جام جهانی باشگاه‌ها ۲۰۲۵؛ غول جدید فوتبال یا تورنمنتی بی‌سر و صدا؟

فیفا می‌خواهد با ستاره‌ها، پول و قدرت رسانه‌ای، فوتبال باشگاهی را بازتعریف و قله‌ای تازه را فتح کند؛ اما غیبت بزرگان، اعتراض بازیکنان و احتمال استقبال سرد هواداران، بزرگ‌ترین موانع پیش‌روی این جاه‌طلبی‌اند

نویسنده: شایان اله آبادی

مترجم:

این‌بار قرار نیست تنها قهرمان اروپا در یک بازی نمایشی با قهرمان آسیا یا آفریقا روبه‌رو شود؛ از یک‎شنبه، جام جهانی باشگاه‌ها با فرمت جدید و ۳۲ تیمی در آمریکا آغاز شده است. تورنمنتی که فیفا آن را «نقطه عطفی در تاریخ فوتبال باشگاهی» می‌نامد و می‌خواهد با ستاره‌ها، سرمایه‌گذاری سنگین و توجه رسانه‌ای، جایگاهی ثابت در تقویم شلوغ فوتبال پیدا کند. برای فیفا، این جام فقط یک رقابت تازه نیست؛ تلاشی است برای بازتعریف نظم جهانی فوتبال باشگاهی، با هدفی آشکار: رقابت با لیگ قهرمانان اروپا و تصاحب سهمی بیشتر از قدرت، پول و مخاطب. اما این جاه‌طلبی، از همان آغاز راه با شک و تردیدهایی جدی همراه شده؛ غیبت تیم‌هایی چون بارسلونا و لیورپول، اعتراض بازیکنان به تقویم فشرده، فروش پایین بلیت‌ها و استقبال سرد هواداران، همگی این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا جام جهانی باشگاه‌ها واقعاً آینده فوتبال را می‌سازد یا به پروژه‌ای پرخرج و بی‌سر و صدا تبدیل خواهد شد؟
​​​​​​​
تیم‌های حاضر و مدعیان قهرمانی
با آغاز اولین دوره جام جهانی باشگاه‌ها با فرمت ۳۲ تیمی، تنوع جغرافیایی در بالاترین سطح فوتبال باشگاهی جهان به‌وضوح دیده می‌شود؛ از رئال مادرید، منچسترسیتی و چلسی گرفته تا الهلال، الاهلی مصر، تیم‌های برزیلی و نمایندگانی از ژاپن، آمریکا و حتی نیوزیلند. اما در میان این تنوع، طبیعی است که نگاه‌ها بیشتر به مدعیان قهرمانی باشد؛ همان تیم‌هایی که از دل لیگ‌های اروپایی و آمریکای جنوبی آمده‌اند و ستاره‌هایی با ارزش صدها میلیون دلار در اختیار دارند. بازی بایرن‌مونیخ در مقابل اوکلندسیتی که با پیروزی 10 گله بایرن همراه شد نویدی بر اثبات این حرف است و می‌شود گفت تیم‌های سایر قاره‌ها شانس چندانی در تقابل تیم‌‎های اروپایی ندارند. در صدر فهرست مدعیان، رئال مادرید ایستاده؛ باشگاهی که با قهرمانی در لیگ قهرمانان اروپا ۲۰۲۲ سهمیه این تورنمنت را گرفت و حالا با ستاره‌های جوان و خریدهای جدیدش نظیر وینیسیوس، هویسن و امباپه، در پی تثبیت سلطه جهانی‌اش است. پس از رئال، منچسترسیتی با سرمربیگری پپ گواردیولا، قهرمان اروپا در سال ۲۰۲۳، از دیگر شانس‌های اصلی است؛ تیمی که با نبوغ تاکتیکی‌اش، هر تورنمنتی را به یک پروژه مهندسی‌شده تبدیل می‌کند. 
پیش‌بینی عجیب AI
هر تورنمنت بزرگی، پیش از آغاز رسمی، با موجی از گمانه‌زنی‌ها و پیش‌بینی‌ها همراه می‌شود و جام جهانی باشگاه‌ها ۲۰۲۵ هم از این قاعده مستثنا نیست. ابررایانه «اوپتا» با اجرای ده‌هزار شبیه‌سازی، تصویری نسبتاً دقیق از شانس قهرمانی تیم‌ها ترسیم کرده است. در صدر این فهرست، پاری‌سن‌ژرمن با ۱۸.۵ درصد شانس قهرمانی قرار دارد؛ تیمی که بالاخره توانست رویای قهرمانی در اروپا را محقق کند و حالا به دنبال جهانی شدن است. پشت سر پاریسی‌ها، منچسترسیتی پپ گواردیولا با ۱۷.۸ درصد ایستاده؛ تیمی که تجربه، ساختار و عمق ترکیبش به واسطه خریدهای اخیرش، آن را به یکی از کامل‌ترین گزینه‌ها برای قهرمانی تبدیل کرده است. رده‌های بعدی به بایرن مونیخ (۱۲.۸)، اینتر میلان (۱۲.۳) و رئال مادرید (۹.۸) تعلق دارد.  در کنار این محاسبات آماری، پیش‌بینی‌های هوش مصنوعی هم روایت متفاوتی دارند. در یکی از این شبیه‌سازی‌ها که از سوی یک پلتفرم تحلیلی به نام بویله اسپورتس انجام شده است، نامی دور از انتظار به‌عنوان قهرمان دیده می‌شود؛ بنفیکا. طبق این سناریو، بنفیکا چلسی را حذف می‌کند، از سد تیم‌هایی چون یوونتوس و اینتر می‌گذرد و در فینال حتی منچسترسیتی را شکست می‌دهد! نتیجه‌ای که شاید دور از واقعیت به‌نظر برسد، اما یادآور همان چیزی‌ است که فوتبال را زنده نگه می‌دارد؛ احتمال شگفتی.
تورنمنتی برای پول‌سازی؟
فیفا جام جهانی باشگاه‌ها را با شعار «جهانی‌سازی فوتبال باشگاهی» معرفی کرده، اما تردیدی نیست که این تورنمنت، بیش از هر چیز یک پروژه اقتصادی است. فوتبال باشگاهی مدت‌هاست در سلطه یوفا قرار دارد؛ لیگ قهرمانان اروپا نه‌تنها بزرگ‌ترین مسابقه باشگاهی دنیاست، بلکه سودآورترین برند فوتبالی نیز محسوب می‌شود. فیفا با برگزاری جام جهانی باشگاه‌ها به‌دنبال سهم‌خواهی از بازار میلیاردی فوتبال حرفه‌ای است؛ بازاری که از طریق حق پخش تلویزیونی، اسپانسرهای جهانی و بلیت‌فروشی به باشگاه‌ها و نهادها درآمد می‌رساند. اینفانتینو رئیس فیفا درباره جایزه این مسابقات گفته است: «همان‌طور که می‌دانید، ما یک میلیارد دلار آمریکا به‌عنوان جایزه مالی در این مسابقات درنظر گرفته‌ایم. قهرمان می‌تواند تا سقف ۱۲۵ میلیون دلار آمریکا برنده شود. این رقم البته بسیار بالاست، اما در کنار آن، شکوه و افتخاری وجود دارد که نام خود و باشگاه قهرمان و تمامی باشگاه‌های شرکت‌کننده را در تاریخ ثبت کنید». انتخاب آمریکا، به‌عنوان میزبان این دوره، خود نشانه‌ای از هدف‌گذاری اقتصادی این رقابت است و انتخابی کاملا تجاری است؛ کشوری با بازار تبلیغاتی گسترده و برنامه‌ریزی برای میزبانی جام جهانی ۲۰۲۶. در واقع، فیفا با این تورنمنت می‌خواهد نفوذش را از سطح ملی به باشگاهی گسترش دهد. با این که هنوز بسیاری از هواداران با این مسابقات ارتباط برقرار نکرده‌اند، اما در پشت صحنه، بازی اصلی بر سر پول، قدرت و کنترل بیشتر بر ساختار فوتبال جهانی در حال انجام است. 
از نسل جدید تا اسطوره‌های کهنه‌کار
جام جهانی باشگاه‌ها ۲۰۲۵، ترکیبی کم‌نظیر از ستاره‌های نسل جدید فوتبال و اسطوره‌های باتجربه را گرد هم آورده است.  در میان ستاره‌های نسل جدید، نام ارلینگ هالند درخشش خاصی دارد؛ مهاجم نروژی منچسترسیتی با توانایی گلزنی خارق‌العاده‌اش، از شانس‌های اصلی کفش طلای این رقابت‌هاست. در سوی دیگر، کیلیان امباپه که به تازگی کفش طلای اروپا را به دست آورده، توقعات را بالا برده و همه منتظر درخشش او با رئال مادرید در این مسابقات هستند. عثمان دمبله نیز با وجود مصدومیت اخیر، از سوی لوئیس انریکه به لیست پاریس فراخوانده شده تا شاید نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر تیمش ایفا کند. اما جذابیت جام تنها در نسل جدید خلاصه نمی‌شود؛ لیونل مسی پر افتخارترین بازیکن جهان که در طول مسابقات ۳۸ ساله می‌شود به همراه لوئیس سوارز، بوستکس و آلبا در ترکیب اینتر میامی حاضرند و شاید آخرین تورنمنت جهانی باشگاهی خود را تجربه ‌کنند. سرخیو راموس، مدافع باتجربه، حالا در ترکیب مونتری مکزیک است و برای پنجمین قهرمانی جهانی‌اش تلاش می‌کند. ادینسون کاوانی با بوکا جونیورز، تیاگو سیلوا در خط دفاعی فلومیننزه و جورجینیو در خط میانی فلامنگو، از دیگر اسطوره‌هایی‌اند که این جام را به آوردگاهی نوستالژیک و در عین حال رقابتی تبدیل کرده‌اند.
آسیا در جام؛ افتخار یا سیاهی‌لشکر؟
حضور چهار نماینده آسیایی در اولین دوره جام جهانی باشگاه‌ها با فرمت ۳۲ تیمی، فرصتی کم‌نظیر برای نمایش قدرت فوتبال قاره کهن به‌شمار می‌آید. باشگاه‌های الهلال عربستان، اوراوا رد دایموندز ژاپن، العین امارات و اولسان هیوندای کره جنوبی، هرکدام با مسیر و شرایط متفاوتی به این تورنمنت رسیده‌اند، اما سؤال کلیدی این است؛ آیا این تیم‌ها صرفاً برای پر کردن جدول و حضور نمادین آمده‌اند یا واقعاً توان رقابت و پیشروی در سطح بالای فوتبال باشگاهی جهان را دارند؟ در میان این نمایندگان، الهلال به‌عنوان پرمهره‌ترین و امیدوارکننده‌ترین تیم آسیا شناخته می‌شود.  این نشان می‌دهد که فوتبال آسیایی در حال حرکت به سمت رقابت‌های جدی‌تر است و فاصله‌اش با باشگاه‌های قدرتمند اروپا و آمریکای جنوبی کمتر شده است. با این حال، سایر نمایندگان آسیایی مانند اوراوا رد دایموندز، اولسان هیوندای و العین بیشتر نقش چالش‌گر را ایفا خواهند کرد. نبود بازیکنان شاخص بین‌المللی و تفاوت قابل توجه در سطح لیگ‌ها، کار این تیم‌ها را برای صعود به مراحل بالاتر دشوار کرده است. با وجود این، فوتبال آسیا بارها و بارها ثابت کرده است که در فرمت‌های تورنمنت کوتاه، شانس ایجاد شگفتی وجود دارد و هر تیمی می‌تواند یک غافلگیری بزرگ رقم بزند. همچنین در کنار این تیم‌ها، داور شاخص فوتبال کشورمان علیرضا فغانی در بازی افتتاحیه که بین تیم‌های اینترمیامی و الاهلی مصر برگزار شد، داور وسط بازی بود. فغانی عملکرد بسیار خوبی داشت و در نیمه اول در حالی که تنها چند دقیقه تا به صدا درآمدن سوت پایان بازی در این نیمه فرصت باقی مانده بود، یک پنالتی هم به سود تیم الاهلی مصر اعلام کرد که در نهایت ترزگه موفق نشد آن را به گل تبدیل کند و درخشش دروازه‌بان اینترمیامی باعث مهار این توپ شد.
جام قهرمانی و توپ رسمی جام جهانی باشگاه‌ها ۲۰۲۵
جام قهرمانی رسمی جام جهانی باشگاه‌های فیفا برای نخستین بار در سال ۲۰۲۵ اهدا خواهد شد که رونمایی آن در نوامبر ۲۰۲۴ انجام شد. این جام با همکاری فیفا و شرکت جواهرسازی لوکس Tiffany & Co طراحی و ساخته شده است. طراحی این جام نمایانگر شکوه، اعتبار و ارزش ویژه‌ای است که فیفا برای این تورنمنت قائل است و قهرمان اولین دوره جام جهانی باشگاه‌ها در ورزشگاه مت‌لایف آن را دریافت خواهد کرد. این جام نمادی از جاه‌طلبی‌های فیفا در ایجاد یک رقابت معتبر و بزرگ جهانی است که می‌کوشد جایگاهی مهم در دنیای فوتبال باشگاهی پیدا کند. در کنار جام قهرمانی، توپ رسمی مسابقات نیز توسط برند معتبر آدیداس تأمین شده است. طراحی توپ الهام‌گرفته از کشور میزبان، آمریکا، است و با نمادها و گرافیک‌هایی برگرفته از پرچم و فرهنگ آمریکایی ساخته شده است. زمینه مرواریدی توپ همراه با الگوهای بلوکی دندانه‌دار، ستاره‌ها و نوارهایی به رنگ‌های قرمز، سفید و آبی، نشان‌دهنده روح و هویت میزبان در این تورنمنت جهانی است. این توپ نه تنها یک ابزار مسابقه، بلکه یک نماد فرهنگی و هویتی برای جام جهانی باشگاه‌ها محسوب می‌شود. 
استقبال ضعیف و صندلی‌های خالی؛ 
زنگ خطر برای فیفا

گزارش‌ها نشان می‌دهد بسیاری از بازی‌های جام جهانی باشگاه‌ها با صندلی‌های خالی و بلیت‌های فروش‌نرفته مواجه شده‌اند. این وضعیت برای تورنمنتی که قرار بود «جشن جهانی فوتبال باشگاهی» باشد، زنگ خطری جدی و چالشی بزرگ برای آینده آن به شمار می‌رود. فیفا برای حل این مشکل و جذابیت بیشتر بازی‌ها قانون سختگیرانه‌ای گذاشته؛ باشگاه‌هایی که قدرتمندترین تیم خودشان را به زمین نفرستند، با جریمه‌ای ۴۴۵ هزار پوندی مواجه خواهند شد. همچنین فیفا برای مقابله با این مشکل در دیدار افتتاحیه که در ورزشگاه هارد راک میامی برگزار شد، اقدام به ارائه بلیت‌های تخفیفی ویژه به دانشجویان دانشگاه‌های محلی کرده بود. بر اساس این طرح، دانشجویان می‌توانستند بلیت تکی به قیمت ۲۰ دلار خریداری کنند و علاوه بر آن، ۴ بلیت اضافی به‌صورت رایگان دریافت نمایند. این سیاست تلاشی برای جذب تماشاگران بیشتر و افزایش حضور در ورزشگاه است؛ که البته فیفا در این زمینه موفق بوده است و آمار حضور تماشاگران در بازی افتتاحیه بین اینتر میامی و الاهلی (60927 نفر از ظرفیت 64764) و دیدار پاری‌سن‌ژرمن و اتلتیکو مادرید (80619 نفر از ظرفیت 92542) بوده که بسیار قابل‌قبول است. پیش از شروع این مسابقات، انتقادات زیادی درباره قیمت بالای بلیت‌ها و سرعت فروش آن‌ها مطرح شده بود و حتی تردیدهایی درباره میزان علاقه مردم آمریکا به این تورنمنت وجود داشت. طبق منابع فیفا که با روزنامه آاس صحبت کرده‌اند، سیستم فروش بلیت‌ها به سبک مزایده‌ای است که در آمریکا رایج است. این سیستم باعث شد قیمت‌ها در ابتدا بالا باشد و سپس به تدریج با نزدیک شدن به زمان رویداد کاهش یابد تا موج نهایی فروش، ورزشگاه‌ها را به پر شدن نزدیک کند. این استراتژی موفق بوده است.
غایبان بزرگ؛ چرا بارسلونا و لیورپول 
 این‎جا نیستند؟

یکی از عجیب‌ترین و بحث‌برانگیزترین نکات نخستین دوره جام جهانی باشگاه‌ها، غیبت برخی از بزرگ‌ترین باشگاه‌های جهان است؛ تیم‌هایی مانند بارسلونا، لیورپول و ناپولی که  امسال در لیگ‌های کشور خودشان قهرمان شده‌اند، در این تورنمنت حاضر نیستند. دلیل این غیبت به فرمت انتخاب تیم‌ها برمی‌گردد؛ فیفا سهمیه‌ها را نه فقط بر اساس قهرمانی در فصل گذشته، بلکه بر پایه عملکرد مجموع چند فصل اخیر در لیگ قهرمانان هر قاره تعیین کرده است.در نتیجه، حتی تیم‌هایی که به‌تازگی موفق به قهرمانی در لیگ داخلی شده‌اند، اگر در دوره‌های قبلی لیگ قهرمانان عملکرد ضعیفی داشته‌اند، سهمیه نگرفته‌اند. این فرمول، اعتراض‌هایی از سوی هواداران و برخی کارشناسان به همراه داشته، چون نبود تیم‌هایی مثل بارسا و لیورپول، از جذابیت و اعتبار تورنمنت کاسته و باعث شده برخی آن را «جام بدون بزرگان» بنامند. با این حال، فیفا می‌گوید هدفش از این مدل انتخاب، ایجاد ثبات و ارزش‌گذاری به عملکرد مداوم تیم‌ها در سطح قاره‌ای بوده است.
10 صفحه اول