​​​​​​​
کاهش سهم پرداختی مردم از هزینه های سلامت، همواره از موضوعاتی بوده که در دو دهه اخیر، با وجود تکالیف قانونی اما هیچ گاه به نتیجه نرسیده بلکه از آغاز دهه 90 رو به افزایش گذاشته است. امروز برخی منابع، سهم پرداختی هزینه های سلامت را تا 80 درصد عنوان می کنند که البته این رقم در آمارهای متعادل اما نزدیک به واقعیت ارقامی بین 50 تا 60 درصد است؛ یعنی برخلاف تکالیف برنامه های توسعه همچون برنامه های چهارم، پنجم و ششم (سال های 1384 تا پایان 1402) که باید این رقم به 30 درصد می رسیده، اما همچنان بالای حدود 60 درصد است.
دهک های پایین، آسیب‌پذیری بیشتر
در این خصوص، به تازگی در فرهنگستان علوم پزشکی ایران، نتایج سه ساله مطالعات «هزینه-درآمد خانوار در حوزه سلامت»، با تمرکز بر پرداختی از جیب مردم بررسی شده است. آن طور که مهر به نقل از رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت، ذکر می کند، خانوارهای واقع در پنج دهک اول درآمدی بیشترین آسیب‌پذیری را در برابر هزینه‌های کمرشکن سلامت دارند. هرچند هزینه پرداختی آن ها کمتر از دهک‌های بالاتر است که این امر ناشی از فقر شدید و ناتوانی در استفاده از خدمات سلامت است، نه بهبود وضعیت بهداشتی. طبق این مطالعات، بررسی‌ها نشان می‌دهد، ۲۰ درصد کم درآمد جامعه حدود ۵۳ درصد هزینه‌های سلامت که از جیب آن ها پرداخت می‌شود، بابت داروست.
یک مقایسه جهانی
کمی برگردیم به قبل، سال های آغازین دهه 90 که در مقطعی شرایط تزریق بودجه ای حوزه درمان بهتر بود ما را با اعداد و ارقام روشنی روبه رو می کند و بهتر می توانیم آن را با شرایط و شاخص های جهانی مقایسه کنیم. طبق داده‌های مرکز آمار ایران، سهم مردم در پرداخت هزینه‌های سلامت در سال ۱۳۸۹ معادل 58.2 درصد بود که پس از تزریق ۲۰ هزار میلیارد ریال مازاد اعتبارات باقی مانده از هدفمندی یارانه‌ها به بخش سلامت، به 50.5 درصد در سال ۱۳۹۲ رسید. این در حالی بود که متوسط این شاخص در این بازه زمانی در جهان 17.9 درصد بود.
هزینه از جیب مردم رو به افزایش
بررسی‌ها نشان می‌دهد پرداختی از جیب مردم از سال ۹۲ تا امروز، دوباره سیر صعودی به خود گرفته و حالا به مرز ۶۰ درصد رسیده است. البته برای رسیدن به یک عدد ثابت، بین کارشناسان حوزه سلامت، اختلاف نظر وجود دارد و این عدد را بین ۵۵ تا ۶۰ درصد، متغیر می‌دانند. اما، آنچه مسلم است، پرداختی از جیب مردم همچنان بالاست. چه بسا در این زمینه نمایندگان منتقد سیاست های وزارت بهداشت، همچون سلمان اسحاقی در فروردین ماه گذشته اعلام کرده که «در حال حاضر ۸۰ درصد هزینه های درمان از جیب بیماران پرداخت می شود.»(خانه ملت-17 فروردین1404)
قانون: بیمار جز رنج بیماری، نباید دغدغه دیگری داشته باشد
تمامی این آمار و ارقام و فاجعه میزان پرداخت هزینه های سلامت از جیب مردم، در شرایطی است که قانون و اسناد فرادستی وزارت بهداشت، همواره بر کاهش میزان پرداختی از جیب مردم تاکید داشته اما عملاً اتفاقی رخ نداده است.
در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی، «سیاست‌های کلی سلامت» که ۱۸ فروردین ۹۳ از سوی رهبری ابلاغ شد، در بند ۲-۱- این سیاست‌ها بر مدیریت منابع سلامت از طریق نظام بیمه و در بند ۹-۲- بر پوشش کامل نیازهای پایه درمان از سوی بیمه‌ها برای آحاد جامعه و کاهش سهم مردم از هزینه‌های درمان تا آنجا که بیمار جز رنج بیماری، دغدغه و رنج دیگری نداشته باشد، تاکید شده است. همچنین، در ماده ۳۸ قانون برنامه پنجم توسعه، بر دستیابی به پوشش فراگیر و عادلانه خدمات سلامت و کاهش سهم مردم از هزینه‌های سلامت به ۳۰ ‎درصد، تاکید شده بود. بر اساس ماده ۹۰ قانون برنامه چهارم توسعه، سهم مردم از هزینه‌های سلامت تا پایان برنامه باید به عدد ۳۰ درصد کاهش می‌یافت.
چه باید کرد؟
دولت، قانون گذار و سیاست گذار همه به تمامی می دانند تا زمانی که سهم بودجه سلامت از تولید ناخالص داخلی (GDP)به میزان استاندارد خود نرسد، پاشنه به همین منوال خواهد چرخید و نه تنها سهم پرداختی مردم در هزینه ها کاهش نمی یابد، بلکه سایر حوزه های سلامت نیز معیوب به مسیر خود ادامه خواهد داد. در این صورت است که دولت نیز می تواند بیش از پیش از بیمه‌های پایه حمایت و از سهم پرداختی مردم کم کند. زیرا، این بیمه‌ها هستند که باید هزینه‌های سلامت را تا حد ممکن پوشش دهند تا پرداختی از جیب مردم کاهش یابد. در غیر این صورت، در پایان برنامه هفتم نیز نمی‌توان انتظار داشت به سهم ۳۰ درصدی مردم برای پرداخت هزینه‌های سلامت رسیده باشیم.