سینمای ایران علیه نکبت صهیونی

جریان‌شناسی 4 دهه فیلم و سریال‌سازی ایرانی درباره رژیم اشغالگر قدس

نویسنده: مصطفی قاسمیان

مترجم:



تهاجم رژیم صهیونیستی به کشورمان که چند روزی است آغاز شده و با پاسخ ارتش و سپاه مواجه شده، فرصت مناسبی را فراهم کرده که کارنامه سینما و تلویزیون ایران در برخورد هنری با رژیم اشغالگر قدس و روایت دراماتیک جنایت‌های این رژیم در ایران، لبنان و البته فلسطین مرور شود. نگاهی به مجموعه این تولیدات نشان می‌دهد سینماگران ایرانی بهترین آثار خود را در یکی دو دهه نخست پس از انقلاب ساخته‌اند و البته تلویزیون هم دورانی طلایی در نیمه اول دهه 80 داشته است.
​​​​​​​
آغاز با خالق «قیصر»
سینما و تلویزیون ایران طی 4 دهه گذشته از انقلاب اسلامی، محصولات پرتعدادی را با موضوع مظلومیت مردم فلسطین و جنایات رژیم صهیونیستی به تولید رسانده؛ آثاری که از اواخر دهه 60 ساخته شدند و تا همین سال‌های اخیر هم تولیدشان ادامه داشتند. در حالی که سینماگران ایران در اولین سال‌های پس از انقلاب، بیشتر به مبارزات انقلابی و البته جنگ تحمیلی می‌پرداختند، نخستین محصول جدی سینمای ایران درباره صهیونیسم، در همان سال پایان جنگ تحمیلی و توسط یکی از فیلم سازان شاخص تاریخ سینمای ایران یعنی مسعود کیمیایی جلوی دوربین رفت که پیش از انقلاب نیز محصولات مهم و تاریخ‌سازی مثل «قیصر» ساخته بود. قصه «سرب» محصول 1367 در سال‌های دهه 20 خورشیدی می‌گذشت و روایت دراماتیک و جذابی از انتقال یهودیان ایران به فلسطین، در خلال تشکیل رژیم جعلی را ارائه می‌کرد.
دوران درخشان سینمای ضد صهیونیسم
در همان یک دهه بعد از پایان دفاع مقدس بود که بهترین محصولات سینمایی ایرانی علیه صهیونیسم ساخته شد و دوران درخشان این آثار را رقم زد. بعد از «سرب»، فیلم «آتش پنهان» ساخته زنده‌یاد حبیب کاووش در سال 69 اولین تجربه سینمای ایران برای روایت مبارزات مستقیم فلسطینیان با رژیم جعلی است و جالب آن که به سیاق فضای مکتبی آن زمان، روی پوستر آن، یک ستاره شش‌پر شکسته وجود داشت! 4 سال بعد از این فیلم، نوبت رسید به مهمترین اثر ضدصهیونیستی تاریخ سینمای ایران که حالا بعد از 3 دهه، همچنان تازه و تماشایی ا‌ست: «بازمانده» اثر زنده‌یاد سیف‌ا... داد. این فیلم که مثل برخی دیگر از فیلم‌های مهم سال‌های اخیر اقتباسی است و بر اساس داستان کوتاهی از غسان کنفانی نویسنده شاخص فلسطینی ساخته شده، مثل «سرب» به تشکیل رژیم اشغالگر قدس، این بار از زاویه یک خانواده فلسطینی می‌پردازد. دیگر فیلم مهم آن دوران، «لبنان عشق من» ساخته حسن کاربخش است که به تدریج پای سازمان صداوسیما را از طریق سیمافیلم، به محصولات نمایشی ضدصهیونیستی باز کرد و طلیعه دوران بعدی لقب گرفت. در این دوره فیلم‌های دیگری مثل «هفت سنگ»، «قاعده بازی» و «تولدی دیگر» هم ساخته شد.
رسانه ملی وارد می‌شود
از نیمه دهه 70 و با ضعف و کاهش تدریجی محصولات سینمای ایران درباره صهیونیسم، محصولات تلویزیونی رو آمدند و در این میان، نقش شبکه جهانی سحر به عنوان زیرمجموعه معاونت برون‌مرزی سازمان صداوسیما چشمگیر بود. اولین اثر جدی از این دست را می‌توان «چشمان آبی زهرا» محصول 1380 دانست که قصه‌ای تخیلی را درباره نژادپرستی یهودیان صهیونیست روایت می‌کرد و البته با اتهام جدی یهودستیزی برای شبکه سحر در برخی کشورهای اروپایی هم مواجه شد. در سال 82 دو فیلم «قناری» و «هیام» و در سال 83 فیلم «زخم زیتون» به تولید رسید که در این میان «هیام» بعدها زیاد بازپخش شد و به یاد بسیاری از تماشاگران ماند. محصولات پرتعدادی از این دوران، در کشورهای عربی ساخته شد و شخصیت‌های فلسطینی و صهیونیست را روایت می‌کرد. در میانه این دهه، 2 مجموعه شاخص و به‌یادماندنی «وفا» ساخته محمدحسین لطیفی و «مدار صفر درجه» اثر حسن فتحی به تولید رسید که قدرت آثار ضدصهیونیستی تلویزیون را در آن زمان، به یاد همگان می‌آورد؛ موفقیت‌هایی که بعدها تکرار نشد. در همان سال‌ها که سینمای ایران تا حد زیادی درگیر درام‌های تجاری موسوم به «دختر پسری» بود و خوراک متفاوتی به جوانان ارائه می‌کرد، تلویزیون «آینه‌های نشکن» را هم ساخت که البته نگاه جدی به مسائل هسته‌ای داشت و آغازگر روند محصولاتی با این تم شد.
دوران فترت
از اواخر دهه 80 به تدریج، روند کمدی‌سازی در سینمای ایران شدت گرفت و فیلم‌هایی با مضمون مقاومت، کمابیش به حاشیه رفتند. به علاوه ناآرامی‌های 88 بخشی از انرژی سینماگران جریان انقلاب را به خود مشغول کرد و البته، روند گران شدن فیلمسازی هم در کاهش تولیدات ضدصهیونیستی (که نیازمند تولید پرهزینه در خارج از کشور بودند) بی‌تأثیر نبود. «بیگانگان»، «شکارچی شنبه» و «فیلادلفی» محصول اواخر دهه 80 و «33 روز»، «ریسمانی نزدیک‌تر از رگ» محصول اوایل دهه 90، از جمله محصولات این دوران‌اند که عملاً هیچ‌یک به‌یادماندنی از آب درنیامدند و حتی برخی مثال فیلم ضعیف ضدصهیونیستی لقب گرفتند. البته سازمان صداوسیما در این ایام همچنان به سریال‌سازی در این باره پرداخت، ولی در رسانه ملی نیز توفیق چندانی حاصر نشد؛ اتفاقی که احتمالاً می‌تواند یکی از دلایل آشنایی کم نسل جدید با تاریخ اشغالگری و جنایت رژیم جعلی باشند. دیگر روند مهم سال‌های اخیر هم تغییر زاویه دوربین به داخل کشور بود که موجب شد محصولات متعددی درباره ترورهای دانشمندان هسته‌ای کشورمان توسط رژیم صهیونیستی ساخته شود، ولی به ندرت جاسوسان و تروریست‌های این رژیم نمایش داده شوند و حتی گاه درباره تروریست‌ها صحبتی هم نشود. از این جمله می‌توان به «هناس» محصول 1400 و «تعبیر وارونه یک رویا» محصول 1392 اشاره کرد؛ اگرچه سریال «رخنه» و فیلم اکران‌نشده «1968» هردو محصول 1403 که آخرین آثار ضدصهیونیستی سینما و تلویزیون هستند، خلاف این جریان شنا کردند، ولی نتوانستند از کیفیت متوسط فراتر روند و به عنوان آثاری شاخص مطرح شوند.
10 صفحه اول