امروز سالروز درگذشت یکی از ریاضی‌دانان برجسته ایرانی است یعنی غیاث‌الدین جمشید کاشانی؛ مردی که در قلب کاشان، شهری که یکی از کانون‌های بزرگ علم و هنر ایران در دوره تیموری بود، چشم به جهان گشود. در دوران او، ایران مرکزی برای شکوفایی فرهنگی و علمی جهان بود؛ دورانی که دانشمندان بزرگی در رشته‌های مختلف علم، به ویژه ریاضیات و نجوم، پدید آمدند. کاشانی با دقت بی‌نظیر خود در حل مسائل پیچیده ریاضی و نجومی، نه تنها استاد زمان خود بود، بلکه زمینه‌های جدیدی را برای نسل‌های بعدی دانشمندان گسترد. در این دوره تاریخی، ایران تیموری با حمایت از علما و رصدخانه‌ها و کتابخانه‌های بزرگ توانست سنت درخشان علم اسلامی را شکوفاتر کند. اهمیت شناخت و انتشار آثار کاشانی امروز، به ویژه در سالروز درگذشت او، بیش از پیش نمایان می‌شود؛ چرا که یادآور سهم بزرگ ایرانیان در شکل‌گیری علوم دقیق و پایه‌های علم مدرن است. این یادبود فرصتی ارزشمند است تا این مرد بزرگ تاریخ علمی کشورمان بیش از پیش شناخته شود و به حقش در تاریخ علم ایران و جهان دست یابد.

​​​​​​​

مروری بر فعالیت‌ها و حوزه‌های علمی کاشانی؛ ترکیبی از نوآوری و جامعیت دانش
محاسبه عدد پی تا 16 رقم اعشار
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای جمشید کاشانی، محاسبه دقیق عدد پی بود. پیش از او، ریاضی‎دانان جهان اسلام و حتی در اروپا رقم‌های قابل توجهی برای پی ارائه داده بودند، اما کاشانی توانست با روشی نوین، این عدد را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه کند که در زمان خودش رکوردی بی‌سابقه به شمار می‌رفت. این کار نه تنها دقت محاسبات عددی را به طرز شگفت‌انگیزی افزایش داد، بلکه پایه‌ای برای پیشرفت در حل مسائل مهندسی و نجومی شد که نیازمند دقت بالایی بودند. کاشانی برای محاسبه پی، از روش‌های تفکیک هندسی استفاده کرد، به شکلی که طول محیط چندضلعی‌های منتظم را به صورت گام به گام افزایش می‌داد و نزدیک شدن به دایره را دقیق‌تر می‌کرد. این رویکرد، واکنشی علمی به چالش‌های محاسباتی آن دوران بود و می‌توان آن را یکی از پیشگامانه‌ترین استفاده‌های هندسه در شناخت اعداد دقیق دانست. چنین روشی علاوه بر دقت بالا، روشی کارآمد بود که در جذب ریاضی‎دانان بعدی به سمت تحلیل‌های دقیق‌تر نقش داشت.
پایه‌گذاری رویکردهای جدید
در زمینه جبر، کاشانی پیشرفت‌های قابل توجهی داشت. او به مسائل جدید مثل حل معادلات درجه بالا و استخراج ریشه‌های اعشاری پرداخت. از ویژگی‌های کار او، کاربرد روش‌های تقریبی و معرفی نسخه‌های اولیه کسرهای متناوب بود که بعدها در اروپا جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. این پیشرفت‌ها باعث شدند او چالش‌های حل معادلات پیچیده را با دقتی فراتر از استانداردهای متداول آن زمان، پشت سر بگذارد. در حوزه هندسه هم کاشانی قدم‌های گسترده‌ای برداشت؛ او نخستین محاسبات تقریبی را در پایه‌گذاری هندسه تحلیلی به کار برد و با استفاده از مباحث جبری، توانست مسائل پیچیده هندسی را به زبان معادلات درآورد. این رویکرد تحلیل‌محور، خط جدیدی در ریاضیات باز کرد که سال‌ها بعد توسط دانشمندان غربی به شکل مدرن‌تر توسعه یافت. در واقع، اندیشه‌های کاشانی مانند پلی میان هندسه اقلیدسی و مباحث عددی به شمار می‌رود که به باور تاریخ‌نگاران علم، مقدمه‌ای برای شکل‌گیری شاخه‌های نوین ریاضی بود.
تأثیرات مهم در نجوم و علم رصد
غیاث‌الدین جمشید کاشانی تنها یک ریاضی‎دان توانا نبود؛ او دانشمند جامع‌الاطرافی بود که در علوم ستاره‌شناسی و رصدگری نیز بسیار فعال بود. کاشانی روش‌های نوینی برای رصد حرکات سیارات و ستارگان پیشنهاد کرد که به دقت نجومی آن روزگار تنوع بخشید. او از ابزارهای رصدی پیشرفته‌ای استفاده می‌کرد که توسط دانشمندان تیموری ساخته شده بودند و گزارش‌هایی دقیق درباره حرکت سیارات ارائه داد. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های نجومی او، تنظیم دقیق تقویم بود که در آن زمان اهمیت زیادی داشت. با تحلیل حرکات اجرام سماوی و اصلاح محاسبات تقویمی، کاشانی توانست تقویم‌های رایج را بهبود ببخشد و دقت پیش‌بینی‌هایی مثل وقوع خسوف و کسوف را افزایش دهد. این دستاوردها تنها از طریق ترکیب تحقیقات ریاضی و داده‌های تجربی رصدگاهی به دست آمد که اهمیت علم تجربی را در نزد او نشان می‌دهد.



اهمیت و وجهه جهانی غیاث‌الدین جمشید کاشانی؛ از ایران به سوی جهان
جایگاهی فراتر از مرزهای ملی
چهار قرن پس از زندگی کاشانی، برخی از دانشمندان اروپایی که دسترسی به نوآوری‌های علمی جهان اسلام داشتند، تحت تاثیر دستاوردهای کاشانی قرار گرفتند. کتاب‌ها و مقالاتی که در تاریخ علم نوشته شده‌اند، بر این نکته تأکید دارند که کارهای کاشانی زمان و مکان را پشت سر گذاشت و الهام‌بخش تحقیق و توسعه ریاضیات و فیزیک مدرن شد. تقدیر بین‌المللی از کاشانی به‌خاطر روش‌های پیشرفته محاسبات عددی و نگرش دقیق و منسجم او، نشان‌دهنده اثری است که یک دانشمند ایرانی بر علوم جهانی گذاشت. اندرکنش دانشمندان ایرانی مانند او با دانشمندان شرق و غرب، موجب تبادل علمی گسترده شد که روند شکل‌گیری علوم مدرن را تسریع کرد و زمینه‌های همکاری علمی بین‌قاره‌ای را گشود.
تأثیرات عمیق بر توسعه ریاضیات و نجوم
روش‌ها و نتایج کاشانی در حل مسائل جبری و محاسبات دقیق نقاط عطفی در تاریخ ریاضیات به شمار می‌روند. استفاده او از روش‌های عددی و کاربردی، ابزارهای تحلیل و حرکت به سوی هندسه تحلیلی، ایده‌هایی بودند که قرن‌ها بعد در اروپا مجدد کشف شدند و توسعه یافتند. دانش ریاضی او، به ویژه در محاسبات دقیق پی و استخراج ریشه‌ها سبب شد وی را «پدر تحلیل عددی» هم بنامند. از سوی دیگر، تاثیر نجومی کاشانی در بهبود دقت رصد و فنون آن‎چه در تحلیل حرکات سیارات و تنظیم تقویم صورت گرفت، درک بشر را درباره کیهان عمیق‌تر کرد. این پیشرفت‌ها از علوم نظری فاصله گرفت و وارد مرحله تجربه و رصد شد؛ مفهومی اساسی که بعدها در شکل‌گیری روش علمی تجربی بسیار مهم شد.
حس افتخار ملی و فرهنگی در ایران امروز
برای ما ایرانیان، یادآوری و شناخت دانشمندانی چون غیاث‌الدین جمشید کاشانی تضمین‌کننده هویت علمی و فرهنگی کشورمان است. زادروز و سالروز درگذشت او هر کدام فرصتی برای تأکید بر غربت این دانشمند در عرصه‌های جهانی و زنده نگهداشتن میراث سترگش است. افتخار به گذشته علمی، نقطه عزیمت امید به آینده‌ای پربار برای نسل جوان محسوب می‌شود.