند شیب تغییرات سن ازدواج ملایم‌تر بوده است.
جمعیت 49 درصدی ازدواج نکرده ها
 علاوه بر به تعویق افتادن زمان ازدواج و تشکیل خانواده جوانان، سهم افراد هرگز ازدواج نکرده که در سنین جوانی قرار دارند نیز افزایش یافته، به گونه‌ای که بین سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۱، سهم جوانان هرگز ازدواج نکرده از ۴۴ به ۴۹ درصد افزایش یافته است. با فرض تعریف قبلی از سن جوان، در بازه زمانی مورد اشاره، سهم جوانان هرگز ازدواج نکرده از ۶۳ به ۷۴ درصد رسید. در واقع حدود ۴۹ تا ۷۴ درصد از جوانان یکی از سه شاخص مهم استقلال‌یافتگی را که ازدواج است، ندارند.
علت؛ استقلال نیافتگی
اما کارشناسان علت این تاخیرها و تعویق ها را در چه می دانند و چرا ازدواج امروزی ها نسبت به دهه60 ، از حدود 20 سالگی به 30 سالگی به تعویق افتاده است؟
 بررسی‌ها نشان می‌دهد امروزه فرد ایرانی قادر به ایفای نقش‌ها و پذیرش مسئولیت‌ها در سنین بهنگام نیست و به سبب آن که استقلال‌یافتگی و دوره گذار او به بزرگ سالی با تأخیر همراه است، نمی‌تواند در پیشرفت مشارکت فعالی داشته باشد و نیازهای فردی خود را سامان بخشد. در این زمینه مقاله پژوهشی «دلایل و تعیین‌کننده‌های تأخیر ازدواج در ایران» منتشر  شده در مجله علمی پژوهشی جامعه شناسی کاربردی(شماره اول-1402) می گوید: «به‌طور کلی حدود 40درصد افراد دیرتر از سن ایده‌آل مدنظرشان ازدواج کرده بودند. برای مردان، «مشکلات اقتصادی» و برای زنان، «نیافتن فرد مناسب»، دلیل اصلی تأخیر در ازدواج بیان شد. مسائل اقتصادی و بیکاری دلیل اصلی این تأخیر از سوی این افراد بیان شده است که با سطح توسعۀ اقتصادی پایین مناطقی مطابقت دارد که این اقوام در آن جا زندگی می‌کنند. این که مشکلات اقتصادی هنوز یکی از دلایل اصلی در تأخیر ازدواج است، نشان می‌دهد بسیاری از برنامه‌هایی که برای تأثیرگذاری بر ازدواج طراحی و اجرا شده‌اند، ناموفق بوده‌اند و باید دوباره ارزیابی و بازنگری شوند.»
بررسی های مرکز پژوهش ها چه می گوید؟
در زمینه استقلال نیافتگی جوانان، مرکز پژوهش های مجلس 2 دی ماه در گزارشی مشروح به این موضوع پرداخته و تصریح کرده است: امر مشارکت در ابعاد مختلف پیشرفت همچون اقتصاد و خانواده معطوف به نقش و پذیرش آن است. بنابر اهمیت مشارکت جوانان در پیشرفت، این گروه از افراد باید در سنین بهنگام قادر به پذیرفتن نقش ها در عرصه های مختلف باشند. تقبل نقش در سنین بهنگام مستلزم وجود ویژگی مهمی به نام مسئولیت پذیری در جوان نسبت به خداوند، خود، دیگران اعم از اعضای خانواده و افراد جامعه و کشور است. فرد مسئولیت پذیر رضایتمندانه تکالیف و تعهدات را نســبت به طرف مقابل می پذیرد و آن ها را درست انجام می دهد. مسئولیت پذیری بنیان و اساس تمایل و توانایی یک شخص برای استقلال یافتگی است. درواقع فرد مستقل مسئولیت پذیر بوده و تمایل و توانایی برای پذیرش نقش های گوناگون فردی و اجتماعی را دارد. در جامعه این ویژگی لازمه ورود فرد به دوره بزرگ سالی است.
تاثیر مستقیم استقلال نیافتگی در کاهش ازدواج ها
در واقع، اثر مستقیم این وضعیت و آسیب استقلال نیافتگی بیشترین ضربه را به تاخیر در ازدواج، تشکیل خانواده و کاهش نرخ باروری زده است: «داده های سال های اخیر نشان می دهد که شاخص ازدواج ویژه سنی جوانان  کاهش یافته است؛ به گونه ای که تعداد ازدواج ها در سال 1392، حدود 47.8 نفر به ازای هزار نفر مرد جوان و حدود26.2 نفر به ازای هزار نفر زن جوان کاهش یافته است.
به افق می رسیم؟
همه این آمارها و ارقام در شرایطی است که در الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت هدف گذاری شده است که ایران تا افق ۱۴۴۴ از نظر سطح کلی پیشرفت و عدالت باید جزو چهار کشور برتر آسیا و هفت کشور اول دنیا قرار گیرد، محور و اساس تحقق همه جانبه آن، وجود نیروی انسانی توانمند و مسئولیت‌پذیر در نظر گرفته شده است. در این میان، جوانان به واسطه ویژگی‌ها و استعدادهای منحصر به فرد خود، همچون شور و اشتیاق جوانی، روحیه پیگیری و تلاش بی‌وقفه، توان بدنی و فکری بالا و دانش و تحصیلات عالیه در تحقق همه‌جانبه پیشرفت نقش بنیادین دارند.
مرکز پژوهش ها: جوان امروز در پیشرفت نقش ندارد
کاهش تاثیر جوانان در عرصه های مختلف پیشرفت همچون اقتصاد، خانواده و سایر حوزه ها، در گزارش مرکز پژوهش ها این طور روایت می شود: بررسی‌ها نشان می‌دهد امروزه فرد ایرانی قادر به ایفای نقش‌ها و پذیرش مسئولیت‌ها در سنین بهنگام نیست و به سبب آن که استقلال‌یافتگی و دوره گذار او به بزرگ سالی با تأخیر همراه است، نمی‌تواند در پیشرفت مشارکت فعالی داشته باشد و نیازهای فردی خود را سامان بخشد.