شاید برخی از مردم و حتی هنرمندان در این موضوع اتفاق‌نظر داشته باشند که شعر، ادبیات و به‌طورکلی هنر در زمان دفاع و جنگ تأثیر چندانی در شرایط جامعه ندارد. به عبارت ساده‌تر، برخی می‌پرسند که در شرایط جنگی، شعر و هنر چه فایده‌ای می‌تواند داشته باشد؟به همین دلیل، برخی هنرمندان سکوت می‌کنند، درحالی‌که گروهی دیگر به خلق آثار وطن پرستانه و بعضا تهییجی می‌پردازند و تلاش می‌کنند امید را به جامعه تزریق کنند. حالا باید این سوال را در مقابل دیدگاه این افراد مطرح کرد: آیا هنر در زمان جنگ واقعاً بی‌اثر است؟
​​​​​​​
هنر، پدیده‌ای برای آرامش روان
شاید این جمله کلیشه‌ای به نظر برسد که هنر، مستقیماً در میدان نبرد حضور ندارد، اما بی‌تردید ابزاری قدرتمند برای کاهش استرس‌های ناشی از جنگ و ایجاد امید و اعتمادبه‌نفس است. تأثیر آن بر روحیه مردم و شکل‌دهی به افکار عمومی را نمی‌توان انکار کرد. در طول تاریخ، شعر و موسیقی به‌عنوان ابزارهای مقاومت و هویت‌بخشی به ملت‌ها عمل کرده‌اند.
در جنگ‌ها، انقلاب‌ها و حتی درگیری‌های مدرن، هنرمندان با خلق آثار خود، روایت‌های جدیدی از حقیقت ارائه داده‌اند. علی قمصری، نوازنده و آهنگ ساز ایرانی که بسیاری او را با پروژه بزرگ «تار ایرانی» می‌شناسند و تا امروز به کمک هنرش در همین پروژه توانسته آثار تاریخی، ملی و فرهنگی زیادی را در ایران به مردم معرفی و درخطر بودن این آثار را به مسئولان گوشزد کند در صفحه اینستاگرام خود درباره تأثیر هنر، به‌ویژه موسیقی، در دوران جنگ نوشت:
«... به ناخودآگاهتان چیره شوید، در این بحران‌هاست که می‌فهمیم نواختن ساز و شنیدن موسیقی چقدر مهم است و ...»
اگر از تحرکات اخیر اسرائیل علیه کشورمان کمی فاصله بگیریم می‌بینیم که در دوران دفاع مقدس نیز شاهد این واقعیت بودیم که هنرمندان در حوزه‌های مختلف با هر دیدگاه و منطقی چگونه در بازگرداندن آرامش و مراقبت از سلامت روان جامعه نقش داشتند. البته این موضوع تنها به زمانه ما و کشور ما محدود نمی‌شود. هنرمندان در تمدن‌های باستانی نیز به اهمیت پدیده هنر در زمانه جنگ پی برده و روایتگر جنگ‌ها بوده‌اند؛ همان‌طور که در بازمانده‌های تخت جمشید پس از قرن‌ها می‌توان مشاهده کرد که هنرمندان، مجسمه‌های قهرمانان را می‌تراشیدند. بسیاری از کشورها نیز در اعلام پیروزی‌هایشان به معاصران و آیندگان در طول تاریخ از هنر بهره گرفته‌اند. در ادبیات فارسی، نمونه‌ای بارز از تأثیر هنر بر جنگ را در شاهنامه می‌توان مشاهده کرد.
شاهنامه و هنگامه نبرد
شاهنامه، پس از قرن‌ها، همچنان قدرت ایجاد خودباوری، وطن‌دوستی و حفظ آرامش روانی در زمان جنگ را به ذهن ایرانیان القا می‌کند. حالا اگر فردوسی جنگ‌ها و رخدادها را نمی‌سرود و از کنار آن بنا به هر دلیلی به‌سادگی می‌گذشت امروز جای یک شاهنامه در زندگی ما خالی نبود؟
چرا برخی هنرمندان در زمان جنگ، سکوت می‌کنند؟
سوالی که شاید امروز برای برخی از ما مطرح شود این است که چرا در زمان جنگ، برخی هنرمندان سکوت می‌کنند؟ این سکوت می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.
بدون تعارف باید گفت که در چنین موقعیت‌هایی، برخی هنرمندان از پیامدهای سیاسی و اجتماعی و ابراز نظرها واهمه دارند. دسته‌ای دیگر معتقدند که هنر در این شرایط نمی‌تواند تأثیر عملی بر روند جنگ داشته باشد. گروهی نیز ترجیح می‌دهند از ورود به ماجراهای جنگی و مسائل مرتبط با آن خودداری کنند؛ اما باید در پاسخ به این افراد گفت که جنگ نیز همچون عشق، دوری و بسیاری از موضوعات دیگر، یک پدیده طبیعی است که در جهان ما رخ می‌دهد، به خصوص آن جا که رنگ «دفاع» به خود می گیرد . کشوری برای دفاع از خود و نه به خواست خود، وارد این عرصه می شود. در این میان، هنرمندان باید فرزند زمان خویش باشند و گوشه‌ای از تاریخ زندگی خود را با صداقت و در قالب هنر روایت کنند. مگر می‌توان در شعر استفاده از یکی از حواس پنج‌گانه را نادیده گرفت؟ تعهد هنرمند در قبال میهن، دفاع مشروع و... نیز همین حکم را دارد پس باید در این زمانه نیز خلق کنیم.
هنر چگونه می‌تواند در جنگ مؤثر باشد؟
۱. ایجاد همبستگی ملی:
شعر و موسیقی می‌توانند احساس وحدت و مقاومت را میان مردم تقویت کنند، همان‌گونه که در زمان انقلاب، با ظهور شاعرانی مانند حمید سبزواری، سلمان هراتی، قیصر امین پور، سید حسن حسینی و نسل‌های بعدی مانند علیرضا قزوه، مصطفی محدثی خراسانی، علی‌محمد مؤدب، سید محمدمهدی سیار و دیگران، شاهد خلق آثاری خواندنی و اثرگذار بودیم. اگرچه در نسل‌های بعد از انقلاب، شور و هیجان موجود در شعر تا حدودی فروکش کرد، اما این نسل و بسیاری از شاعران و نویسندگان امروز می‌توانند در صفحه زرین ادبیات و تاریخ معاصر به خلق آثاری ماندگار بپردازند تا علاوه بر تأثیر مستقیم بر شرایط فعلی، برگ تازه‌ای در ادبیات معاصر رقم بخورد.
۲. افشای حقیقت:
هنر، به دلیل بی‌مرز بودن، قادر است واقعیت‌های فراوانی را برای جهانیان روشن و از ادامه جنگ، کشتار و تجاوز جلوگیری کند. نقاشی، نمایش، موسیقی، شعر و دیگر شاخه‌های هنری می‌توانند جنایات جنگی را مستند کنند و به جهانیان نشان دهند که چه اتفاقاتی در حال وقوع است.
۳. حفظ هویت فرهنگی:
 در زمان جنگ، مستندسازی از رشادت‌ها که بخشی از تاریخ محسوب می‌شود، اهمیت فراوانی دارد. از شاهنامه و تاریخ طبری گرفته تا تاریخ بیهقی و رمان‌های عصر ما، مانند زمین سوخته (احمد محمود)، طریق بسمل شدن (محمود دولت آبادی)، جاده جنگ (منصور انوری)، عصرهای کریسکان (کیانوش گلزار راغب) و... همه این آثار، برگ‌هایی از تاریخ را در دل خود ثبت کرده‌اند. این صفحات، در آینده می‌توانند بخشی از میراث هویتی ما در روزگار کنونی باشند.
۴. ایجاد امید و انگیزه:
آثار هنری می‌توانند به مردم امید بدهند و آن‌ها را به ادامه زندگی، فارغ از اضطراب‌های ناشی از جنگ، امیدوار کنند. چراکه در روزگار ما، علاوه بر سالمندان و جوانان، نوجوانان و کودکان نیز زندگی می‌کنند و تأمین سلامت روانی آن‌ها یک اصل مهم برای آینده ایران است.
روایت ادامه دار هنر از جنگ از دوران غارنشینی تا امروز
نخستین تأثیرات جنگ بر هنر را می‌توان در نقاشی‌های دیواری انسان‌های اولیه مشاهده کرد. برای تفکر برخی از انسان‌های اولیه، نقاشی نوعی سحر و جادو بود؛ آن‌ها باور داشتند که با خلق تصاویر، می‌توانند در برابر حیوانات و طبیعت مقاومت کنند. نمونه‌هایی از این آثار را می‌توان بر دیوارهای غارهای کشف‌شده یافت. این نوع نگاه به هنر اگر چه در روزگار ما کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد اما بی تردید نمی‌توان تأثیر هنر بر شرایط جنگ را به صورت کامل نادیده گرفت. در قرن های اخیر نیز نقاشی‌ها، کاریکاتورها و آثار تصویری متعددی با موضوع جنگ خلق شده‌اند. این هنرها نه‌تنها بیانگر شرایط جنگی‌اند، بلکه ابزاری برای ثبت و ضبط تاریخ به شمار می‌روند. با ورود دستگاه های ضبط و صنعت چاپ موسیقی‌ها و ادبیات نیز به هنرهایی مانند نقاشی و پیکرتراشی و ... پیوستند و ما امروز نمونه‌های زیادی از این هنرها را که به صورت غیرمستقیم در مدیریت دوران جنگ و دفاع مشروع تأثیر داشته‌اند برابر دیدگانمان داریم.